نگاه سلیقه‌ای بر تشکل‌ها حاکم است

گروه تشکل‌ها- «دولتمردان ما هنوز نقش تشکل‌ها و جایگاه دولت در برابر تشکل‌ها را آن‌طور که باید و شاید درک نکرده‌اند و اغلب، نگاه سلیقه‌ای بر جایگاه تشکل‌ها حاکم بوده است. در حالی که پیشرفت‌های صنعتی، ابزارهای خاص خود را می‌طلبد و یکی از این ابزارهای موثر، تشکل‌های صنعتی هستند».

عبارت بالا، بخشی از سخنان دکتر مرتضی بهشتی،دبیر کنفدراسیون صنعت ایران است که در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد ایراد شد. بخش اول این گفت و گو را امروز می خوانید. بهشتی، در مورد چگونگی تشکیل کنفدراسیون و تعداد اعضای آن گفت: «صنعت ایران، از سال‌های گذشته به این نتیجه رسیده بود که می‌بایستی صنعت و معدن که با همدیگر یک بخش را تشکیل می‌دهند، یک نوع استقلال رفتاری داشته باشند. با مراجعه به سوابق این تشکل، می‌بینیم اولین بار چیزی به نام اتاق صنایع و معادن تشکیل شد که پس از مدتی،‌ به خاطر مسائل سیاسی با اتاق بازرگانی ادغام شد. از آن به بعد، این تفکر همواره میان صاحبان صنایع وجود داشت که ایران هم مانند تمام کشورهای دنیا، نیاز به تشکیلات مستقلی دارد که اسم آن را «کنفدراسیون صنعت» نهاده‌اند. خصوصیت کنفدراسیون صنعت این است که همه تشکل‌های صنعتی را با هم یکجا جمع می‌کند و مسائل صنعت را از منظر اقتصاد ملی برای پیشرفت صنعت در جهت توسعه صادرات و تامین نیازهای جامعه به صورت یکجا نگاه می‌کند. نمونه‌های بارز این تشکیلات، در همه کشورها وجود دارد. کشور انگلستان اولین کشوری بود که کنفدراسیون صنعت را تاسیس کرد و بعد کشورهای دیگر، به تاسیس آن همت گماشتند. از کشورهای همجوار ما، هندوستان، بیش از ۱۱۰سال است کنفدراسیون صنعت را تشکیل داده است که به گفته نمایندگانی که از کنفدراسیون صنعت این کشور به ایران آمدند و ما با آنها ارتباط نزدیکی برقرار کردیم، تغییر سیاست‌های اقتصادی هندوستان از سال ۱۹۹۱، مرهون تلاش‌های کنفدراسیون صنعت هند است.در ایران نیز، همه صنعتگران، از قبل انقلاب به چنین تشکلی متمایل بوده‌اند. حتی در سال‌های ۵۴، ۵۵ خیزهایی هم برای تشکیل آن برداشته شد که ناموفق ماند. تا اینکه در سال ۱۳۷۶،‌ صاحبان صنایع و مدیران صنعت در گردهمایی بزرگی که در استادیوم آزادی، هنگام خداحافظی هاشمی رفسنجانی از عرصه ریاست جمهوری تشکیل شده بود، اعلام شد هیات موسسه کنفدراسیون صنعت ایران تشکیل شده است به دنبال آن، اساس‌نامه‌های مختلفی مطرح شد و توانست براساس الگوهایی که در دنیا موفق هستند کار خود را شروع کند. اولین مجمع عمومی کنفدراسیون هم در سال ۱۳۷۹، با ۶۰ تشکل صنعتی و حرفه‌ای تشکیل شد که در حال حاضر بیش از ۷۳ تشکل با ما همکاری مستمر دارند».

کنفدراسیون صنعت در مقایسه با مشابه خارجی آن

دبیر کنفدراسیون صنعت ایران، در پاسخ به این سوال که «کنفدراسیون صنعت ایران در مقایسه با تشکل‌های مشابه آن در دنیا در کجا قرار دارد» گفت: «واقعیت این است که ما، صنعت را در دامن بخش خصوصی می‌بینیم، چرا که اعتقاد راسخ داریم که صنعت با سرمایه مردم تشکیل می‌شود، با نیروی انسانی مردم کار می‌کند، با ابتکارات مردم می‌تواند توسعه پیدا کند و بازار مصرف آن نیز مردم هستند. از این‌رو، دولت به عنوان یک چتر حمایتی در کشور خواهد بود و صنعت هم، زیر این چتر قرار می‌گیرد.

بنابراین، دولت نباید در تولیدات صنعتی نقش داشته باشد و این به عنوان یک اصل مسلم است که ما آن را تعقیب می‌کنیم. اما متاسفانه، صنعت بخش خصوصی در کشور ما، ضعیف‌ترین جایگاه را در جهان امروز دارد و هیچ کشوری مثل ایران، بخش خصوصی‌اش، این چنین ضعیف نمانده است. شاید برخی بحث کنند که بخش خصوصی، ۳۰درصد ارزش افزوده را در تولیدات خود دارد یا این که بخش صنعت، ۲۰درصد از ارزش افزوده را به خود اختصاص داده است. اما واقعیت این است، ما موسسات عمومی مثل شرکت سرمایه‌گذاری بانک‌ها، بازنشستگی و بنیادها و ... را که متعلق به دولت هستند، بخش خصوصی خطاب می‌کنیم. در حالی که آنها بخش خصوصی واقعی نیستند.»بنابراین، اگر ما بخش خصوصی کشورمان را با بخش خصوصی هر کشوری مقایسه کنیم، جایگاه کنفدراسیون صنعت را می‌توان دید. از آن جایی که ما مدافع خصوصی معدن صنعت هستیم، همانقدر که بخش خصوصی ما در مقایسه با دیگر کشورها خیلی عقب است، ما هم در مقایسه با کنفدراسیون‌های مشابه در دنیا، به همان اندازه عقب هستیم و زمانی رشد پیدا می‌‌کنیم و همانند کنفدراسیون‌های مشابه خودمان، حرفی برای گفتن خواهیم داشت که بخش‌خصوصی ما یک بخش غالب باشد و نقش خودش را در اقتصاد آن طور که لازم است ایفا کند.

راه‌های تقویت کنفدراسیون و تشکل‌ها

بهشتی، در مورد راهکارهای تقویت کنفدراسیون صنعت ایران و تشکل‌های ذی‌ربط گفت: «به گذشته برمی‌گردم، در برنامه دوم توسعه، از طریق انجمن مدیران صنایع ما همراه با دیگر اعضای انجمن با مسوولان سازمان برنامه و بودجه و مسوولان وزارت صنایع وقت، برای تقویت تشکل‌گرایی و تقویت صنعت گام‌هایی برداشتیم. نتیجه این شد که تبصره‌ای در قانون برنامه دوم گذاشته شد که در آن، وزارت صنایع مکلف شده بود در زمینه تقویت صنعت، ایجاد زمینه‌های گسترش اعتبارات برای صنعت و مشکلاتی که صنعت با آنها مواجه بود، آیین‌نامه‌ای تهیه کند که بتواند صنعت را که دوران سختی را پس از انقلاب گذرانده بود در راه توسعه قرار دهد. اصرار داشتیم عبارت «تقویت تشکل‌ها» در این تبصره آورده شود که بالاخره، این امر انجام گرفت. در آن زمان، آرزوی‌مان این بود که وزارت صنایع بخش عمده‌ای از مسوولیت‌های خودش را تقسیم کند و به تشکل‌های صنعتی واگذار کند تا تشکل‌ها تقویت شوند، بنیه مالی آنها بیشتر شود و در نتیجه، توانایی‌های صنعتی افزایش یابد. وزیر صنایع وقت هم با ما همکاری داشت و قرار شد در تشکیل کنفدراسیون صنعت ایران، همکاری مداومی داشته باشد و در تدوین اساسنامه کنفدراسیون هم وارد شدند که ناگهان، از عبارت «تقویت تشکل‌ها» استفاده کردند و از شورای‌عالی اداری، روی همین تبصره، مصوبه‌ای صادر کردند و تقویت تشکل‌ها را به این مفهوم درآوردندتا یک تشکل موازی دیگری به وجود آورند که تحت‌نظر وزارت صنایع باشد و بر آن اشراف داشته باشد.