هنرمندان پرخاشگر

علی طجوزی

این روزها علاقه‌‌مندان به داستان‌های خارجی اثری جدید از ریچارد براتیگان به نام «در رویای بابل» را روی پیشخوان کتاب‌ فروشی‌ها می‌بینند. براتیگان همان کسی است که اول بار چند سال پیش با «صید قزل آلا در آمریکا» به عموم معرفی و به سرعت به یکی از پرطرفدارترین نویسندگان برای ایرانیان تبدل شد.همین امر باعث شد که آثار او با چند ترجمه در دسترس علاقه‌مندان قرار بگیرد.انتشاراتی‌ها نیز برای چاپ کتب تازه ترجمه شده او دیگر هیچ تردیدی نداشتند. در فاصله «صید قزل‌آلا در آمریکا» تا «در رویای بابل» کتاب‌های دیگری نیز از وی ترجمه و چاپ شد که آنها نیز از استقبال خوبی برخوردار شدند.

در قند هندوانه، اتوبوس پیر و گزینه شعری به نام «کلاه کافکا» و همچنین «دری لولا شده به فراموشی» از دیگر آثار براتیگان هستند که در ایران چاپ شده‌اند.اما چرا براتیگان در ایران پرطرفدار شده است و هر کدام از داستان‌ها یا شعرهایش را علاقه‌ مندان با ولع می‌خوانند.

شاید بتوان ریشه این استقبال را در نوع نگاه و زمان نوشتن آثار و همچنین زندگی‌اش پیگیری کرد. براتیگان در واقع یکی از نویسندگان نسلی است که به نسل بیت معروف هستند. نسلی معترض و پرخاشگر. نسلی که پس از جنگ دوم جهانی در آمریکا به وجود آمد و به نوعی می‌توان آنها را پدر معنوی هیپی‌ها در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ آمریکا دانست. شکی که با هر گونه نظام و هنجاری که دولتمردان آمریکایی در آن زمان حاکم کرده بودند، مخالف بود.

نسل بیت نویسندگان و شاعران بزرگی را در خود پرورش داد که از میان آنان شاید بیش از همه براتیگان و آثارش حداقل در ایران مورد توجه قرار گرفتند. هر چند که او تنها نقطه برجسته بیت‌ها نیست، اما حداقل در ایران و به مدد ترجمه کتاب‌هایش بار نسل بیت بر دوش اوست.نسلی که در ابتدا یک جنبش بود جنبشی علیه مظاهر به ظاهر تمدن و زندگی نوین.«بیت‌»‌ها هنگامی به وجود آمدند که هری ترومن، رییس جمهور آمریکا در سال ۱۹۴۵ در ستایش انسان و تجلیل از زندگی رویایی آمریکایی جملات زیبا به کار می‌برد و نوید دنیای بهتری برای آمریکایی‌ها می‌داد و دنیایی که در آن زندگی فناناپذیر انسان مورد احترام باشد مردم را با گفتن جملاتی نظیر «باید دنیایی نوین بسازیم، دنیایی بهتر»، وادار به تمکین از تصمیمات دولت کند، اما تبعیض نژادی، جنگ سرد، جنگ ویتنام، مک‌کارتیسم و اقتصاد نابسامان پس از جنگ تمام این حرف‌ها را به چالش کشیده بود و در ذهن مردم تردید ایجاد کرده بود. در این زمان «بیت‌»ها با جسارت تمام و برخلاف تمام ارزش‌ها و الگوهای معین و مقرر با نقد قدرت و انتقاد از جنگ و مخالفت با سلاح‌های هسته‌ای با شعارها و رفتارهای افراطی انزجار خود از زندگی رویایی آمریکایی را ظاهر کردند.

جنبش بیت با اجتماع شاعران، نویسندگان، نقاشان، موسیقیدانان و فیلمسازان معترض به وجود آمد. اجتماع اولیه آنها با جک کروآک (خالق رمان جاده‌ها)، آلن گینزبرگ، ویلیام باروز، نیل کاسادی و لارنس فرلینگنی آغاز شد و در ادامه با آمدن افرادی چون گری اشنایدر، مایل مک‌کلاو، فیلیپ والن و ریچارد براتیگان جنبش گسترده‌تر شد و جان تازه‌تری گرفت. آنچه را که می‌توان مشخصه تمامی افراد این جنبش (که بعدها به نسل بیت معروف شدند) نسبت داد، عصیانی بودن آنها علیه جریان‌ها و هنجارهای غالب و مقرر و تعیین شده اجتماع. به گفته جک کروآک که از اعضای اصلی و تاثیرگذار بیت بود «بیت در مرحله اول دربردارنده نوعی برهنگی ذهنی است و به دنبال آن نوعی برهنگی روحی، حسی از فرهیخته بودن بر پایه خودآگاهی.» گینزبرگ که او نیز یکی از اعضای اصلی و اولیه بیت‌ها است در این خصوص گفته است: «نکته اساسی بیت آن است که شما به تصویرهای مشخصی می‌رسید که به واسطه آنها می‌توانید جهان را به شیوه‌ای رویایی ببینید.» بیت‌ها به همه چیز به نگاهی آمیخته به شک و تردید نگاه می‌کردند. برای آنها تفاوتی میان ادیان شرقی و اقتدار سیاسی و دینی کلیسا وجود نداشت.از دیگر عناصر پیونددهنده بیت‌ها به هم می‌توان به آزادی روابط سوسیالیسم و نفرت از جنگ اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین وجوه مشترک نسل بیت جنگ‌گریزی آنان بود. به طور مثال بیشترین اعتراض از جنگ ویتنام در آن هنگام از جانب بیت‌ها صورت می‌گرفت. آنها در اعتراض به زندگی به اصطلاح شرافتمندانه آمریکایی دست به هر کاری می‌زدند.

همین تفکر و اخلاق آنها را بعدها «هیپی»ها ادامه دادند. طی دهه هفتاد هیپی‌ها با صورت و ظاهری متفاوت و هنجارگریز، با ریش و سبیل‌ و موهای بلند، لباس‌های پاره در جامعه آمریکا ظاهر می‌شدند. آنها در واقع زاییده جامعه آن روز آمریکا بودند.

یکی دیگر از خصیصه‌های بیت ها این بود که اکثرا آنها دچار بیماری‌های روحی و روانی بودند. به عنوان مثال براتیگان که در سال ۱۹۵۵ به آنها پیوسته بود، وقتی که اولین دست‌نوشته‌های شعرش با تمسخر از سوی دوستش روبه‌رو شد، در واکنش به این برخورد شیشه‌های کلانتری را با سنگ شکست. این کار البته برای او یک هفته بازداشت و سپس بستری شدن برای درمان را به همراه آورد.

در آثار تمام بیت‌ها این شخصیت ناهنجار نمایان است چه در شعر و چه در داستان چه در اقتباس‌هایی که فیلمسازان از آثار آنان داشته‌اند.

چهره‌های شاخص بیت‌ها

لارنس فرلینگتی که به عنوان یکی از تاثیرگذارترین شعرای نسل «بیت» شناخته می‌شود در تاریخ ۲۴ مارس ۱۹۱۹ در «یانکرز» نیویورک به دنیا آمد. فرلینگتی بسیاری از سال‌های جوانی‌اش را به زندگی کردن «بیت»‌وار گذراند. در سال ۱۹۵۲ فرلینگتی با کنت رکس روت آشنا شد. رکس روت در آن زمان به عنوان نویسنده‌ای قابل و هنرمندی فعال در صحنه سیاست شناخته می‌شد. این دو پس از ملاقات پیتر مارتین ناشر مجله City Lights تصمیم گرفتند تا کتاب‌فروشی‌ای به همین نام تاسیس کنند و خیلی زود این کتابفروشی تبدیل به مکان گرده‌همایی نویسندگان و هنرمندان علاقه‌مند به هنر معاصر شد.

ریچارد براتیگان

ریچارد براتیگان در ۳۰‌ام ژانویه ۱۹۳۵ در تاکومای واشنگتن به دنیا آمد. اطلاعات کمی در مورد سال‌های کودکی‌اش موجود است؛ به جز اینکه باید گفت دوران پردردسری بوده است. این تنها چیزی است که خودش هم در موردش هیچ گاه صحبت نکرد. شایعه است که براتیگان نمی‌دانست پدرش کیست و پدرش هم تا هنگامی که آگهی فوت ریچارد را دید از داشتن چنین پسری بی‌اطلاع بود.

او در سال ۱۹۵۵ به سان فرانسیسکو در ایالت کالیفرنیا نقل مکان کرد و خیلی زود به جنبش «بیت» پیوست. اواخر دهه شصت بود که نوشته‌های براتیگان هواخواهان بسیاری پیدا کرد و در همین دوره بود که او معروف‌ترین آثارش چون «صید قزل‌آلا در آمریکا» و «در قند هندوانه» را منتشر ساخت.

او آخرین کتابش را با عنوان «پس باد همه‌اش را بر باد نمی‌دهد» در سال ۱۹۸۲ منتشر کرد. در ۲۵ اکتبر ۱۹۸۴ دوستان ریچارد در خانه‌اش را در بولیناس در ایالت کالیفورنیا شکستند تا جسم بی‌جانش را کنار یک بطری الکل و یک تفنگ کالیبر ۴۴ بیابند و بعد تایید شد که او خودکشی کرده است.

گری اشنایدر

گری اشنایدر، متولد سال ۱۹۳۰ در شهر سانفرانسیسکو نه تنها به سبب پیوند با نویسندگان نسل بیت بلکه به خاطر حمایتش از زندگی اقلیت‌ها و مسائل بوم‌شناختی نیز شهرت دارد.

آثار وی عمدتا نشان‌دهنده تاثیرپذیری وی از شاعران بلندآوازه آمریکایی، والت ویتمن و ازرا پاوند و همچنین دنبال روی عرفانی است. اشنایدر در سال ۱۹۷۵ به خاطر مجموعه شعر جزیره سنگ پشت جایزه پولیتزر را از آن خود کرد.

آن والدمن

آن والدمن ۲ آوریل ۱۹۴۵ در میل‌ویل، نیوجرسی به دنیا آمد و دوران نوجوانی‌اش را در نیویورک گذراند. او در سال ۱۹۶۶ مدرک کارشناسی خود را از کالج بنینگتون دریافت کرد.

در سال‌های دهه ۶۰، والدمن به همراه گریگوری کورسو و آلن گینزبرگ جلسات خواندن را تحت عنوان پروژه شعر کلیسای سن‌مارک برگزار می‌کرد و از سال ۶۶ تا ۷۸ نیز به شخصه این جلسات شعر را ادامه داد. او در کارنامه هنری خود بیش از ۴۰ اثر را جای داده است.والدمن به همراه گینزبرگ مدرسه شعر مستقل «جک کروآک» را در موسسه ناروپا در شهر بولدر، کلرادو تاسیس کرد.

ادوارد دورن

ادوارد مرتون دورن در تاریخ ۲ آوریل ۱۹۲۹ در ویلاگرو، ایالت ایلینویز به دنیا آمد و از سال ۵۰ تا ۵۵ در کالج‌بلک مانتین و دانشگاه ایلینویز به تحصیل پرداخت. در کالج، دورن با چارلز اولسون آشنا شد که این مساله شدیدا جهان‌بینی او و نظریاتش را درباره عواطف شاعرانه تغییر داد. مسوول امتحانات نهایی در کالج بلک‌مانتین رابرت کریلی بود که بعدها به همراه ادوارد دورن و رابرت دانکن مثلث شعری جدیدی را به وجود آورد.

در سال ۵۱ دورن، کالج را ترک کرده و سفرش را به سمت منطقه شمال غربی اقیانوس آرام آغاز کرد. او برای امرار معاش در آنجا به کارگری می‌پرداخت و نیز همانجا بود که با همسر اولش هلن، آشنا شد. هر دو آنها درست در سال ۵۴ تصمیم به ادامه تحصیل گرفتند. پس از فارغ‌التحصیلی و گذشت دو سال از سفر، نهایتا خانواده دورن در شهر واشنگتن سکنی گزید. نخستین کتاب ادوراد دورن با عنوان «نو مطرود» در سال ۶۱ به چاپ رسید. بهترین اثر دورن اثری با عنوان «تفنگدار» است.

آلن گینزبرگ

آلن گینزبرگ در سال ۱۹۲۶ به دنیا آمد و در سال ۱۹۹۷ درگذشت. او به دلیل ناراحتی روحی در جوانی مدتی در تیمارستان بستری شد و بعد از ترک آنجا به شغل‌های موقتی مانند ظرفشویی، روزنامه‌فروشی و غیره پرداخت. او نه تنها با کمک ادبیات یکی از منتقدان اجتماعی، بلکه شخصیتی فرهنگی در آمریکا نیز به شمار می‌رفت. فعالیت‌های سیاسی اجتماعی او دارای تمایلات سوسیالیستی بودند. گینزبرگ پایه‌گذار مدرسه‌ای شبه بودیستی شد که خود در آن درس می‌داد و در آنجا مشوق شعر آوانگارد شاعران جوان شد. از جمله اشعار معروف گینزبرگ: زاری، آمریکا، قدیس، در جست‌وجوی یاجی و سوپرمارکتی در کالیفرنیا هستند.

او با سرودن شعر بلند «زاری» در سال ۱۹۵۵ به ادبیات بعد از جنگ سبک و جهت تازه‌ای داد.