آیا جراحی اقتصاد فقط یک ایده است یا اینکه طرح مکتوبی وجود دارد؟

دنیای اقتصاد، علی میرزاخانی: با گذشت چند روز از اعلام محتوای طرح تحول اقتصادی از سوی رییس‌جمهور به نظر می‌رسد که کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی دیدگاه‌های بسیار متفاوتی نسبت به این طرح دارند

البته این دیدگاه‌های متفاوت عمدتا ریشه در برداشت متفاوت آنها از ایده رییس‌جمهور برای یارانه‌ها دارد. بر اساس برداشت برخی، این ایده معطوف به نقدی کردن یارانه‌ها و توزیع مستقیم آن بین همه ایرانیان است، ولی برداشت برخی دیگر از کارشناسان آن است که طرح جدید به دنبال هدفمند کردن یارانه‌ها است و طبیعی است واکنش کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی به هر کدام از این دو ایده متفاوت باشد. به اعتقاد صاحب‌نظران اقتصادی، اگرچه حرکت به سمت هر یک از دو ایده جدید (توزیع هدفمند یا توزیع مستقیم بین همه ایرانیان) بهتر از روش فعلی یعنی توزیع غیرهدفمند یارانه‌ها است، ولی هر یک از این دو مقصد جدید با محدودیت‌ها و نیز تبعات مختلفی روبه‌رو است. این صاحبنظران اعتقاد دارند که در روش فعلی توزیع یارانه‌ها، سهم اقشار مستمند و مستحق دریافت این یارانه‌ها بسیار پایین‌تر از اقشار مرفه است و به همین دلیل نقض غرض محسوب می‌شود. ضمن اینکه روش فعلی باعث پایین نگه داشته شدن قیمت‌های نسبی شده و از یک سو باعث مصرف تبذیرآمیز و اسراف‌آلود منابع ملی شده و از سوی دیگر باعث انتقال فشار تورمی به سمت کالاهای غیریارانه‌ای می‌شود.

نتیجه چنین تبادلاتی در اقتصاد این خواهد بود که نهایتا در سبد هزینه زندگی اقشار آسیب‌پذیر، ارزانی کالاهای یارانه‌ای با گرانی بیش از حد کالاهای غیریارانه‌ای خنثی شده و نتیجتا امتیاز خاصی به این اقشار انتقال نیابد و تقریبا همه عواید یارانه‌ها به اقشار مرفه انتقال یابد، چرا که دارایی‌های اقشار مرفه در نتیجه چنین تبادلاتی روز به روز گران‌تر می‌شود که از یک طرف به مفهوم ثروت بیشتر برای صاحبان دارایی‌ها و از طرف دیگر به مفهوم فقر افزون‌تر برای ندارها است.

بنابراین صاحبنظران اقتصادی هیچ‌کدام تردیدی در ضرورت عبور از این نظام تبعیض‌آمیز و غیرکارآمد ندارند. اما در این میان دو نکته بسیار مهم وجود دارد؛ نکته اول اینکه حرکت برای اصلاح نظام ناکارآمد توزیع یارانه‌ها در چارچوب یک «بسته سیاستی» برای مسائل مختلف اقتصاد کشور باشد چرا که نگاه جزیره‌ای به بخشی از مشکل و نادیده گرفتن بقیه مشکلات می‌تواند کلاف سردرگم فعلی را پیچیده‌تر کند. این نکته را به این دلیل باید جدی گرفت که در گزارش رییس‌جمهور بسیاری از معضلات فعلی اقتصاد ایران غایب بود. نکته دوم اینکه برداشت متفاوت از مقصد ایده جدید، این پرسش را مطرح می‌کند که آیا واقعا طرح مکتوبی برای عبور از نظام فعلی یارانه‌ها وجود دارد یا اینکه آنچه اعلام شد تنها در حد یک ایده است که تاکنون بارها و بارها در دولت‌های پیشین نیز گفته شده است؟

صفحه ۸ را هم بخوانید