دو مذاکره ناکام سعودی - روسی

دنیای اقتصاد: در ادامه تلاش‌های مخرب عربستان برای منزوی کردن و تقابل با ایران، دیروز رسانه‌های عرب زبان خبر دادند که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پیشنهاد اغوا‌کننده سعودی‌ها برای افزایش قیمت نفت و جلوگیری از افزایش تولید و صادرات نفت ایران را رد و تاکید کرده‌است که در روابط تهران-ریاض دخالت نخواهد کرد. این در حالی است که تفاهم دیگر نفتی سعودی‌ها و روس‌ها نیز با اظهارنظر وزیر انرژی عربستان مبنی‌بر ضروری نبودن اجرای طرح فریز نفتی، ساعاتی بیشتر دوام نیاورد و ناکام ماند. خالد الفالح تاکید کرد هدف توافق‌نامه امضاشده تنها «همکاری» برای ایجاد ثبات در بازار نفت بوده است.

گروه دیپلماسی، کامران کرمی: در ادامه تلاش‌های مخرب عربستان برای مقابله با ایران در نظام منطقه‌ای خاورمیانه که مرزهای دوجانبه و چندجانبه را درنوردیده و به سطحی فرا منطقه‌ای رسیده است، روزنامه سعودی «العرب» نوشت که محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان طی دیداری که با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در محل برگزاری نشست سران گروه ۲۰ داشت، طرح افزایش قیمت نفت در ازای پرونده سوریه را ارائه داده که هدف آن مقابله با نفوذ تهران در جهان عرب است. پوتین نیز در واکنش به این موضوع گفت که در روابط ایران و سعودی‌ها دخالتی نمی‌کنیم. تحلیلگران این تلاش‌های عربستان را نوعی کارشکنی در روند همکاری‌های راهبردی تهران-مسکو می‌دانند که در سوریه به اوج خود رسیده و معادلات میدانی را به ضرر عربستان سعودی تغییر داده است. این سومین بار است که عربستان در طول ۳ سال اخیر در صدد امتیاز به روسیه مقابل پرونده سوریه است و نتیجه آن همواره دست رد روس‌ها بر سینه سعودی‌ها بوده است.

پیشنهاد شاهزاده محمد

روزنامه العرب در گزارش خود که به موضوع پیشنهاد عربستان به روسیه اختصاص پیدا کرده است، مدعی شد: «هدف محمد بن سلمان از این مساله -که قبلا نیز با روس‌ها مطرح شده بود- مقابله با نفوذ ایران در منطقه و مقابله با تهدیدی است که از سوی ایران متوجه کشورهای حوزه خلیج فارس شده است.» تهدیدی که باعث شده تا سعودی‌ها در یک راهبرد ضدایرانی به سمت یارگیری سیاسی علیه تهران و فعال کردن گروه‌های تروریستی نیابتی چون منافقین در مرزهای ایران حرکت کنند.

پیشنهاد عادل الجبیر

عادل الجبیر پیش‌تر (جمعه ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۶) در مصاحبه‌ای گفته بود ریاض در صورت موافقت روسیه با عدم حمایت از بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه سهم مهمی در خاورمیانه را به روسیه واگذار خواهد کرد تا از اتحاد جماهیر شوروی بسیار قوی‌تر شود. الجبیر با بیان اینکه اسد آخرین نفس‌های خود را می‌کشد با خطاب قرار دادن روسیه گفت: «این معامله را تا جایی که امکان دارد، بپذیرید.» گرچه عادل الجبیر در مصاحبه خود با «پولیتیکو» از تمایل عربستان برای بهبود روابط سعودی‌ها و روسیه نیز صحبت کرد، اما او همچنین مشخص کرد که به تهران به‌عنوان دوست مسکو نگاه مثبتی ندارد. او در این مصاحبه، تهران را به تلاش برای بازسازی امپراتوری متهم کرد. الجبیر همچنین تاکید کرده که از نظر او منافع روسیه در همکاری نزدیک با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است، نه در همکاری با بشار اسد.

پیشنهاد بندر بن سلطان

چشم‌اندازهای وسوسه‌کننده اقتصادی همواره از سوی سعودی‌ها برای متقاعد کردن روسیه به دست برداشتن از حمایت بشار اسد در دستور کار قرار داشته است، اما تاکنون نتوانسته چراغ سبز روس‌ها را به دنبال داشته باشد. سال ۲۰۱۳ نیز بندر بن‌سلطان وزیر وقت اطلاعات عربستان در سفر به روسیه تلاش کرد تا مسکو را برای حذف بشار اسد همراه کند. بندر برای پذیرش این موضوع از سوی پوتین پیشنهادهای متعدد و متنوعی را مطرح کرد که در میان آنها تطمیع و تهدید هم دیده می‌شد. پیشنهاد تسلیحاتی عربستان از نوع پیشنهادهای آمریکایی است و بندر تصور می‌کرد که سیاست خارجی روسیه با چنین پیشنهادی تغییر می‌کند.

پوتین نیز همان زمان در واکنش به این پیشنهاد گفت: سیاست روسیه در قبال بحران سوریه ثابت است و تحت تاثیر قراردادهای تسلیحاتی پیشنهادی عربستان قرار نخواهد گرفت. سیاستی که تاکنون و پس از ۵ سال از بحران سوریه ادامه داشته و روس‌ها حاضر نبوده‌اند تا بشار اسد را در این روند معامله کنند. در واقع روسیه بارها اعلام کرده که سیاستش در قبال بحران سوریه منطبق با قوانین بین‌المللی و مبتنی بر اصل عدم دخالت در امور داخلی کشورها است. روابط مستحکم روسیه و سوریه بیش از ۶۰ سال قدمت دارد و علاوه بر این روسیه می‌داند که مساله فقط سوریه نیست و موضوع مهم‌تر، نزاع بین‌المللی برای تغییر نقشه منطقه است.

ملاحظات روس‌ها

ناظران معتقدند واکنش جدید پوتین به پیشنهادهای عربستان نشان می‌دهد که روس‌ها همچنان ملاحظات جدی برای همکاری و قبول پیشنهادهای سخاوتمندانه عربستان دارند که مهم‌ترین آن به فعالیت‌ها و حمایت‌های مخرب عربستان از سلفی‌ها در مناطق مرزی روسیه در قفقاز و آسیای مرکزی حکایت دارد که به شدت نگرانی مسکو را به دنبال دارد و همین عامل یکی از مهم‌ترین دلایل حضور روسیه در بحران سوریه و سرکوب داعش و تروریست‌های سلفی-تکفیری است که بخش زیادی از آنها از قفقاز وارد سوریه شده‌اند. ناظران همچنین همکاری‌های راهبردی تهران-مسکو را دلیل دیگری از ملاحظات روسیه برای همکاری جدی با عربستان می‌دانند که اوج آن در استفاده روس‌ها از پایگاه هوایی نوژه همدان برای حمله به مواضع داعش صورت گرفت.

رئیس‌جمهوری روسیه در کنفرانس مطبوعاتی خود در چین در حاشیه اجلاس گروه ۲۰ با اشاره به امکان مستثنا کردن ایران از طرح فریز نفتی کشورهای عضو اوپک به منظور تعدیل قیمت نفت تاکید کرد: «افزایش تولید نفت ایران به میزان پیش از تحریم‌ها عادلانه است.» پوتین پیشتر هم در گفت‌وگو با سایت خبری بلومبرگ گفته بود که کشورهای تولیدکننده نفت باید شرایط کشوری را که تا همین چند ماه پیش در تحریم فروش نفت قرار داشت، درک کنند.او بر این باور است که می‌توان ایران را از مشارکت در طرح «فریز تولید» مستثنا کرد.

آمریکا و کشورهای اروپایی، از سال ۲۰۱۱ به بهانه فعالیت‌های هسته‌ای ایران، دایره تحریم‌های خود علیه تهران را تنگ‌تر کردند. این کشورها سلسله تحریم‌هایی را ترتیب دادند که صادرات نفت ایران را از بیش از ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه رساند. اما با حصول توافق بین ایران و کشورهای غربی و اجرایی شدن برجام در ژانویه سال جاری میلادی، ایران با جدیت به دنبال پس گرفتن بازارهای نفتی خود است. در حال حاضر براساس آخرین آمار صادرات نفت و میعانات ایران به حدود ۲/ ۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. اما در این مدت، ایران علاوه بر اینکه همواره از هرگونه اقدامی در راستای افزایش قیمت نفت حمایت کرده، مشارکت در هر طرحی برای رشد قیمت نفت را منوط به بازگشت به «شرایط مطلوب» پیش از تحریم‌ها کرده است.

معامله نفتی؛ سیاسی یا اقتصادی

دیدار سعودی‌ها با روس‌ها در حاشیه اجلاس گروه ۲۰ برای توقف تولید نفت در میزان کنونی‌اش به منظور بالا بردن بهای نفت، اذعان عربستان سعودی به شکست سیاست‌هایش در گذشته است که برای کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار در سال هزینه در پی داشت و برخی از کشورهای عربی و اسلامی تولید‌کننده نفت مانند الجزایر و نیجریه را در کنار کشورهایی چون ونزوئلا به لبه پرتگاه ورشکستگی برد.

روزنامه «رای الیوم» در سرمقاله روز گذشته خود نوشت: «نزدیکی نفتی سعودی - روسی بیش از آن که نزدیکی اقتصادی باشد، نزدیکی سیاسی است و هدف از آن دادن پیام به آمریکا از سوی عربستان است که بگوید جایگزین دارد و آن روسیه است.» دیدار شاهزاده محمد و ولادیمیر پوتین در حاشیه نشست گروه ۲۰ به چند پرونده اختصاص داشت که بارزترین آنها سوریه و نفت بود. رای الیوم در همین زمینه نوشت: «دیدار وزرای نفت دو کشور(خالد الفالح و الکساندر نواک)به دنبال آن بود که پیامی به جهان بدهد مبنی بر اینکه این دو کشور می‌توانند جایگزین سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت «اوپک» در زمینه کنترل بازارهای جهانی نفت و ثبات آن شوند، اگر بر سر سقف تولید و بهای نفت به توافق برسند.» در واقع به توافق نرسیدن بر سر فریز نفت در درجه نخست به ایران بر می‌گردد که پایبندی به توافق دوحه در ماه فوریه گذشته را مشروط کرد (زیرا برای بازپس گرفتن سهیمه خود در بازار نفت که حق این کشور است، اصرار داشت)؛ امری که باعث شد شاهزاده بن سلمان از هیات سعودی به ریاست «علی النعیمی»بخواهد که توافق‌نامه را امضا نکند و فورا به ریاض بازگردد. چند روز بعد نیز النعیمی از مقام خود برکنار شد.

هدف از سیاست مخالفت با کاهش تولید که عربستان آن را رهبری کرد، ایجاد اختلال و فلج کردن اقتصاد کشورهای روسیه و ایران به دلیل موضع آنها در حمایت از سوریه بود که از قضا اقتصاد این دو کشور بهبود پیدا کرد، این در شرایطی است که درآمدهای نفتی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سقوط کرد و میزان زیادی از ذخایر ارزی‌شان کاهش یافت و کسری بودجه‌هایشان زیاد شد و این کشورها شروع به اجرای سیاست‌های ریاضتی کردند که عنوان بارز آن اعمال مالیات غیرمستقیم بر شهروندان و لغو سوبسید از کالاهای اساسی است.