تئاتر تجربه در آستانه ده‌سالگی
برنامه و بودجه نداریم!
کاروان دهمین جشنواره تئاتر تجربه از ابتدای هفته جاری به راه افتاد تا پرحاشیه‌ترین دور سفر خود را پس از نه سال تجربه آغاز کرده باشد.
بهزاد خاکی‌نژاد
کاروان دهمین جشنواره تئاتر تجربه از ابتدای هفته جاری به راه افتاد تا پرحاشیه‌ترین دور سفر خود را پس از نه سال تجربه آغاز کرده باشد. در میان ۲۳گروه رسمی و چند گروه جنبی شرکت‌کننده در رقابت دهم تئاتر تجربه کمتر گروهی دیده می‌شود که به سیاست‌ها، حمایت‌ها، داوری و برگزاری این دوره گله‌ای وارد نیاورده و از حاشیه‌های پررنگ‌تر از متن آن بی‌تفاوت گذر کند. با شماری از شرکت‌کنندگان این همایش و رییس مرکز تئاتر تجربی درباره رویدادهای غیرمنتظره جشنواره امسال به گفت‌وگو نشستیم که به دلیل درخواست گروه‌ها از معرفی اثر یا نام کارگردان‌ها خودداری شده است.
گروهی بازمانده از حضور در بازبینی نهایی می‌گویند: «کاش می‌دانستیم نمایش‌های جشنواره امسال را براساس چه معیارهایی برگزیده‌اند. گروه‌هایی که در بازبینی نخست مشروط شده بودند به فهرست قبولی‌ها آمده و گروه‌هایی که در بازبینی نهایی مشروطی نبوده‌اند، در فهرست اجراها دیده نمی‌شوند. حال که جشنواره آغاز شده است، متاسفانه عنوان آثاری در جدول دیده می‌شود که در هیچ‌کدام از بازبینی‌ها حضور نداشته و با رابطه وارد گود خودنمایی شده‌اند. گویا بازبینی‌ها بیشتر شبیه به یک بازی و شوخی میان گروه‌ها و داوران بوده است. ما به اعتبار نام داورانی چون خانم زاهدی و آقای موسوی با خیالی آسوده در بازبینی‌ها شرکت کردیم اما... «شنیده‌ایم که داوران هم از این ماجرا بی‌اطلاع بوده‌اند».
یکی از گروه‌های حاضر در جشنواره نیز می‌گوید: «از بازبینی‌ها با کلی حاشیه و حرف و دعوا به سلامت گذر نکردیم که حالا در جشنواره به بخش جنبی یا اجرا در فضای باز برویم! اصلا در فراخوان نگفته بودند که جشنواره با دو بخش اصلی و جنبی برگزار می‌شود. آنچه در فراخوان آمد، دوره دهم این رقابت را با چهار بخش «خلاقیت، فاوست، نمایشنامه‌خوانی و پژوهش» معرفی کرده بود. زمانی که بعضی از گروه‌ها از نحوه داوری شکایت کردند، بخش جنبی را افزودند تا عده‌ای را در آن بگنجانند و از حاشیه‌ها بکاهند؛ اما این بخش را هم به بیرون از سالن‌های نمایش راندند. هر چه می‌گوییم اجرای ما در فضای باز با سختی‌هایی همراه است، گوششان بدهکار نیست. کار ما که نمایش خیابانی نیست و خیلی ساده پاسخ می‌دهند: «می‌توانید اجرا نروید». نتیجه آنکه به هر دو بخش اصلی و جنبی نه کمک‌هزینه می‌دهند و نه امکانات و این مساله در پیشینه برگزاری انواع جشنواره‌های تئاتر کم سابقه است. بیان تند این کارگردان را که از عصبانیت خیس عرق شده، گروهی دیگر با آوایی بلند‌تر بریده و ادامه می‌دهند. در فراخوان جشنواره نگفته بودند که ما باید مرکز تئاتر تجربی را یاری کنیم و از آنها کمک هزینه نخواهیم. پس هزینه دکور و لباس و ... ما چه می‌شود؟ به قول یکی از استادان کارکشته در این ماجرا نه دانشجویان تقصیر دارند و نه داوران و برگزار کنندگان مقصر اصلی مسوولان دانشگاه‌های تئاتری‌اند که یک جشنواره کوچک در مکان آموزشی خود برگزار نمی‌کنند و دانشجویان مجبورند همواره دست به دهان دانشگاه تهران باشند.
با کارگردان دیگری از گروه‌های پذیر نشده در جشنواره دهم تماس گرفتیم. وی بدون اشاره به گله‌های یاد شده با بیان نکته‌ای حرفه‌ای افزود: تئاتر تجربی یا آوانگار که با نام بزرگانی چون بروک، برشت، آرتو، پیسکاتور، میرهولد، راینهارت، گروتفسکی، باربا و ... از قرن بیستم به بعد پیوند خورده است، تعریف‌های ویژه خودش را دارد و با روش‌های سنتی تئاتر که از روخوانی نمایشنامه آغاز می‌شود، همخوانی ندارد.
اکنون در جشنواره‌ای که نام تجربه را بر دوش می‌کشد بعضی از آثار بدون خلاقیت و کار کارگاهی و خالی از پرورش یک طرح نمایشی فقط به واسطه اجرای نمایشنامه نام آشنا از نویسنده‌ای نام‌آورتر به رقابت ما راه یافته‌اند. بعضی از کارها از هدف تجربی جشنواره خارج است.
محمد طلوعی، رییس مرکز تئاتر تجربی و قائم مقام دبیر جشنواره دهم تجربه در پاسخ به برخی گله‌های مطرح شده از سوی دانشجویان ابراز داشت: معمولا بخش جنبی که غیررقابتی است در فراخوان جشنواره‌ها معرفی نمی‌شود.
بخش جنبی و آثار آن نیز به تشخیص دبیر جشنواره در فهرست برنامه‌ها قرار می‌گیرد؛ حتی اگر برخی نمایش‌ها در رقابت بازبینی قرار نگرفته باشند این بخش زیر نظر مستقیم دبیر است و هر کاری که از نظر وی صلاحیت دیده شدن داشته باشد به فهرست اجراها راه می‌یابد.
در فراخوان نگفتیم که بخش‌های متنوع و کمک هزینه نداریم؛ اما آیا گفتیم که تنها یک بخش و کمک هزینه داریم؟ سیاست‌های جشنواره تجربی با جشنواره‌های حرفه‌ای متفاوت است. دبیر خانه ده ساله ما بودجه ثابت ندارد. بخش بین‌المللی جشنواره به دلیل کمبود بودجه حذف شد. به یک کلام پول نداریم. جشنواره ما فقیر و دانشجویی است. همین مساله امکان برنامه‌ریزی بلند مدت را هم از ما گرفته است.
وی افزود: در پاسخ به گروه‌های معترضی که در سالن انتظار تالار مولوی به اجرا خواهند رفت نیز باید بگویم که جشنواره ما تجربی است و از نظر من همه گروه‌ها باید در فضای غیرمتعارف، بیرون سالن اجرا داشته باشند. در هر حال به تشخیص دبیر جشنواره کارهایی را برای بیرون از سالن‌ها برگزیده‌ایم که ظرفیت اجرا در فضای باز را داشته باشند. در مورد داوری هم همیشه حرف وجود داشته است؛ چرا که این مساله همواره به سلیقه داوران وابسته بوده و معیار مشخصی ندارد و در جشنواره‌ای که تعریف تئاتر تجربی دچار اختلاف نظرهای گوناگون است این مساله پررنگ‌تر جلوه می‌کند.
به حاشیه رفتن هدف اصلی جشنواره تئاتر تجربی در تولد ده سالگی‌اش هشداری جدی بر بدنه تئاتر کشور بوده که همکاری شورای تئاتر دانشگاهی دانشکده‌های تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی را به منظور نقد کیفی و کمی آثار و شیوه برگزاری این دوره خواهان است.
دهمین جشنواره دانشجویی تئاتر تجربه از ۴ تا ۱۰ خرداد ماه سال‌جاری در تالارهای مولوی و دانشگاه تهران برگزار می‌شود.
ارسال نظر