تثبیت قیمت‌ها، تحریم و خشکسالی علت خاموشی‌های اخیر

مرجان توحیدی

طرح تثبیت قیمت‌ها که به تصور نمایندگان مجلس هفتم یکی از شاهکارهای این دوره از تاریخ پارلمان ایران محسوب می‌شد و خالق آن نبود کسی جز احمد توکلی، چهره اقتصادی مجلس هفتم و هشتم، روز گذشته از زبان وزیر نیرو و رییس کمیسیون انرژی مجلس یکی از مهم‌ترین دلایل خاموشی‌های اخیر عنوان شد. صحن علنی مجلس از ساعت ۱۱ و سی دقیقه روز گذشته در حالی وارد جلسه غیررسمی با حضور وزیر نیرو جهت بررسی خاموشی‌های اخیر و ریشه‌های آن شد که تقریبا بیش از دو سوم نمایندگان صحن را ترک کرده بودند و ۸۰نفر باقیمانده به بررسی موضوعی پرداختند که به مهم‌‌ترین دلیل نارضایتی مردم و البته صنعتگران و تولید گران در چند ماهه اخیر تبدیل شده است.اگرچه پیش از این و بنا به اعلام حمیدرضا حاجی‌بابایی، قرار بود که جلسه مذکور به صورت غیرعلنی برگزار شود که یک باره جلسه غیرعلنی به غیررسمی تبدیل شد و خبرنگاران نیز این مجوز را یافتند تا به اظهارات پرویز فتاح پوشش رسانه‌ای دهند. اظهاراتی که در بخش عمده‌ای از آن طرح تثبیت قیمت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی خشکسالی اخیر و عدم‌ورود بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش‌های نیروگاهی را عوامل خاموشی‌های گسترده اخیر نام برده و سعی شده تا وزارت نیرو را از هر گونه کم‌کاری در این بخش تبرئه کند.

هرچند رییس کمیسیون انرژی و دیگر نمایندگانی که پس از وزیر نیرو در صحن خلوت مجلس به اظهارنظر پرداختند، عدم‌ذخیره‌سازی در شبکه‌های انتقال قدرت و نیز مهار آب سدهایی که نه مصارف کشاورزی و نه مصارف نیروگاهی برای آن تعیین شده است را جهت بهره‌برداری برای تامین نیروگاه‌های برق آبی را از جمله مواردی برشمردند که وزارت نیرو در آن مقصر بوده است، ضمن اینکه این وزارتخانه در نگهداری و تعمیر نیروگاه‌ها، به نوعی اهمال کرده است، اما نکته مشترکی که در اظهارات وزیر نیرو و رییس کمیسیون انرژی مورد اشاره قرار گرفت، عدم سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی کشور به دلیل تاثیرات تحریم‌های بین‌المللی است. این دومین باری است که اعضای دولت به صراحت از تاثیر تحریم‌های خارجی علیه کشور به دلیل مباحث هسته‌ای ایران در صحن مجلس نزد نمایندگان اعتراف می‌کنند و برای جلب نظر نمایندگان جهت برداشت از حساب ذخیره ارزی یا تبرئه خود از مشکلاتی که در وزارتخانه‌هایشان مطرح است، بحث تحریم‌ها را پیش می‌کشند. چه پیش از این وزیر بازرگانی و معاون حقوقی پارلمانی ریاست‌جمهوری برای اخذ مجوز از مجلس به منظور برداشت از حساب ذخیره ارزی صراحتا تاثیر تحریم‌ها را در بازار مصرفی داخلی عنوان کردند و اینک فتاح نیز یکی از دلایل عدم سرمایه‌گذاری در صنعت نیروگاهی را به ویژه از سوی خارجیان، تحریم‌های بین‌المللی عنوان کرد. در این میان اما از دیگر مباحث مشترک بین وزیر نیرو و رییس کمیسیون انرژی تثبیت قیمت‌ها و اثرات آن بر خاموشی‌های اخیر بود. این طرح که توسط احمد توکلی، تئوریسین اقتصادی اصولگرایان تحول‌خواه در اولین سال از شروع به کار مجلس هفتم تصویب شد و بعدها از آن به عنوان سند افتخارات این مجلس نام برده شد، به تدریج اثرات خود را در اقتصاد و صنعت کشور نمایان می‌سازد، اگرچه مجلس هفتمی‌ها طرح مذکور را به‌رغم مخالفت‌های بیرونی و حتی جدای اقتصادی این مجلس چون مصباحی‌مقدم به تصویب رساندند، اما مرور زمان نشان داد که تثبیت قیمت کالاهای اساسی از جمله حامل‌های انرژی چون برق، آب، گاز، بنزین و... آثار سویی از خود بر جای گذاشته است که تبعات آن امروز احساس می‌شود، چه وزارت نیرو معتقد است در کنار رشد قیمت‌ها و نرخ خدمات به ویژه در وزارت نیرو ثابت ماندن تعرفه برق این وزارتخانه را در بخش تامین منابع مالی برای بسیاری از فعالیت‌های خود متضرر کرده است. نمایندگان از وزیر نیرو درخواست کردند که برای افزایش تعرفه‌ها لایحه بیاورد.

تداوم خاموشی‌ها در زمستان و سال آینده

فتاح استفاده از نیروگاه‌های با سوخت ذغال‌سنگ را راهکار دیگری برای افزایش ظرفیت برق در کشور دانست و گفت: هم‌اکنون از استفاده از این نوع برق بی‌بهره هستیم.

وی ادامه داد: اگر بتوان از نیروگاه‌های اتمی مانند بوشهر استفاده کنیم این مشکلات برطرف خواهد شد. وی یادآور شد: متوسط بارندگی امسال ۱۳۷ میلیمتر بوده است. این درحالی است که متوسط بارندگی ثبت شده در چهل سال گذشته حداقل ۱۴۸ میلیمتر بوده و این حاکی از خشکسالی بی سابقه امسال است.

وزیر نیرو در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: ما فکر می‌کنیم برای نیمه دوم سال جاری هم نتوانیم خیلی از برق آبی استفاده کنیم،‌ نگرانی ما برای استفاده از برق آبی در ۶ ماهه دوم سال و سال آینده جدی است. وی اظهار امیدواری کرد که برای نیمه دوم سال جاری با هماهنگی مجلس، دولت و وزارت نفت سوخت لازم برای نیروگاه‌های حرارتی تهیه شود. وزیر نیرو تاکید کرد: تدابیر لازم اندیشیده شده تا ۴۰۰هزار مترمکعب تا آخر شهریورماه به ظرفیت مخازن اضافه شود و ۴۰۰ هزار متر مکعب دیگر نیز تا آخر سال اضافه شود. فتاح در عین حال گفت: تعهدات حمل سوخت مایع در زمستان برای این وزارتخانه نگرانی ایجاد کرده است. وی از مجلس درخواست کرد تا در این شرایط سخت که وزارت نیرو تبدیل به یک وزارتخانه بدهکار و مستاصل شده، آن را یاری کند. وزیر نیرو ادامه داد: نگاه ما این است که زیاد کار کردیم و بدهکار شدیم و اگر این کار را نمی‌کردیم، هم اکنون مصیبت خاموشی و بی‌آبی در تابستان قطعا ضرر آن بیشتر از آن موردی بود که با آن مواجه هستیم.

در انتظار لایحه دولت برای تغییر تعرفه‌های برق

در همین حال رییس کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه تعرفه‌های برق در ایران ارزان و بسیار پایین است و همین باعث شده فشار مضاعفی بر وزارت نیرو وارد شود، گفت: منتظر لایحه دولت برای تغییر تعرفه‌ها هستیم. حمیدرضا کاتوزیان پس از استماع گزارش وزیر نیرو درباره خاموشی‌های اخیر گفت: دولت و مجلس باید به عنوان حاکمیت تمهیداتی بیندیشند که در اینگونه مواقع پاسخگوی نیازهای مردم باشند. کاتوزیان با بیان اینکه یک ریال هم به توسعه نیروگاه‌های تولید برق تخصیص نیافته گفت: با این روند ممکن است در سال‌های آینده با تداوم خاموشی‌ها مواجه شویم. وی در ادامه سخنان خود دلیل عدم اشتیاق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاهی را بازگشت دیر سرمایه و مشکلات بانکی در اعطای تسهیلات دانست و اظهار کرد: هم اینک ۷ تا ۸ طرح نیروگاهی بخش خصوصی در مراحل ابتدایی است و با توجه به متوسط ساخت نیروگاه از ۲ تا ۷ سال در سال‌های بعدی قطعا با مشکل مواجه می شویم. نماینده تهران، میانگین راندمان و بازدهی نیروگاه‌های کشور را حدود ۳۳درصد و در برخی استان‌ها ۱۳درصد دانست و گفت: این نشانگر فرسودگی این نیروگاه‌ها است که باید بازسازی شود. رییس کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: با روند فعلی این نیروگاه‌ها به زودی قابلیت استفاده خود را از دست می‌دهند. کاتوزیان بدهی وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه را ۴ هزار میلیارد تومان دانست و گفت: اگر این بدهی‌ها پرداخت نشود، پیمانکاران و شرکت‌های تابعه نمی توانند کار خود را ادامه دهند.

انتقاد نمایندگان از وزیر نیرو

همچنین حسن کامران، محمدرضا میرتاج‌الدینی و مصطفی کواکبیان از دیگر نمایندگانی بودند که دقایقی درباره خاموشی‌ها صحبت کرده و سوالات خود را از وزیر نیرو مطرح کردند. حسن کامران با انتقاد از حضور تنها ۸۰تن از نمایندگان در این جلسه گفت: قرار بود ۲۰هزار مگاوات برق از طریق نیروگاه اتمی در کشور ایجاد شود، نتیجه چه شد؟ قرار بود تا در بودجه آب‌های مرزی کنترل شود، تاکنون در این باره چه کردید؟ کامران ادامه داد: توزیع برق عادلانه نیست، شما گفته بودید در شهریورماه خا موشی نداریم، در حالی که این مساله اتفاق افتاده است.

کامران در ادامه گفت: در واردات نیروگاه‌ها و تجهیزات آنها غفلت شده است، اثرات تحریم تا چه حد بوده است، آیا هزینه‌های تعمیر و نگهداری نیروگاه‌ها ناشی از تحریم‌هاست؟

صحبت‌های کامران که به پایان رسید، خباز نیز در صحبت‌هایی با اشاره به انتقاد وزیر نیرو درباره تثبیت تعرفه‌های برق، گفت: شما خود در طرح تثبیت داوطلب بودید، شما باید لایحه افزایش را به مجلس بدهید.

توجه جدی به تغییر تعرفه برق

پس از این اظهارات، فتاح مجددا برای توضیحات پشت تریبون قرار گرفت و گفت: ‌برای جلوگیری از خاموشی برق در کشور باید کاهش مصرف و تغییر تعرفه آنرا جدی بگیریم.

پرویز فتاح، وزیر نیرو در ادامه سخنان خود درخصوص سخنان نمایندگان مبنی بر تغییر تعرفه گاز، برق و آب از طریق ارائه لایحه از سوی دولت اظهار کرد: ما در این قضیه بین مجلس و دولت مانده‌ایم. دولت معتقد است که آن موقع که تثبیت قیمت مطرح بود، دولت لایحه نداده و مجلس راسا این کار را کرده است. الان هم خودش می‌تواند نظرش را عوض کند و به همین دلیل ما موفق نشدیم در این ۳ سال از دولت لایحه بگیریم. وی افزود: الان هم اگر مجلس بخواهد ما را به سمت دولت حواله دهد، ما همان جایی خواهیم بود که هستیم ولی الان اراده‌ای هست که با همکاری دولت و مجلس این اقدام جسورانه در طرح تحول اقتصادی در تغییر تعرفه‌ها صورت بگیرد. فتاح در ادامه تصریح کرد: ما برای سال آینده نگران هستیم. اگر بارش نرمال و طبیعی هم صورت بگیرد، ۳۰-۴۰ درصد ورودی نیروگاه‌های برق آبی ما کاسته خواهد شد و سال آینده از نظر برق - آبی در همین وضعیت سال ۸۷ قرار می‌گیریم.

وی گفت: برای پیشگیری از این موضوع دو اقدام ضروری است؛ یکی اینکه ما باید بر روی قطعات نیروگاهی و تعمیرات نیروگاهی و واحدهای جدید نیروگاهی به‌صورت جدی متمرکز شویم و تغییر تعرفه و کاهش مصرف را جدی بگیریم امیدواریم سال آینده با این اقدامات با کمترین مشکل سپری بکنیم. وی در مورد سرمایه‌گذاری برای نیروگاه‌های جدید گفت: در این خصوص دولت از صندوق ذخیره ارزی به بخش غیردولتی وام می‌دهد.

وزیر نیرو در پایان با تاکید بر اینکه اتکا به بخش غیر دولتی و خصوصی واقعا خطاست، گفت: حتما دولت و مجلس باید اعتباری را در اختیار ما بگذارند. با وجود تحریم‌ها و مسائل دیگر اطمینان می‌دهم اگر ارز و ریال تامین بشود ما می‌توانیم از مشکل تحریم که در صنعت نیروگاهی دامن‌گیر ما شده است، با کمترین مساله عبور بکنیم.

از خانواده‌های کم‌مصرف پول برق نگیرید

علی لاریجانی اما در پایان جلسه غیررسمی مجلس پس از استماع سخنان وزیر و گزارش کمیسیون و نظر نمایندگان تصریح کرد: گزارش کمیسیون انرژی مجلس و وزیر نیرو نشان می‌دهد که اگر این روند به همین وضع ادامه پیدا کند برای سال آینده مشکلاتی از نظر خاموشی خواهیم داشت. وی در مورد اصلاح تعرفه های برق گفت: کمیسیون انرژی مجلس می‌تواند با همکاری دولت طرحی را تهیه و تدوین کند که بر اساس آن تعرفه‌ها متوازن شود. لاریجانی افزود: مجلس و دولت در این طرح حتی می‌تواند برای کسانی که مصرف برق آنها کم است مبلغی را اخذ نکنند، اما از افرادی که پر مصرف هستند هزینه بیشتری را بگیرند تا خلاء‌هایی که وزارت نیرو در سرمایه‌گذاری دارد، حل شود. رییس مجلس شورای اسلامی با اشاره به کاستی در سرمایه‌گذاری در مورد نیروگاه‌های گازی و بخاری در سه سال آخر که در گزارش کمیسیون انرژی مندرج و بیانات وزیر نیز آن را تایید می‌کرد، گفت: لازمه جبران این موضوع، ورود دولت برای سرمایه‌گذاری در بخش نیروگاهی و منطقی شدن خرید برق از بخش خصوصی است تا بخش‌خصوصی رغبت کند در این زمینه سرمایه‌گذاری داشته باشد.