دولت مخالف قطع رابطه با انگلیس بود

نمایی از ورود به سفارت انگلیس که منجر به قطع روابط تهران و لندن شد

دنیای اقتصاد- مجید اعزازی: حسن قشقاوی، معاون وزیر خارجه با اشاره به تصویب قانون کاهش سطح روابط با انگلیس در آذرماه سال ۱۳۹۰ از مخالفت دولت محمود احمدی نژاد با قطع کامل روابط با انگلیس خبر داده است. معاون پارلمانی، کنسولی و امور ایرانیان خارج از کشور وزیر خارجه در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی دولت (ایرنا) در پاسخ به اینکه هنگام تصویب قانون کاهش سطح روابط با انگلیس از سطح سفیر به کاردار، چه تعاملی با نمایندگان داشتید؟ گفته است:‌ فضا در آن زمان، خیلی سنگین بود و هیچ گاه یادم نمی‌رود در مقطعی، یکی از نمایندگان کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به من اطلاع داد که فردا در جلسه علنی مجلس، طرح قطع کامل روابط با دولت انگلیس راس ساعت هشت و ۳۰ دقیقه با قید دوفوریت مطرح خواهد شد.

وی افزود: ساعت ۱۱ شب این موضوع را با رییس‌جمهور و وزیر خارجه مطرح کردم و آنها نیز این موضوع را به رییس مجلس اطلاع دادند و آقای لاریجانی نیز این موضوع را منعکس کرد و در نهایت، آن روز این طرح با وجود اینکه به خاطر دشمنی‌ها و خصومت‌هایی که انگلیسی‌ها علیه ملت ما داشتند و زمینه تصویب شدن با رای قاطع را هم داشت، اما به رای گذاشته نشد .

وی اظهار کرد: چه ما که استدلال می‌کردیم، بهتر است روابط تا سطح کاردار کاهش پیدا کند و چه نمایندگان که خواستار قطع روابط بودند، عاشق جمال انگلیسی‌ها نبودیم، بلکه هر کدام دلایل کارشناسی خود را داشتیم و این مسائل را از سر دلسوزی و منافع ملی مطرح می‌کردیم.

قشقاوی گفت: من و آقای آهنی معاون وقت اروپا و آمریکای وزارت خارجه که اکنون در فرانسه سفیر هستند، چهار تا پنج دلیل برای نمایندگان آوردیم که اکنون ضرورتی ندارد آنها را مطرح کنم. معاون وزیر خارجه افزود: دو نفری به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی رفتیم و افرادی از نهادهای دیگر هم بودند و استدلال کردیم که قطع روابط در شرایط کنونی به مصلحت ما نیست و همان مسیر را هم ادامه دادیم و تا قبل از حادثه سفارت انگلیس، طرح کاهش سطح روابط در جلسه علنی پیش رفت. وی اظهار کرد: همیشه معتقد بوده‌ام که عقل و خرد جمعی مجلس، خرد صحیح و درستی بوده و نحوه تعامل خیلی موثر است.

روابط ایران- انگلیس چگونه قطع شد؟

اگرچه نمایندگان مجلس در جلسه علنی ۶ آذر ۱۳۹۰ با ۱۷۱ رای موافق، ۳ مخالف و ۷ ممتنع جزئیات طرح دوفوریتی کاهش روابط با انگلیس را تصویب کردند و تنها به اخراج سفیر انگلیس از کشور رای مثبت دادند، اما حوادث بعدی عملا منجر به قطع کامل روابط تهران- لندن شد.

بر اساس ماده واحده مصوب مجلس، وزارت خارجه موظف شد در چارچوب حفظ منافع ملی و دفاع از حقوق ملت ایران ظرف دو هفته روابط سیاسی با دولت انگلیس را به سطح کاردار تنزل دهد و روابط اقتصادی و بازرگانی را نیز به حداقل ممکن برساند. بر اساس تبصره یک این ماده واحده مقرر شد در صورت تغییر سیاست‌های خصمانه کشورهای انگلیس، وزارت امور خارجه می‌تواند سطح روابط را ارتقا دهد.

موضوع کاهش یا قطع رابطه با انگلیس اولین بار پس از انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۸۸، رنگ و بوی جدی به خود گرفت. سال ۸۹ نیز نمایندگان مجلس با فوریت طرح «قطع رابطه با انگلیس» موافقت کردند و این طرح طبق روال به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس رفت؛ اما دیگر خبری از آن نشد. اما مجلس بار دیگر طرح دو فوریتی «کاهش روابط با انگلیس» را در پائیز ۱۳۹۰ مطرح کرد. دو فوریت این طرح در روزهای آخر آبان ماه در مجلس رای آورد و بررسی کلیات و جزئیات آن ۶ آذرماه ۱۳۹۰ در صحن علنی مطرح شد. هر چند کلیات این طرح با ۱۷۹ رای موافق پذیرفته شده بود؛ اما مخالفانی نیز در مجلس داشت؛ نمایندگانی که معتقد بودند «کاهش رابطه» تاثیری ندارد و باید روابط با انگلیس را کلا «قطع» کرد.

واکنش انگلیس به تصمیم مجلس

در پی مصوبه مجلس شورای اسلامی در ۶ آذر ۹۰، وزارت خارجه انگلیس با صدور بیانیه‌ای تصمیم مجلس ایران برای کاهش سطح روابط با انگلیس را «تاسف‌آور» خواند و اظهار کرد: اگر دولت ایران بر این مبنا اقدام کند ما در مشورت با شرکای بین‌المللی‌مان به شکلی قاطعانه (به آن) پاسخ خواهیم داد.

در این بیانیه همچنین ضمن «ناموجه» خواندن اقدام مجلس شورای اسلامی، ادعا شد که این اقدام «کمکی به پاسخگویی» به آنچه «نگرانی‌های بین‌المللی درباره برنامه‌ هسته‌ای ایران و سوابق حقوق بشری آن» خوانده شده است، نخواهد کرد.

همزمان با ابلاغ قانون کاهش روابط سیاسی ایران با انگلیس در روز هشت آذرماه ۱۳۹۰ جمعی از دانشجویان معترض تهرانی با ورود به ساختمان سفارت انگلیس واقع در خیابان فردوسی تهران، پرچم بریتانیا را از سردر این ساختمان پایین آوردند و آن را آتش زدند. آنان همچنین پرچم ایران را جایگزین پرچم بریتانیا کردند و نشان سلطنتی دولت انگلیس را نیز از داخل سفارت به بیرون انداختند. حضور این دانشجویان باعث شد تا کارمندان سفارت انگلیس از درب دیگر این سفارتخانه محل کار خود را ترک کنند.

ورود به ساختمان سفارت انگلیس در تهران اگرچه دو روز پس از تصویب قانون کاهش روابط سیاسی تهران - لندن در مجلس صورت گرفته بود اما دلایل دیگری داشت. موضوع محوری این تجمع برگزاری مراسم اولین سالگرد ترور دکتر مجید شهریاری استاد فیزیک هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی بود. تحریم بانک مرکزی ایران از سوی انگلیس در حدود یک هفته قبل از برگزاری این تجمع نیز دلیل قابل تامل دیگری در برانگیختن اعتراض دانشجویان بسیجی به شمار می‌رفت. دولت انگلیس؛ اما در نخستین واکنش به این حادثه، خواستار اقدامات امنیتی ایران برای حفظ جان پرسنل این سفارتخانه شد و در پی آن کلیه کارکنان خود را از تهران خارج کرد.

انگلیس همچنین ۴۸ ساعت به اعضای سفارت‌ ایران در لندن فرصت داد تا خاک این کشور را ترک کنند. ویلیام هیگ وزیر خارجه بریتانیا اعلام کرد که پارلمان بریتانیا تصویب کرده است سفارت ایران در لندن بسته شود و همه کارمندان سفارت ایران در لندن باید خاک این کشور را ترک کنند. با واکنش انگلیس به حوادث تهران، عملا روابط ایران- انگلیس از آذرماه ۱۳۹۰ قطع شد.