دنیای اقتصاد: آخرین گزارش تورمی در سال ۱۳۹۵، نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه در اسفند به ۲ درصد رسیده که این نرخ بیشترین نرخ تورم در دولت یازدهم بوده است. البته این روند باعث نشد که نرخ تورم میانگین از سطح تک‌رقمی خارج شود و مطابق پیش بینی‌ها نرخ تورم با ثبت رقم ۹ درصد پس از ربع قرن با نرخ تک رقمی به کار خود پایان داد. اگرچه می‌توان این موضوع را یک دستاورد مهم، در جهت تحقق وعده اقتصادی دولت یازدهم به حساب آورد، اما باید از سوی دیگر، نگران بود که این دستاورد عمر کوتاهی داشته باشد. بررسی آمار متغیر تورم ماهانه و نقطه به نقطه در سه ماه پایانی سال ۱۳۹۵، حاکی از تغییر مسیر تورم و شروع یک روند افزایشی است. «دنیای اقتصاد» در این گزارش، روند تورم ماهانه، نقطه به نقطه و میانگین را بررسی کرده است.

سه دوره تورم ماهانه

یکی از مهم‌ترین متغیرهای بررسی وضعیت تورم که اطلاعات آنی منعکس می‌کند، نرخ تورم ماهانه است. نرخ تورم ماهانه، تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده در یک ماه مشخص نسبت به ماه قبل را ارزیابی می‌کند. از این جهت دارای حافظه ۳۰ روزه است و همان‌طور که از اسم آن نیز مشخص است اطلاعات تورم هر ماه را نشان می‌دهد. کارشناسان اقتصادی معتقدند در شرایط کنونی نرخ تورم ماهانه ۸/ ۰ درصدی می‌تواند به‌عنوان معیار مقایسه در تورم ماهانه مطرح شود. به نحوی که نرخ تورم ماهانه بیش از این مقدار، تهدیدی برای تورم تک رقمی محسوب می‌شود. بر اساس آمار تورم ماهانه در سال ۱۳۹۵، می‌توان سه دوره را مشخص کرد؛ دوره اول از فروردین تا مرداد است که میانگین تورم ماهانه در این دوره حدود ۹/ ۰ درصد بوده است. بنابراین در این دوره نرخ تورم ماهانه نسبتا در سطح بالایی قرار داشت، اما این نوسان بالا بسیار چشمگیر نبوده به نحوی که بیشترین تورم ماهانه در خرداد با نرخ ۲/ ۱ درصد ثبت شده است. دوره دوم، در سال ۱۳۹۵ را می‌توان از شهریور تا آبان دانست که در این دوره نرخ تورم ماهانه در هر سه ماه زیر خط قرمز ۸/ ۰ درصدی بوده است. عملکرد تورمی در این سه ماه، در سطح قابل قبولی بوده، به نحوی که میانگین تورم ماهانه معادل ۵/ ۰ درصد ثبت شد. بیشترین نرخ تورم ماهانه در این دوره، در شهریور و معادل ۷/ ۰ درصد گزارش شد، روندی که در فصل آخر سال تغییر کرد.

بیشترین تورم ماهانه دولت یازدهم

در دوره سوم که از آذر تا اسفند سال ۱۳۹۵ به طول انجامید، سطح تورم ماهانه افزایش قابل‌توجهی یافت. میانگین نرخ تورم ماهانه در این ۴ ماه معادل ۳/ ۱ درصد بود و بالاترین نرخ تورم ماهانه نیز در اسفند ماه معادل ۲ درصد ثبت شد. این تصویر نشان می‌دهد حرکت تورم به خصوص در چهارماه آخر سال گذشته، مستقل از روند قبل از آن بوده است. از سوی دیگر، نرخ تورم ماهانه در اسفند ماه با ثبت رقم ۲ درصدی پس از خرداد سال ۱۳۹۲ که سرنوشت انتخابات دولت یازدهم مشخص شد، بیشترین رقم بوده است. بنابراین این رقم تورم ماهانه در طول عمر دولت یازدهم بالاترین رقم بوده است. به‌طور طبیعی انتظار می‌رود با توجه به افزایش تقاضای مصرفی در پایان سال، نرخ تورم ماهانه اسفند ماه با افزایش روبه‌رو شود، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه اسفند ۹۵، نسبت به اسفند ماه‌ سال‌های گذشته تا اسفند ۱۳۹۱ بیشترین مقدار ثبت شده بوده است. تورم ماهانه در اسفند ۹۲ معادل ۲/ ۱ درصد، اسفند ۹۳ معادل ۳/ ۱ درصد و در اسفند ۹۴ معادل ۷/ ۰ درصد ثبت شد. بانک مرکزی آمارهای گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده را به تفکیک ۱۲ گروه اصلی منتشر می‌کند و می‌توان تورم ماهانه در هر گروه را مشاهده کرد. یکی از دلایل بالا بودن تورم ماهانه در اسفند گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بوده که تورم ماهانه این گروه ۹/ ۴ درصد ثبت شده است. این گروه ۲۸ درصد از وزن کل شاخص را در اختیار دارد و از این نظر دومین گروه با اهمیت شاخص بهای مصرف‌کننده محسوب می‌شود. علاوه بر اسفند ماه، تورم ماهانه گروه خوراکی در ۴ ماه منتهی به پایان سال نیز رقم بالایی بوده و اثرگذاری قابل توجهی در رشد تورم ماهانه در این مدت داشته است. بالا رفتن نرخ تورم ماهانه در گروه خوراکی‌ها می‌تواند در تغییرات انتظارات تورمی اثرگذار باشد، به نحوی که اگر مصرف‌کننده به‌طور مرتب مشاهده کند قیمت اجناس افزایش می‌یابد، این عامل نیز باعث می‌شود رشد نرخ تورم تسهیل شود و در نتیجه این افزایش به گروه‌های دیگر نیز سرایت کند. از سوی دیگر، یکی از راهکارهای دولت‌ها برای کنترل تورم خوراکی ها، تعیین قیمت‌ها به شکل دستوری و قیمت‌گذاری روی اجناس بوده، که نتوانسته در بحران‌های تورمی، راهکار مناسبی برای مواجهه با تورم این بخش باشد. اما به نظر می‌رسد با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری باز هم از روی گزینه‌های مدنظر، این راهکار مورد استفاده قرار گیرد، تا به شکل موقتی از اثرگذاری تورم خوراکی‌ها در تورم کل بکاهد. در اسفند ماه تورم ماهانه بخش تفریح و امور فرهنگی نیز با ثبت رقم ۹/ ۳ درصد در مکان دوم قرار گرفته است، اما اثرگذاری این گروه در شاخص کل مصرف‌کننده کمتر از ۳ درصد است و نمی‌توان به‌عنوان گروه موثر در بالا ماندن تورم اسفند ۹۵ معرفی کرد. تغییرات قیمتی ماهانه سایر گروه‌ها در این ماه نیز از منفی یک دهم تا ۳/ ۱ درصد گزارش شده است.

مسیر صعودی تورم نقطه به نقطه

دومین متغیر مورد ارزیابی برای نرخ تورم، تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل است و چون دو نقطه برای ارزیابی آن مدنظر قرار می‌گیرد، به نرخ تورم نقطه به نقطه مشهور است. تورم نقطه به نقطه برخلاف روند سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، در سال ۱۳۹۵ مسیر صعودی را طی کرده است. نرخ تورم نقطه‌به نقطه در فروردین سال‌گذشته ۴/ ۷ درصد ثبت شده، اما در انتهای سال این نرخ تورم به ۹/ ۱۱ درصد رسیده است. روند افزایشی نرخ تورم نقطه به نقطه، پس از رسیدن آن به کف در خرداد ماه به رقم ۸/ ۶ درصد شروع شد. البته شتاب افزایش در همه ماه‌ها به یک شکل نبوده است. به نحوی که از مرداد تا دی ماه نرخ تورم نقطه به نقطه در سطح ۹ درصد قرار داشت. در دی نرخ تورم نقطه به نقطه پس از یک سال و یک فصل حرکت در سطح تک رقمی، بازهم به سطح دو رقمی بازگشت، اما نکته قابل توجه این است که در اسفند شیب افزایش تورم نقطه به نقطه بیشتر شد و این نرخ به سطح ۹/ ۱۱ درصد رسید. با این وضعیت نرخ تورم نقطه به نقطه به سطح مهر سال ۱۳۹۴ بازگشت. بررسی آمارهای تورم نقطه به نقطه نشان می‌دهد که با تداوم این روند صعودی، نمی‌توان امیدوار ماند که نرخ تورم میانگین نیز در سطح زیر ۱۰ درصد تثبیت شود.حتی شتاب افزایش نرخ تورم نقطه به نقطه به گونه‌ای است که امکان دارد در میانه سال آینده، نرخ تورم میانگین از محدوده تک رقمی خارج شود.

در گزارش اسفند ماه ۱۳۹۵ شاخص بهای مصرف‌کننده، مانند تورم ماهانه، بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها ثبت شده است. نرخ تورم نقطه به نقطه این گروه معادل ۸/ ۱۷ درصد بوده که در مقایسه با سایر گروه‌ها رقم قابل توجهی محسوب می‌شود. گروه مسکن و سوخت‌ها که مهم‌ترین گروه شاخص بهای مصرف‌کننده می‌شود و تقریبا یک سوم وزن شاخص کل را در اختیار دارد، در اسفند ماه نرخ تورم نقطه به نقطه ۲/ ۹ درصد را ثبت کرده است و یکی از عوامل موثر کاهشی در نرخ تورم نقطه به نقطه در اسفند ماه بوده است.

تک‌رقمی شدن نرخ تورم پس از ربع قرن

نرخ تورم میانگین، مهم‌ترین معیار برای ارزیابی گزارش‌های تورمی در بین سیاستمداران محسوب می‌شود و هنگامی که صحبت از نرخ تورم به میان می‌آید، منظور نرخ تورم میانگین است. این نرخ تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده ۱۲ ماه منتهی به یک ماه را نسبت به مدت مشابه سال قبل در نظر می‌گیرد و از این منظر دارای حافظه ۲۴ ماهه است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم میانگین در اسفند ماه معادل ۹ درصد ثبت شده است. به گزارش بانک مرکزی، نرخ تورم ۹ درصدی سال قبل بعد از نرخ تورم تک‌رقمی سال ۱۳۶۹ دومین تجربه ایران در دستیابی به نرخ تورم زیر ۱۰ درصد محسوب می‌شود و بر این اساس ایران پس از ۲۶ سال به نرخ تورم زیر ۱۰ درصد در پایان سال دست یافته است. بسیاری از پیش بینی‌ها نیز پیشتر از تحقق این موضوع در پایان سال ۱۳۹۵ خبر می‌داد، اگرچه آمارهای تورم نقطه به نقطه و نرخ تورم ماهانه، نگرانی درخصوص باقی ماندن نرخ تورم میانگین در سطح تک‌رقمی برجا می‌گذارد. نرخ تورم میانگین در فروردین سال ۱۳۹۵ به‌طور میانگین ۲/ ۱۱ درصد ثبت شد که طی سال ۲/ ۲ واحد درصد از سطح آن کاسته شد. با این حال نرخ تورم میانگین نیز در ماه‌های پایانی سال گذشته روند صعودی خود را آغاز کرده است.

تورم تک‌رقمی پس از 26سال