مسکن یا تیرخلاص!

عکس: صحنه‌ای از فیلم خواب زمستانی ساخته سیامک شایقی، اولین فیلم اکران فیلم‌های فرهنگی

نگاه سوم - اکران فیلم‌های فرهنگی در حالی از اول آبان‌ماه با نمایش «خواب زمستانی» آغاز می‌شود که اجرای این طرح را نه درمان قطعی بلکه بیشتر می‌توان مسکنی برای معضل به نمایش در نیامدن فیلم‌های فرهنگی دانست. اگر نگاهی دقیق‌تر به فیلم‌های به اصطلاح فرهنگی بیاندازیم، خواهیم دید که این‌گونه‌های سفارش شده یا به بیان بهتر همسو با مسیر فکری مسوولان و مدیران فرهنگی کشور نه‌تنها در گیشه توفیقی نمی‌یابند که ضرری هنگفت به تهیه‌کننده که البته در بیشتر موارد دولت و ارگان‌های دولتی هستند، وارد می‌شود. وقتی پا برهنه در بهشت ۱۶میلیون تومان می‌فروشد و به همین سادگی به عنوان بهترین فیلم جشنواره ۲۷ در ۹۰ روز ۱۹۲میلیون تومان و پرچم‌های قلعه کاوه در حد یک فاجعه تنها ۲۶۰۰نفر به دیدنش می‌روند و در کل ۵میلیون تومان از گیشه نصیب می‌برد، اکران فیلم‌های فرهنگی عملا محلی از اعراب نمی‌یابد.

تماشاگری که مایل بود فیلم فارسی ببیند یا سینما را وسیله تفریح می‌دانست،‌ کمتر به این سالن سر می‌زد و این سینما و فیلم‌هایش مخاطب خاص خود را داشت. به این شکل فیلم‌های فرهنگی جایگاه خود را یافته بودند. در این نوع اکران شناخته شدن سینمایی که فیلم فرهنگی اکران کند و تداوم داشتن جریان نمایش این فیلم‌ها نقشی بسزا دارد که در آن سال‌ها این اتفاق افتاده بود.

پس از انقلاب به دلیل رشد تعداد فیلم‌های به اصطلاح فرهنگی اکران این آثار به یک مشکل تبدیل شد. کارگردان‌ها انتظار داشتند فیلم خود را روی پرده ببینند و مدیران سینما تمایلی به نمایش این فیلم‌ها نداشتند. برآیند این دو خواسته متناقض منجر به تشکیل صف طولانی فیلم‌هایی شد که رنگ پرده ندیدند یا به دلیل مناسب‌نبودن شرایط نمایش به فروش اندک هم دست نیافتند.

اکران فیلم‌های فرهنگی که تاکنون عناوین مختلف به خود گرفته در دوره‌هایی فقط به صورت مقطعی به مرحله عمل رسیده است. فیلم‌های خاص، فیلم‌های هنری، گروه سینمایی آسمان باز و فیلم‌های فرهنگی عناوینی هستند که برای اکران فیلم‌هایی که با گرایش گیشه ساخته نشده به کار می‌رود؛ طرح‌هایی که همگی در اجرا موفق عمل نکردند و در نیمه راه متوقف شدند.

از میان این طرح‌ها می‌توان به اکران آسمان باز اشاره کرد. زیرا مدت زمان اجرای آن حدود پنج ماه بود و فیلمی چون «قدمگاه» به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور در این گروه روی پرده رفت و اکرانی خوب را پشت سر گذاشت. البته تعداد سینماهای این فیلم بیش از سه سالن بود، اما قالب کلی آن در گروه سینمایی آسمان باز می‌گنجید.

در این طرح فیلم‌ها دو هفته در سه سینما به نمایش درمی‌آمدند و برنامه‌های تبلیغاتی متنوع برای فیلم‌هایی که در این گروه روی پرده می‌رفتند طراحی شده بود. از همه مهمتر برنامه‌ریزی دقیق و اطلاع‌رسانی مناسب در مورد اکران فیلم‌های این گروه موجب موفقیت نسبی آن شده بود. اما فرارسیدن نوروز ۸۴ و بیان اینکه طرح دچار تغییراتی خواهد شد، تعطیلی آن را در پی داشت.

پس از تعطیلی گروه سینمایی آسمان باز که همزمان با روی کار آمدن معاونت سینمایی جدید بود، صحبت‌هایی در مورد شیوه‌های تازه اکران فیلم‌های فرهنگی عنوان شد و محمود اربابی مدیر کل نظارت و ارزشیابی با تاکید بر اینکه اکران فیلم‌های فرهنگی از دغدغه‌های جدی اوست، به ارائه راهکارهایی در مورد اکران این گروه از فیلم‌ها پرداخت.

حاصل اینها طرح اکران فیلم‌های فرهنگی بود که همزمان با تابستان سال گذشته بحث درباره آن قوت گرفت. اجرای آن طرح بیش از آنکه به مرحله عمل برسد در حد حرف باقی ماند تا اینکه امسال زمان‌های مختلف برای آغاز کار آن اعلام شد و در حالی که انتظار می‌رفت همزمان با عید فطر طرح اکران فیلم‌های فرهنگی آغاز شود، شروع کار آن به ابتدای آبان موکول شد.

فیلم‌هایی که در این طرح اکران می‌شوند و آغازگر آن «خواب زمستانی» سیامک شایقی است، شش سالن در اختیار خواهند داشت. با وجود آنکه مخاطب فیلم‌های فرهنگی کمتر در سینماهای جنوبی و مرکزی شهر به تماشای این آثار می‌نشیند، اما مسوولان اکران فیلم‌های فرهنگی این سینماها را برای نمایش آنها انتخاب کرده‌اند و همین در آغاز راه یکی از مشکلات طرح محسوب می‌شود.

اکران فیلم‌های فرهنگی نیازمند حمایتی ویژه و همه‌جانبه است و فیلم‌هایی که در این قالب روی پرده می‌روند باید از نظر تبلیغات، تامین نیاز مخاطبان، تامین مطالبات صاحبان سالن‌های سینمای مشمول طرح، پابرجا و مستدام بودن اجرای طرح و اینکه مخاطب سینماهای نمایش‌دهنده این فیلم‌ها را شناسایی کند، مورد حمایت ویژه قرار گیرند.

تکلیف سینمای ایران با برخی فیلم‌ها که برای مخاطب عام ساخته نمی‌شود باید روشن شود. کارگردانان این آثار هم انتظار دارند فیلم خود را در کنار سایر آثار روی پرده ببینند و مدیران سینما بارها اعلام کرده‌اند موافق اکران این آثار هستند و فقط سینماداران که از فروش کم فیلم‌ها سود نمی‌برند مخالف طرح معرفی شده‌اند، گرچه حمایت‌های دولتی می‌تواند این مشکل را هم برطرف کند.

سینمای متعلق به بنیاد سینمایی فارابی و تعدادی از سینماهای حوزه هنری می‌توانند مکان‌هایی مناسب برای نمایش این آثار باشند. در صورتی که حمایت‌های دولتی و تبلیغات ویژه همراه اکران فیلم‌های فرهنگی باشد، می‌توان به موفقیت طرحی که اجرای آن از ابتدای آبان آغاز می‌شود امید داشت، وگرنه این طرح هم مسکنی مقطعی است که دردی از سینمای ایران دوا نمی‌کند.

به هر حال با دقتی بیشتر در خواهیم یافت که این‌گونه تلاش‌ها برای جذب مخاطب برای فیلم‌های کم‌تماشاگر که به نام فیلم فرهنگی اکران می‌شوند، ممکن است مسکنی موقتی برای انبوه دردهای سینمای ایران باشد، اما قطعا راهکار نهایی نیست این کار البته می‌تواند تا پایان دوره معاونت سینمایی فعلی نقش تیر خلاص سیاستگذاری‌های این معاونت را هم ایفا کند. باید چاره‌ای دیگر اندیشید.