دکتر حسین عبده تبریزی

طی یک ماه گذشته در پی نوسانات دلهره‌آور اونس طلای جهانی، بازار سکه تهران روند جدیدی از قیمت‌ها را تجربه کرده است. روندی که روز به روز با فاصله گرفتن قیمت بازار سکه از قیمت واقعی آن همراه بوده است؛ نوع جدیدی از قیمت‌گذاری سکه که تلاطم قیمت طلای جهانی را به صورت حباب به قیمت بازار سکه تهران منتقل می‌کند. فعالان بازار در حال حاضر تمایل دارند سکه بهار آزادی را ۱۳ درصد بالاتر از قیمت واقعی معامله کنند. باورنکردنی است که در این روزها سکه تمام‌بهار با حباب هشتاد هزار تومانی بین معامله‌گران دست به دست می‌شود. براساس نظریه مشهور «احمق‌تر از من» حباب سکه تا زمانی که «ناآگاه‌تر از من» در بازار موجود باشد، دوام خواهد یافت و زمانی که دوره ناآگاهان به پایان برسد، حباب سکه در دستان آخرین ناآگاه از نسل ناآگاهان بازار خواهد ترکید. برای کالای نقدشونده‌ای همچون سکه وجود چنین حبابی هیچ توجیهی به لحاظ اقتصادی ندارد. نه انتظارات افزایش قیمت اونس طلای جهانی و نه انتظارات افزایش قیمت دلار و نه حتی رکود اقتصاد جهانی و نگرانی از بحران ارزی در دنیا هیچ‌کدام حباب قیمت سکه تمام‌بهار در بازار تهران را توجیه نمی‌کند. با وجود محافظه‌کاری‌ای که در اقتصاددانان سراغ داریم، در این مواقع همگی بر یک حکم اتفاق‌نظر دارند؛ «حباب به زودی می‌ترکد.» البته اقتصاددانان پیش‌بینی نمی‌کنند، بلکه فقط و فقط به مکانیزم قیمت‌گذاری بازار اعتقاد دارند. به باور آنها چنین حبابی بر اثر فعالیت‌های سوداگرانه‌ای به شرح زیر محکوم به فنا است:

۱. در چنین مواقعی بازیگران آگاه بازار، سکه طلا را برای نگهداری نمی‌خرند، آنها فقط سکه را جابه‌جا می‌کنند تا از شکاف قیمت خرید و فروش آن بهره‌مند شوند. این رفتاری است که در حال حاضر به وضوح در میان صرافی‌های تهران به چشم می‌خورد؛ گاوصندوق آنها خالی از سکه طلا است و دستان آنها پر از سکه‌هایی است که به سرعت جابه‌جا می‌شود. برای آنها سکه به منزله شیء داغی است که نباید آن را در دستان خود نگه دارند؛ باید سریع به دیگری واگذار کنند تا نکند دچار سوزش شوند.

۲. از آنجا که چنین حبابی تنها در قیمت سکه بهار آزادی موجود است و بازار طلای آب‌شده و شمش به طور نسبی فارغ از حباب است، بازار ضرب سکه تقلبی در این روزها داغ می‌شود. کافی است شمش طلا آب شود و با دستگاه ضرب سکه نه چندان مدرن، سکه تقلبی تولید شود. سود کار هم معادل ۱۳ درصد در هر بار ضرب است. اگر چرخه تولید سکه تقلبی یک‌روزه باشد، می‌شود روزی ۱۳ درصد! خدا بده برکت. اگر انسان شریفی به سبب وجود چنین فرصتی، شرافت خود را لگدمال کند و سکه تقلبی تولید کند؛ جای ملامت است؟ زمانی که نرخ سود سالانه سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت تنها ۶ درصد است، کنترل نفس امّاره برای چشم‌پوشی از سود روزانه ۱۳ درصدی بسیار سخت است. گناهش هم به پای بانک مرکزی که چنین شیطانی را به جان خلق‌الله افکنده است. البته این گناه شاید چندان هم نابخشودنی نباشد، چرا که نسل جدید تولیدکنندگان سکه تقلبی فقط انحصار ضرب سکه توسط بانک مرکزی را رعایت نکرده‌اند وگرنه سکه آنها از هر نظر شبیه سکه‌های اصیل است و تشخیص تفاوت‌ها به سختی و تنها با نظر کارشناسانه امکان‌پذیر است.

۳. نسل دیگری از بازیگران آگاه در چنین مواقعی به شرافت انسانی خود چوب حراج نمی‌زنند و به سود اندک قناعت می‌کنند. آنها معتقدند اگر طلا دارایی با ارزشی است، چرا طلای حبابی را با طلای بی‌حباب جابه‌جا نکنند. با این استدلال، نسل شریف بازیگران آگاه بازار سکه، سکه‌های خود را می‌فروشند و شمش طلا نگهداری می‌کنند و با این کار سکه‌های داغ خود را به دستان نسل متاخر ناآگاهان بازار می‌سپارند. نتیجه منطقی فعالیت‌های سوداگرانه یادشده، افزایش عرضه سکه تمام بهار آزادی و کاهش قیمت آن است؛ نتیجه‌ای که در روزهای آتی شاهد آن خواهیم بود. البته در این میان یک بازیگر مهم هنوز می‌تواند از کاهش قیمت‌ها جلوگیری کند و آن هم مقام ناظر بازار پول ایران؛ یعنی بانک مرکزی است که صد البته او هم همانند بازیگران آگاه شریف، سکه‌های خود را با قیمت‌های حبابی به نسل ناآگاه بازار می‌سپارد. نسلی که در روزهای آتی بیشترین ضرر را از فروپاشی حباب سکه بهار آزادی متحمل خواهند شد.