اقتصاد ضعیف تئاتر و حکایت بازیگرانی که به تئاتر نیامدند

با سپری شدن پنج ماه از آغاز سال ۸۷، برخی گروه‌های نمایشی تئاتر ایران با معضل تغییر بازیگران مواجه شدند، به‌گونه‌ای که تغییر ترکیب بازیگران گاهی باعث شد یک نمایش به مراحل اجرایی نرسد.

به گزارش ایسنا، حضور همزمان بازیگران درچند پروژه تولیدی به‌ویژه مجموعه‌های تلویزیونی و تله‌فیلم‌هایی که امسال ساخت آنها به‌شدت مرسوم ‌شده است، موجب شده بسیاری از کارگردانان تئاتر ناچار شوند گروه خود را بارها و بارها تغییر بدهند.

نخستین نمایشی که دچار این مشکل شد، «مرگ تدریجی آقای ترکاشوند» به کارگردانی مسعود رایگان بود. این نمایش به‌قدری دچار مشکل شد که اجرای آن برای دومین‌بار منتفی شد.

در ابتدا قرار بود این نمایش از اواخر فروردین ماه‌ در تالار قشقایی تئاتر شهر به صحنه برود، اما به‌دلیل حضور بازیگران در پروژه‌های تصویری، گروه اجرایی زمان اجرای خود را به تیرماه موکول کردند، اما تنها چند روز به اجرای این اثر باقی‌مانده بود که به‌دلیل حضور یکی از بازیگران در یک پروژه تلویزیونی، اجرای آن برای دومین‌بار منتفی شد.

رویا تیموریان که به‌عنوان بازیگر نمایش و همین طور مشاور کارگردان، همسرش را در اجرای این اثر یاری می‌کرد، همان زمان اعلام کرد: نمی‌توانم همکار بازیگر خود را مقصر بدانم؛ هرچند که با حضور در یک پروژه تلویزیونی ما را دچار این مشکل کرد، اما دلیل اصلی این مشکل، اقتصاد ضعیف تئاتر است. او که این حادثه را یکی از تلخ‌ترین خاطرات دوران حرفه‌ای خود در تئاتر می‌دانست به مرکز هنرهای نمایشی پیشنهاد کرد تعهداتی را برای بازیگران ایجاد کند تا به ناگاه در فاصله‌ میان تمرین و اجرای یک نمایش، گروه اجرایی را رها نکنند. محمدرضا خاکی، دیگر کارگردانی است که برای اجرای نمایش «مرغ دریایی» ناچار شد چندین‌بار بازیگران خود را تغییر بدهد.

خاکی درباره این روند گفت: برای حل این معضل راه‌های گوناگونی وجود دارد؛ نخستین راه سازماندهی‌ نظام دستمزد بازیگران است، تا زمانی که دعوت گروهی را پذیرفتند، از طریق بستن قرارداد نسبت به آن گروه متعهد شوند، البته برای این موضوع باید راه چاره‌ای اندیشید.

به اعتقاد او، در چنین وضعیتی که گروه‌های ثابت وجود ندارند، گروه‌های تئاتر ما به‌طور اتفاقی و دعوتی دورهم جمع می‌شوند و اثری را اجرا می‌کنند؛ دراین وضعیت تغییر اعضای گروه، از نظر زمانی به آن اثر ضربه می‌زند و گروه را دچار حرکتی فرسایشی می‌کند. او سپس پیشنهاد تعریف مدیر تولید را در گروه‌های تئاتری مطرح کرد و ادامه داد: این مدیر تولید می‌تواند پیگیری مسائلی مانند قراردادها، هزینه‌ها، گرفتن سالن تمرین و اجرا، تهیه دکور و ... را عهده‌دار شود؛ تا آن کارگردان در آرامش نسبی بهتری اثر خود را آماده اجرا کند، چرا که درحال حاضر تنها تعهد اخلاقی است که افراد را دور هم جمع می‌کند.

خاکی پروسه تولید نمایش «مرغ دریایی» را سیزیف‌وار توصیف کرد و ادامه داد: تغییر هرباره بازیگران موجب شد هر دفعه تمرین نمایش را از نقطه ابتدایی آغاز کنم؛ درحالی که بازیگران تئاتر به‌خوبی به پروسه تمرینات آگاهی دارند و می‌دانند که تمرینات تئاتر برخلاف پروژه‌های تصویری بسیار طولانی مدت است. او در عین حال گفت: این بخش نامطلوب کار ما بود و به این معنا نیست که همه کسانی که در این اثر حضور داشتند، چنین رفتاری داشتند، چرا که وفاداری اعضای جوان گروه برای من تحسین‌ برانگیز است.

در این میان علی رفیعی دیگر کارگردان تئاتر هم ناچار شده است به‌دلیل وجود همین مشکل، تمرینات نمایش «شکار روباه» را متوقف کند، قرار بود این نمایش مهرماه و بعد از ماه مبارک رمضان در تالار وحدت به صحنه برود؛ اما حضور بازیگران مورد نظر رفیعی در پروژه‌های تصویری رفیعی را برآن داشت تا تغییراتی در متن نمایش خود ایجاد کند و تعداد پرسناژ‌های آن را کاهش دهد؛ البته حتی همین موضوع هم درمورد کار این کارگردان تئاتر که غیبتی چهارساله بر صحنه داشته است، چندان قطعی به‌نظر نمی‌رسد.