پیمان‌نامه حقوق کودک

قسمت پایانی

رضا جعفری ، جانشین دادسرای جنایی تهران- مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیستم نوامبر ۱۹۸۹ پیمان‌نامه‌ای با عنوان پیمان‌نامه حقوق کودک که به تصویب اعضای مجمع عمومی رسید، در یک مقدمه و ۵۴ ماده حمایت قاطع خود را از کودک اعلام نمود. به موجب این پیمان‌نامه کلیه افراد کمتر از ۱۸ سال مشمول حمایت این پیمان‌نامه می‌باشند.

تشکیل کمیته حقوق کودک و صندوق حمایت از حقوق کودکان سازمان ملل (یونیسف) از دستاوردهای این پیمان‌نامه است.

بیان مواد این پیمان‌نامه فرصت بیشتری می‌طلبد که در این مقال فقط به ذکر مقدمه آن اشاره می‌کند:

کشورهای عضو پیمان‌نامه حاضر، با توجه به این که طبق اصول اعلام شده در منشور سازمان ملل متحد شالوده آزادی و عدالت و صلح جهانی همانا به رسمیت شناختن منزلت ذاتی و حقوق مساوی و غیرقابل انکار همه اعضای خانواده بشری است، با در نظر داشتن این که مردم ملل متحد اعتقاد خود به حقوق اساسی بشر و منزلت دارند و ارزش انسان را در منشور سازمان ملل متحد مورد تایید مجدد قرار داده‌اند و عزم راسخ دارند رشد اجتماعی و سطح زندگی بهتر توام با آزادی‌های گسترده‌تر را ترویج نمایند.

با اذعان به این که سازمان ملل متحد در اعلامیه جهانی حقوق بشر در میثاق‌های بین‌المللی مربوط به حقوق بشر اعلام و موافقت نموده است که همگان بدون هرگونه تبعیض از نظر نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی و دیگر عقاید، منشا ملی یا اجتماعی، دارایی، تولد یا سایر خصوصیات، سزاوار کلیه حقوق و آزادی‌های مندرج در اسناد مذکور هستند.

با یادآوری این که سازمان ملل متحد در اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام نموده است که دوران کودکی مستلزم مراقبت و مساعدت ویژه می‌باشد، با اعتقاد به اینکه خانواده به عنوان گروه بنیادین جامعه و محیط طبیعی رشد و رفاه کلیه اعضای آن و به ویژه کودکان باید از حمایت و مساعدت لازم برخوردار شود به نحوی که بتواند مسوولیت‌هایش را در جامعه کلا بر عهده گیرد، با اذعان به اینکه کودک برای رشد کامل و هماهنگ شخصیت خود باید در محیط خانوادگی در فضایی مملو از خوشبختی، محبت و تفاهم رشد یابد، با توجه به اینکه کودک باید برای زندگی فردی در اجتماع آمادگی کامل پیدا کند و در سایه آرمان‌های اعلام شده در منشور سازمان ملل متحد و به ویژه صلح، عزت، مدارا، آزادی، برابری و همبستگی بزرگ شود، با در نظر داشتن اینکه ضرورت ارائه مراقبت ویژه برای کودک در اعلامیه حقوق کودک مصوب سال ۱۹۲۴ و اعلامیه حقوق کودک مصوب ۱۹۵۹ تصریح گردیده و در اعلامیه جهانی حقوق بشر و در میثاق بین‌المللی مربوط به حقوق مدنی و سیاسی به ویژه مواد ۲۳ و ۲۴ در میثاق بین‌المللی مربوط به حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به ویژه ماده ۱۰ و در اساسنامه‌ها و اسناد سازمان‌‌های تخصصی و سازمان‌های بین‌المللی مرتبط با رفاه کودکان به رسمیت شناخته شده است، با در نظر گرفتن اینکه همانگونه که در اعلامیه حقوق کودک تصریح گردیده کودک به‌دلیل عدم رشد کامل جسمی و ذهنی قبل از تولد و نیز پس از آن نیازمند محافظت و مراقبت ویژه از جمله حمایت حقوقی مناسب است.

با یادآوری مفاد اعلامیه اصول اجتماعی و حقوقی مربوط به حمایت و رفاه کودکان با اشاره خاص به امر نگهداری توسط خانواده جایگزین فرزندخواندگی ملی و بین‌المللی، مقررات سازمان ملل مبتنی بر حداقل ضوابط دادرسی ویژه کودکان (مقررات پکن) و اعلامیه حمایت از زنان و کودکان در شرایط اضطراری و مخاصمات مسلحانه، با اذعان به اینکه در تمام کشورهای جهان کودکانی هستند که در شرایط فوق‌العاده دشوار زندگی می‌کنند و این‌گونه کودکان نیازمند توجه ویژه می‌باشند، با توجه به اینکه اهمیت سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی هر یک از ملل در مورد حمایت و رشد هماهنگ کودک، با اذعان به اهمیت همکاری‌های بین‌المللی برای بهبود شرایط زندگی کودکان در همه کشورها به ویژه در حال رشد به شرح مواد آتی توافق نموده‌اند.

بنابراین اهمیت دادن به کودکان و حفظ حقوق آنان از جمله مسائلی است که تمام ملل با هر قوم و سنت و عقیده‌ای بر آن اتفاق نظر دارند زیرا همین کودکان امروز ممکن است با تربیت غیرصحیح موجب تباهی جوامع یا با تربیت صحیح موجبات رشد و تعالی کشورها را فراهم آورند.

کشور ما کشوری است دارای تاریخ عمیق و اصیل و با ظهور اسلام و با تکمیل شدن فرهنگ غنی آن همواره بر تربیت کودکان تاکید داشته است. احکام نورانی اسلامی درخصوص تربیت فرزندان صرفا در جهت سعادت دنیا و آخرت انسان و جوامع بشری است.

در شرایط کنونی و در حالی که کشور ما در حال توسعه و جوان تلقی می‌شود و از طرفی تحت‌ فشارهای فرهنگی بیگانگان هر آن ممکن است با اندکی غفلت سرمایه‌های زندگی دچار انحرافاتی گردند، بیاییم با نصب العین قرار دادن تعالیم بی‌نظیر دینی و فرهنگی با دقت و حساسیت بیش از پیش ضمن تربیت صحیح فرزندان در جهت شکوفایی استعدادهای خدادادی فرزندانمان نهایت سعی و کوشش را مبذول داشته و آنان را از انحرافاتی که ممکن است به خطر اندازد دور سازیم. جا دارد در پایان اشاره‌ای به حقوق کودک از رساله حقوق امام چهارم علیه‌السلام داشته باشیم:

و اما حقوق کودکان، بدانید که آنها از شمایند و در نیکی و بدی عمر دنیا بستگی به شما دارند و شما مسوول تربیت خوب آنان هستید. باید آنها را یاری نمایید و باید بدانید که نتیجه نیکی به فرزندان پاداش دارد و عدم تربیت صحیح (علاوه بربروز تبعات منفی دنیوی) دارای عقوبت سخت است (و فردای قیامت باید پاسخگو باشید).چه بسا ممکن است بزهکاران امروزی در اثر برخورد ناصحیح والدین و اطرافیان و عدم رعایت حقوق حقه کودک مبتلا شده‌اند و اقدامات و آموزش و برخوردهای ملاطفت‌آمیز ما و احترام به آنان و سعی و تلاش در تربیت و تعلیم و حفظ و مراقبت از آنان می‌توانست از آنها انسان‌های سازنده و مثبت به وجود آورد که ما از آن غافل بودیم.