کامران کرمی

دسامبر ۲۰۱۵ (آذر ۱۳۹۴) عربستان سعودی از شکل‌گیری یک ائتلاف نظامی اسلامی ضد تروریسم موسوم به «ناتوی اسلامی» با مشارکت ۳۴ کشور علیه تروریسم خبر داد. این دولت‌ها، طی بیانیه مشترکی اعلام کردند در راستای مفاد توافق‌نامه سازمان همکاری‌های اسلامی مبنی بر مبارزه با تمام اشکال و مظاهر تروریسم، تصمیم گرفته‌اند یک ائتلاف نظامی اسلامی به رهبری عربستان سعودی تشکیل دهند. در این چارچوب، ایفای نقش جدی از سوی پاکستان در این ائتلاف، نقش بی‌بدیلی در موفقیت این ائتلاف برای سعودی‌ها دارد. به همین خاطر است که مقامات عربستان به انحای مختلف درصدد هستند تا مقامات اسلام‌آباد را متقاعد به پذیرش نقش جدی‌تر و اجرایی‌تر در این ائتلاف کنند. از آنجا که در این ائتلاف، تنها سه کشور پاکستان، مصر و ترکیه از مؤلفه‌های قدرت منطقه‌ای و نیرو و توان نظامی و سیاسی بهره‌مند هستند، در نتیجه ایفای نقش جدی آنها می‌تواند در موفقیت ائتلاف نقش اساسی بازی کند. به‌خصوص با توجه به روابط بسیار خوب ریاض و اسلام‌آباد، مقامات سعودی در تلاش بوده و هستند تا از این رهگذر پاکستان را متقاعد به برعهده گرفتن نقش جدی کنند.

نقشی که در تهاجم نظامی علیه یمن نیز از مقامات اسلام‌آباد انتظار می‌رفت که با دست رد آنها مصادف شد. در این میان سعودی‌ها مجددا به تلاش‌های خود ادامه داده و راحیل شریف ژنرال بازنشسته پاکستانی را به رهبری ارتش ائتلاف نظامی گماردند، سیاستی که بنا دارد اسلام‌آباد را با وعده‌های این‌چنینی به خصوص کمک‌های اقتصادی متقاعد به مشارکت عملیاتی‌تر کند.اما در این میان باید به عواملی چون همکاری‌های سیاسی و اقتصادی پاکستان با ایران نیز اشاره کرد که در احتیاط مقامات اسلام‌آباد تاثیر داشته است. همچنین از دید پاکستان این ائتلاف بیشتر از آنکه اسلامی باشد، داعیه فرقه‌ای دارد، به‌خصوص که پاکستان اعتقاد دارد، ایران و عراق نیز باید به این ائتلاف بپیوندند. در نتیجه مقامات پاکستان حتی بعد از پذیرش نقش فرماندهی نظامی از سوی راحیل شریف، دارای ملاحظات جدی در این خصوص هستند که قطعا در ماه‌های پیش‌رو تاثیر خود را بروز خواهد داد.

از این‌رو در ارزیابی ائتلاف نظامی اسلامی به رهبری عربستان باید گفت که این ائتلاف فاقد حداقل بایسته‌هاست که باعث می‌شود تا این ائتلاف نتواند بر هدف اصلی خود یعنی مبارزه با تروریسم فائق آید. بنابراین از حد هماهنگی اطلاعاتی و سیاسی در چارچوب راهبرد آمریکا فراتر نخواهد رفت. همچنین در موضوعاتی چون مشخص کردن دستور کار، استخدام و استقرار نیروهای مشترک، هماهنگی نظامی، آیین‌نامه اداری و تشکیلات سازمانی نیز دچار ضعف‌های جدی است. در بین خود اعضای مشارکت‌کننده نیز پرسش‌های اساسی خودنمایی می‌کند: وجود کشورهای فقیری چون گابون، بنین، نیجر، سودان، سومالی، گینه و بیشتر کشورهای آفریقایی تا چه حد می‌تواند در مبارزه با تروریسم موثر باشد، خود قابل تامل است. از سوی دیگر سهم و میزان نقش بازیگرانی چون ترکیه، مالزی و پاکستان که دارای روابط خوب با ایران هستند نیز مشخص نیست. حمایت‌های برخی اعضای این ائتلاف همچون عربستان، قطر و امارات از تروریسم خود مهم‌ترین پرسشی است که در عدم موفقیت این ائتلاف نقش اصلی را ایفا می‌کند. فقدان حضور عراق و سوریه به‌عنوان دو کشور درگیر بحران نیز از دیگر ضعف‌های این ائتلاف است که موفقیت آن را با تردیدهای فراوان روبه‌رو کرده است.