دنیای اقتصاد- رفیعه هراتی: مخالفان خارجی برجام اغلب ادعا می‌کنند که این توافق قادر نیست مانع گسترش نفوذ ایران و بی‌ثبات کردن خاورمیانه شود. نشریه نیویورک تایمز در تحلیلی اعلام کرده است که این دلایل برای زیرسوال بردن برجام دلایل معتبری نیستند، همان‌طور که ترامپ بی‌وقفه در تلاش است با فشار دولتش و بدون استناد به هیچ ادله‌ای اعلام کند که ایران برجام را نقض کرده است.

منتقدان برجام اغلب این واقعیت را نادیده می‌گیرند که این توافق با هدف حیاتی و مهم ممانعت از تولید سلاح هسته‌ای منعقد شده است. آنها همچنین این واقعیت را نادیده می‌گیرند که این توافق در حال حاضر درست کار می‌کند و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به‌دقت بر فعالیت‌های ایران نظارت دارد و حتی وزیر خارجه خود ترامپ نیز پیروی ایران از مفاد برجام را تایید کرده‌اند. شاید برخی بر این باور باشند که اگر برجام نبود، دولت آمریکا با دو دشمن مسلح به سلاح اتمی در یک زمان روبه‌رو می‌شد. اما این‌طور نیست. کره‌شمالی که طی روزهای اخیر تهدیدات نظامی علیه آمریکا مطرح کرده، به ۲۰ سلاح اتمی یا بیشتر از آن مجهز است؛ درحالی‌که ایران هیچ سلاح اتمی ندارد و بر اساس برجام تا سال‌های آینده هم به سلاح اتمی مجهز نخواهد بود.

واشنگتن به‌جای زیرسوال بردن برجام می‌تواند نگرانی‌های خود را نسبت به فعالیت‌های غیرهسته‌ای ایران ابراز کند. هم‌اکنون حکومت‌های عرب منطقه بیم آن را دارند که ایران یک «کمربند شیعه» از افغانستان تا مدیترانه ایجاد کند. بدون تردید ایران درحال افزایش نفوذ خود است؛ اما باید به یاد داشت که این مساله تاحدودی نتیجه تهاجم آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و سرنگونی صدام حسین است. در سوریه، ایرانی‌ها با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه، حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، را حفظ می‌کنند. در یمن نیز ایران از حوثی‌ها حمایت می‌کند و در لبنان نیز از حامیان حزب‌الله به‌شمار می‌رود. نیویورک تایمز در مقاله خود مدعی شده است که ایران در عراق دارای نوعی حکومت دست‌نشانده است. از سوی دیگر ایران مشغول آزمایش‌های موشکی است که شورای امنیت سازمان ملل خواستار خاتمه این آزمایش‌ها شده است.

دولت آمریکا همچنان درحال کار روی استراتژی خود در قبال ایران است؛ اما ترامپ و مشاورانش گزینه‌های اندکی روی میز دارند. این گزینه‌ها عبارتند از: حمایت از تحریم‌های سختگیرانه جدید در رابطه با برنامه‌های موشکی و همکاری با کشورهای عربی که همچون رژیم صهیونیستی، ایران را به‌عنوان یک تهدید تلقی می‌کنند و خواستار انزوای آن هستند. به اعتقاد نیویورک‌تایمز، آمریکا و دیگر کشورها باید به رفتارهای ایران واکنش نشان دهند. اما عوامل بی‌ثباتی منطقه بسیارند و دشمنی دائمی با ایران راه‌حل درستی نیست. حتی در دوران جنگ سرد واشنگتن در مواردی مانند تسلیحات هسته‌ای، درگیری‌های منطقه‌ای و حقوق بشر با مسکو تعامل می‌کرد. ایران و ایالات‌متحده از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تقریبا هیچ ارتباطی با هم نداشتند تا زمانی که جان کری، وزیر خارجه آمریکا در دوران اوباما، و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، طی مذاکرات هسته‌ای روابطی کاری تشکیل دادند. ترامپ و رکس تیلرسون، وزیر خارجه دولت ترامپ، به‌جای استفاده از این فرصت برای بهبود روابط، از ملاقات با ایرانیان خودداری کرده‌اند.

به اعتقاد نیویورک‌تایمز، قابل تصورترین سیاست در قبال ایران احیای کانال وزارت خارجه برای حل‌وفصل مناقشات و یافتن راه‌حل برای افغانستان، سوریه، یمن و عراق است. این در شرایطی است که در این حوزه‌ها سابقه همکاری بین ایران و آمریکا وجود دارد. ایران به آمریکا و دیگر کشورها در سازماندهی دولت جدید افغانستان در سال ۲۰۰۱ و ایجاد دولت یکپارچه در سال ۲۰۱۴ کمک کرده است. امروز نیز ایران می‌تواند طالبان را برای ورود به مذاکرات آشتی با کابل تحت فشار قرار دهد. همچنین ایران و ایالات‌متحده می‌توانند در مبارزه با قاچاق مواد مخدر در افغانستان بایکدیگر همکاری کنند. از سوی دیگر ایران نشان داده است که در جنگ با داعش در عراق بسیار مفید بوده است.

این در شرایطی است که هفته گذشته ۴۷ نفر از مقامات امنیت ملی این پیشنهاد را مطرح کردند که ایران و آمریکا و دیگر امضاکنندگان برجام درباره تمدید مدت محدودیت برنامه هسته‌ای تهران گفت‌وگو کنند و این محدودیت‌ها را به دیگر کشورهای منطقه که به‌دنبال توسعه برنامه هسته‌ای هستند، گسترش دهند. آنها همچنین پیشنهاد کردند یک هیات مشورتی متشکل از ایران، عربستان سعودی، ایالات‌متحده، روسیه، ترکیه، چین و اتحادیه اروپا ایجاد شود و درمورد مناقشات عمده منطقه مشورت دهد.

نیویورک‌تایمز معتقد است ایالات‌متحده با استفاده از روش‌های سازنده دیگری، مانند پیوستن به متحدان عرب برای کمک به بازسازی کشورهای جنگ‌زده منطقه، از گسترش نفوذ ایران بکاهد و اقدام اخیر عربستان در بهبود روابط با عراق و بازگشایی مرزهای زمینی و مسیرهای هوایی، نشانه خوبی محسوب می‌شود. به باور نیویورک‌تایمز، ایران بزرگ‌تر از آن است که نادیده گرفته شود و اگر واشنگتن بخواهد تغییر حکومت در ایران را پیگیری کند، با خطرات بزرگی روبه‌رو خواهد شد.