شیوع رفتارهای فریبنده اجتماعی در زمانه شیوع ویروس کرونا
نا هم آهنگی‌های رفتاری و فرهنگی در موقعیت‌های آنومیکی و شبه‌آنومیکی جامعه یا در موقعیت‌های بحرانی، بیش از پیش بروز و نمود می‌یابد و آزاردهنده‌تر است. درست جایی که انتظار می‌رود یکپارچگی پدید آید، تک نوازی‌ها و تک خوانی‌ها، آزاردهنده خواهد شد. مدتی است که جامعه ایران با شیوع ویروس کرونا روبه‌رو شده و برخی نا هم آهنگی‌ها هم به فراخور دیده می‌شود. مثلا مسوولان کشور توصیه جدی می‌کنند که دراین موقعیت نباید سفر کرد و عده‌ای بار سفر می‌بندند و عده‌ای دیگر مشغول نکوهش این رفتار می‌شوند. همین امر در عدم رعایت بهداشت شخصی نیز بروز کرده است. پزشکان یکی از راه‌های عدم ابتلا به‌ویروس کرونا را نظافت شخصی می‌دانند. عده‌ای از مردم یا رعایت نمی‌کنند یا خودخواهانه مراعات می‌کنند و ضایعات بهداشتی خود را در کوی و برزن رها می‌کنند. از این قبیل بسیار زیاد می‌توان مثال زد. نظرسنجی شهرداری تهران که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) انجام شده است نیز نشان داد که بیش از نیمی از مردم تهران نگرانی زیاد از ابتلای خود و خانواده به کرونا ندارند. درحالی‌که ۶۵ درصد مردم تهران از رسانه ملی به‌عنوان منبع کسب خبر استفاده می‌کنند. این عدد برای صداوسیما طی سال‌های گذشته عدد قابل‌توجهی است. اما نشان می‌دهد که نگرانی پزشکان و مسوولان را به مردم نرسانده یا بخش‌هایی از مردم همچنان رفتاری برای این دوره خطر انتخاب نکرده‌اند. در واقع بخشی از مردم ایران به جای برگزیدن رفتارهای نرمال، نوع رفتاری دیگری را بر می‌گزینند. البته این رفتارها دفعتا ظاهر نمی‌شوند و در بطن جامعه وجود دارند، اما در موقعیت‌های خاص، بروز بیشتری پیدا می‌کنند و رفتارهای فریبنده(Deceptive Behavior) به جای رفتارهای صادقانه می‌نشیند.
عنوان «رفتار فریبنده» برای توصیف تقلب و فرصت‌طلبی و گمراه کردن دیگران به منظـور دستیابی به منـافع شخـصی اسـتفاده می‌شود. فریب را به‌عنوان عاملی که دارای هزینه‌هـای داخلـی است می‌توان تلقی کرد. این هزینه‌ها می‌توانـد شـامل کـاهش اعتماد به نفس و خودباوری یا احساس منفـی ناشـی از عـدم رعایت معیارهای اجتماعی نهادینه شده در فرد باشـد. افرادی که تمایل بالایی به رفتار فریبنده دارند برای رسیدن بـه منافع شخصی از هنجارهای اخلاقی چشم پوشی می‌کنند. در واقع در این جاست که ارزش‌ها که مفاهیمی هستند که به رفتارهای مطلوب مربوط می‌شوند و از موقعیت‌های خاص فراتر می‌روند، کنار گذاشته می‌شوند. ارزش‌ها، انتخاب یا ارزیابی رفتارها را راهنمایی می‌کنند، و طیف گسترده‌ای از تصمیمات و رفتارهای معنی دار را پیش‌بینی می‌کنند.
ارزش‌ها فقط فضایل نیستند و در کنار ارزش‌های فضیلت، ارزش‌های «منفی» و «تاریک» و ویژگی‌های شخصیتی وجود دارد که نشان‌دهنده انگیزه‌های خودخواهانه‌تر افراد است که ممکن است آن را دنبال کنند. این صفات به حالت‌های کمتر مطلوب نیز مربوط می‌شوند، اگر برای فرد نباشد و در سطح جامعه نیز وجود دارد. تمام صفات تاریک در درجه اول با پیگیری منافع فردی و نه جمعی در ارتباط هستند. شیوع بیماری کرونا و نوع رفتارهای جمعی صورت گرفته فرصت مناسبی است که زمینه‌های شکل‌گیری چنین رفتارهایی مورد بررسی قرار گیرد. اگر رفتارهای فریبنده را خوشایند نمی‌دانیم، باید زمینه اجتماعی شکل‌گیری آن را محدود کنیم تا کمتر شاهد آن باشیم یا در موقعیت‌های بحرانی، گریبانگیر نشود. در واقع پیش از بحران باید به فکر بحران بود.
