مسیر برجامی متفاوت اروپا و آمریکا

دنیای اقتصاد، شادی آذری: در شرایطی که اروپایی‌ها در روابط خود با ایران به مرحله‌ای رسیده‌‌اند که پیشنهادهایی برای تامین مالی و سرمایه‌گذاری در ایران دارند، آمریکا قوانین جدیدی را برای ممنوعیت سفر ایرانی‌ها به خاک آمریکا وضع کرده است.

پایگاه خبری تحلیلی فوربس در گزارشی، با اشاره به این موضوع، از اختلاف نظر اروپایی‌ها وآمریکایی‌ها در مواجهه با ایران پرده برداشته است. فوربس نوشت: بانک‌های اروپایی یک موج جدید سرمایه‌گذاری در ایران را آغاز کرده‌اند و این همزمان شده است با تلاش‌های جدید واشنگتن در محدودسازی روابط بین آمریکا و ایران. طی هفته‌ای که گذشت، بانک‌های اتریش، دانمارک و فرانسه از قراردادهای سرمایه‌گذاری مشترک با ایران خبر دادند که ارزش آنها بالغ بر ۲ میلیارد یورو (معادل ۴/ ۲ میلیارد دلار) می‌شود. از سوی دیگر کاخ سفید روز ۲۴ سپتامبر از ممنوعیت جدید سفر شهروندان ایرانی و هفت کشور دیگر به آمریکا خبر داد.

موج سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها از تاریخ ۲۱ سپتامبر آغاز شد وقتی که یک بانک اتریشی به‌نام اوبربانک توافق کرد تا یک خط اعتباری یک میلیارد یورویی را در اختیار ۱۴ بانک ایرانی قرار دهد. قرار است این پول صرف پروژه‌های زیرساختی در ایران شود. در همان روز، یک بانک دانمارکی به‌نام «دانسکه بانک» قرارداد یک خط اعتباری ۵۰۰ میلیون یورویی را با ۱۰ بانک ایرانی امضا کرد. از آن زمان به بعد، بانک دولتی فرانسه به‌نام بی‌پی‌آی فرنس نیز اعلام کرد که یک خط اعتباری ۵۰۰ میلیون یورویی را در اختیار آن دسته از شرکت‌های فرانسوی قرار خواهد داد که قصد سرمایه‌گذاری در ایران دارند.

علاوه بر اینها، ایران قراردادهای مشابه دیگری را نیز طی چند ماه اخیر امضا کرده است؛ از جمله قرارداد ۸ میلیارد یورویی با بانک صادرات-واردات کره و قراردادهایی در مجموع به ارزش ۳۵ میلیارد دلار با بانک‌های چینی. این قراردادها به آسانی منعقد نشدند. اوبر بانک می‌گوید یک‌سال و نیم طول کشیده است تا مذاکرات بر سر چارچوب توافق وام‌های صادراتی طی جلسات متعدد در ایران و اتریش به نتیجه برسد. طرف‌های قرارداد با ایران هم مجبورند نسبت به تخطی نکردن از قانون تحریم‌های آمریکا علیه ایران هوشیارانه عمل کنند. به‌عنوان مثال بی‌پی‌آی فقط به این دلیل موفق به جمع‌بندی قرارداد با ایران شد که هیچ فعالیتی در آمریکا نداشت. دولت ایران اعلام کرده است که از زمان امضای برجام یعنی ژانویه ۲۰۱۶، در مجموع توانسته است در حدود ۱۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را جذب کند. علاوه بر این قراردادهای مالی، شرکت‌های مستقل هم از سراسر اروپا گام‌هایی را برای ورود به اقتصاد ایران برداشتند. به‌عنوان مثال شرکت نروژی اسکاتک سولار، درحال مذاکره است تا نخستین پروژه انرژی خورشیدی خود را در ایران به ارزش ۱۳۲ میلیون دلار راه‌اندازی کند. شرکت انگلیسی کرکس نیز قصد دارد ۶۰۰مگاوات انرژی خورشیدی را به ایران منتقل کند.

در بخش خودرو، شرکت خودروسازی رنوی فرانسه به تازگی توافق کرده است تا یک سرمایه‌گذاری مشترک در ایران انجام دهد و دایملر بنز آلمان هم قراردادی را برای ساخت کامیون در ایران با شراکت ایران خودرو امضا کرده است.

در چنین شرایطی، آمریکا مسیری کاملا متفاوت را در پیش گرفته است. روز ۲۴ سپتامبر (۲ مهر)، آمریکا قانون جدید منع سفر را با کشورهایی که روابط سردی با آنها دارد، وضع کرد. همچون تلاش‌های پیشین آمریکا در این راستا، باز هم ایران در فهرست این کشورها در کنار چاد، لیبی، کره‌شمالی، سومالی، سوریه، ونزوئلا و یمن قرار گرفت. براساس این قانون دانشجویانی که از دانشگاه‌های آمریکا پذیرش دارند یا جزو دانشجویانی هستند که در قالب تبادل دانشجو به این کشور وارد می‌شوند، تنها گروهی هستند که با منع ورود روبه‌رو نیستند اما تحت بازرسی‌های شدید قرار خواهند گرفت.

این قانون از ۱۸ اکتبر، ۲۶ مهر، اجرایی خواهد شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در توئیتی در واکنش به این اقدام آمریکا این اقدام را یک ممنوعیت جدید و خصمانه‌تر علیه ایران توصیف کرد. ترامپ همچنین بار دیگر تهدید کرد که از برجام خارج خواهد شد، هر چند که هنوز دولت او نتوانسته است پایه و اساسی برای چنین اقدامی بیابد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همواره تاکید کرده که ایران به تعهدات خود در برجام پایبند است و به تازگی هم در تاریخ ۱۱ سپتامبر یوکیا آمانو، دبیر کل آژانس اعلام کرد که فعالیت‌های هسته‌ای ایران مطابق تعهدات ایران در برجام است. خصومت با ایران در آمریکا چیز جدیدی نیست و کنگره نیز گواه این موضوع است.

۱۳ سپتامبر مجلس نمایندگان آمریکا به نفع راهکارهایی رای داد که فروش هواپیماهای تجاری به ایران را ممنوع می‌کند. این تفاوت در رویکرد کشورهای غربی در قبال ایران در خود ایران هم منعکس شده است. نظرسنجی جدیدی که از سوی ایران‌پل انجام شده نشان داده است که مصرف‌کنندگان ایرانی نگاه مثبت‌تری به شرکت‌های ژاپنی و آلمانی دارند و نگاهشان به شرکت‌های آمریکایی منفی است. ۹۰ درصد ایرانی‌ها بر این باورند که تجارت و سرمایه‌گذاری بیشتر با شرکت‌هایی از کشورهای صنعتی همچون ژاپن و آلمان برای ایران منافع بیشتری دارد. ۴۷ درصد بر این باورند که تجارت و سرمایه‌گذاری با شرکت‌های آمریکایی منافع «کم» برای ایران دارد یا «هیچ منفعتی ندارد.» به‌نظر می‌رسد این دورانی است که در آن آمریکا خود را بیش از هر کشور دیگری منزوی می‌سازد.