گزارش بعیدی‌نژاد از گشایش‌های بانکی برجام
گروه دیپلماسی: پس از آنکه وزرای خارجه دولت‌های غربی به‌همراه مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه هفته گذشته در بیانیه‌ای مشترک از بانک‌ها و بازرگانان خواستند تا از فرصت‌های سرمایه‌گذاری قانونی در ایران چشم‌پوشی نکنند، وزیر امور خارجه ایران با اشاره به اینکه بیانیه حاشیه دیدار با جان کری در نیویورک و نیز بیانیه وزیران خارجه آمریکا و سه‌کشور اروپایی نشان می‌دهد این کشورها احساس می‌کنند باید تعهد خود را به اجرای برجام نشان دهند، گفت: «ولی در کنار بیانیه‌ها، اقدام عملی هم باید صورت گیرد.» مقام‌های ایرانی در پی اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، بارها تاکید کرده‌اند که اثرات آن هنوز در اقتصاد کشور ملموس نیست و بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی همچنان از ترس مجازات‌های احتمالی، از معامله مشتاقانه با ایران پرهیز می‌کنند.
به نظر می‌رسد که با نشست هفته گذشته جان‌کری با برخی بانک‌های مهم اروپایی و بیانیه اخیر وزرای خارجه آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برخی گشایش‌ها در زمینه مبادلات بانکی ایران رخ داده‌است. موضوعی که حمید بعیدی‌نژاد، مدیر کل سیاسی و بین‌الملل وزارت خارجه ایران به آن اشاره کرده و در کانال تلگرام خود نوشته که در چند روز گذشته در مسیر اجرای حذف محدودیت‌ها اتفاقات خوبی به وقوع پیوسته است.
در بیانیه روز پنج‌شنبه مقامات غربی گفته شده تضمین اجرای کارآمد توافق هسته‌ای، رساندن منافع لازم به مردم ایران، به نفع ما و به نفع جامعه جهانی است و ازسرگیری تعامل بانک‌های اروپایی و تجارت آنها در ایران بخشی از این فرآیند است. به گزارش «ایرنا» محمدجواد ظریف روز شنبه در نشست خبری مشترک با «موری مک کالی» وزیر خارجه نیوزیلند با اشاره به توافقات انجام شده برای اقدامات عملی و رفع موانع همکاری‌های بانکی ایران گفت: «هنوز به اندازه کافی به آنچه باید می‌رسیدیم، نرسیده‌ایم و باید اقدامات بیشتری از سوی آمریکا انجام شود.» محمدجواد ظریف با بیان اینکه ما در هفته‌ها و ماه‌های گذشته توفیق‌های قابل‌توجهی در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور در نتیجه اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با شرایط ایجادشده در دوران پس از برجام داشتیم، افزود: «گرایش بنگاه‌های اقتصادی به همکاری با جمهوری اسلامی ایران بسیار قابل‌توجه بوده و حضور گسترده بنگاه‌های بزرگ اقتصادی به همراه هیات‌های سیاسی از کشورهای مختلف نشان‌دهنده علاقه جامعه بین‌الملل به همکاری با ایران است.»
وزیر امور خارجه یادآور شد: «موانعی که در دهه گذشته در مسیر همکاری اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با دیگر کشورها ایجاد شده، قسمت عمده‌ای از آن به دلیل سیاست‌های خصمانه آمریکا و تحریم‌های این کشور و جامعه بین‌المللی بوده که به تدریج در حال کنار رفتن است.» ظریف تاکید کرد: «البته قسمتی از این تحریم‌ها با تعهداتی که به برجام داشته‌اند، به‌طور رسمی کنار گذاشته شده است؛ اما ما اعتقاد داریم اقدامات عملی هم در کنار صدور بیانیه‌ها باید صورت بگیرد.»
او اضافه کرد: «هم بیانیه‌ای که در حاشیه دیدار با کری در نیویورک (اوایل اردیبهشت) مطرح شد و هم بیانیه جدید که از طرف وزرای خارجه ایالات‌متحده آمریکا و سه کشور اروپایی اتحادیه اروپا صادر شد، نشان‌دهنده فضای سیاسی است که مجموعه این کشورها احساس می‌کنند لازم است تعهد خود را به اجرای برجام نشان دهند.»وزیر امور خارجه ایران در بخش دیگری از این نشست مطبوعاتی گفت: «همکاری گسترده‌تر بین بانک‌های مرکزی و موسسات مالی و پولی با ایران هم اکنون در حال انجام است.»
انتقادات سیف
همزمان ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی ایران در سخنانی از ایالات‌متحده به دلیل عدم تعهداتش در چارچوب برجام انتقاد کرد و گفت: «اگر ما بخواهیم ریال عمان را به یورو تبدیل کنیم، به دلار نیاز نداریم، اما سیستم به‌شکلی طراحی شده که ریال اول باید به دلار تبدیل شود و سپس به یورو.»
به گزارش خبرگزاری تسنیم، رئیس بانک مرکزی ایران گفت موانعی که مانع از پیوستن مجدد بانک‌های ایرانی به سیستم مالی جهانی می‌شود نشان می‌دهد که آمریکا و اتحادیه اروپا به‌طور کامل به تعهداتشان براساس برجام عمل نکرده‌اند.ولی‌الله سیف که در مصاحبه با گاردین سخن می‌گفت، افزود: «دولت‌های غربی باید کلماتشان را به عمل تبدیل و نقشی فعالانه‌تر ایفا کنند تا اطمینان یابند که بانک‌ها از عدم مجازات در صورت همکاری با ایران مطمئن شوند.»
او روز پنج‌شنبه هم در حاشیه کنفرانس «یورومانی» ایران در لندن گفت: «برخی مقامات غربی اظهارنظرها و اقدامات مثبتی را صورت داده‌اند؛ اما بانک‌ها به تضمین‌های ملموسی نیاز دارند تا از ادعاهای بی‌اساس (در زمینه نقض تحریم‌ها) مصون باشند.» سیف اضافه کرد: «بانک‌ها به تضمین کافی نیاز دارند، حتی اگر این به‌معنای بازنویسی دستورالعمل‌ها یا بازنگری در مقررات یا دادن تضمین‌های مکتوب به بانک‌ها باشد. تا زمانی که طرف‌های غربی ما به‌طور کامل به تعهداتشان براساس توافق هسته‌ای عمل نکنند، ما شاهد تغییری واقعی در روابط بانکی‌مان نخواهیم بود.»
برداشته شدن محدودیت‌های بانکی به یورو
یک روز پس از اظهارات وزیر خارجه ایران در مورد برجام و محدودیت‌های پیش رو، رئیس هیات کارشناسی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران نیز از انتقال قسط اول بدهی شرکت‌های هندی به حساب بانک مرکزی در ترکیه به یورو خبر داد. حمید بعیدی‌نژاد در کانال تلگرام خود نوشت که در چند روز گذشته در مسیر اجرای حذف محدودیت‌ها اتفاقات خوبی به وقوع پیوسته است:
۱- انتقال مبلغ معادل هفتصد و پنجاه میلیون دلار به یورو از قسط اول از پرداخت بدهی شرکت‌های هندی به حساب بانک مرکزی ایران در ترکیه، نشان داد که محدودیت‌های انتقال بانکی مبالغ بالا و همچنین تبدیل آن مبالغ از ارزهایی مانند روپیه به یورو از میان برداشته شده است.
۲- به دنبال لغو محدودیت‌های ورود کشتی‌های باری برای حمل نفت و مواد پتروشیمی و دیگر کالاها به بنادر ایران یا عزیمت آنها از ایران برای صادرات به بنادر خارجی از جمله به اروپا که تبادلات کشتیرانی از ایران و به ایران را باعث شده‌اند اولین کشتی فله‌ای نیز (که به حمل کالاهای فله‌ای مانند گندم می‌پردازند) در روزهای اخیر برای اولین بار به بندر‌هامبورگ وارد شد و مورد استقبال مقامات شهر قرار گرفت.
۳- برقراری چند رابطه کارگزاری مهم بانکی میان بانک‌های ایرانی و بانک‌های متوسط اروپایی برای اولین بار امکان انتقال ارز از بانک‌های ایرانی به موسسات خارج از کشور را در هفته اخیر تسهیل کردند.
بعیدی نژاد با بیان اینکه لغو این محدودیت‌ها در دلِ خود لغو چند نوع تحریم و محدودیت مانند این تحریم‌ها را دربردارد، اضافه کرد: «الف- تحریم ورود کشتی‌های خارجی به بنادر ایران به دلیل آنکه شرکت‌های کارگزار و فعال در بنادر تحت تحریم بوده‌اند. ب- تحریم ورود و دریافت خدمات برای کشتی‌های ایرانی به بنادر کشورهای دیگر، چون شرکت‌های کشتیرانی تجاری و کشتیرانی نفتکش ایران جزو شرکت‌های تحت تحریم بوده‌اند. ج- تحریم بیمه کشتی‌های نفتی و تجاری ایران، چون جزو شرکت‌های تحت تحریم بوده‌اند. د- تحریم بیمه شرکت‌های خارجی که مبادرت به حمل نفت و مواد پتروشیمی و دیگر کالاهای تحت تحریم ایرانی می‌کنند. ه - تحریم بیمه معروف به پی‌اند‌ای که به سوانح خاص دریایی مربوط است. و- تحریم پرداخت‌های پولی و بانکی بیمه شرکت‌های بیمه‌گر.»
مدیر کل سیاسی و بین‌الملل وزارت خارجه ایران در ادامه افزود: «در مجموع دیپلماسی بدون وقفه ادامه دارد و هدف کشور لغو تمام محدودیت‌های بانکی و مالی و تجاری علیه موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی است و کشورمان تا زمانی که تمام مشکلات اجرایی لغو این محدودیت‌ها همگی در اجرا رفع نشوند از پای نمی‌نشیند. البته این به یک عزم ملی و تلاش همگانی نیاز دارد که امروز تمامی سازمان‌های ذی‌ربط برای تحقق این هدف در تلاش هستند.»
اقدام مثبت هند
همزمان پالایشگاه‌های هندی در آستانه سفر نارندرا مودی، نخست‌وزیر این کشور به تهران ۷۵۰ میلیون دلار از ۴/ ۶ میلیارد دلار بدهی‌های نفتی خود به ایران را به یورو تسویه کردند. به گزارش خبرگزاری فارس، رسانه‌های هندی گزارش کردند که پالایشگاه‌های هند بخشی از معوقات نفت خامی را که از ایران خریداری کرده بودند از طریق بانک اتحادیه هند تسویه کردند که این بانک این مبلغ را از طریق «هالک‌بانک» ترکیه به شرکت نفت ملی ایران منتقل می‌کند. آنها دلارهای آمریکا را خریداری می‌کنند و در بانک اتحادیه هند به ودیعه می‌گذارند که این بانک انتقال پول را به‌صورت یورو پیش می‌برد. پایگاه «اوت لوک ایندیا» گزارش کرد که این اولین پرداختی پالایشگاه‌های هند از زمان لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران در ژانویه سال جاری میلادی تاکنون است.
منابع آگاه اعلام کردند که باقیمانده معوقات به‌صورت اقساط تسویه می‌شود و بانک مرکزی هند قرار است در بازپرداخت این معوقات همکاری کند. ازآنجایی‌که تحریم‌ها، کانال‌های بانکداری را بلوکه کرده بودند، پالایشگاه‌های هند از فوریه ۲۰۱۳، تقریبا نیمی از هزینه واردات نفتی خود را با روپیه پرداخت کردند و باقی پرداختی‌ها را تا زمان بازشدن مسیرهای پرداختی، به حالت معلق درآوردند که بالغ بر ۴/ ۶ میلیارد دلار است. شرکت پالایش و پتروشیمی منگلور حدود ۶/ ۲ میلیارد دلار بدهکار است که هم‌اکنون ۵۰۰ میلیون دلار آن را پرداخت کرده و شرکت نفت هند با پرداخت ۲۵۰ میلیون دلار، هم‌اکنون ۳۱۰ میلیون دلار دیگر به ایران بدهکار است. شرکت اسار هند نیز حدود ۶/ ۲ میلیارد دلار به ایران بدهکار است و شرکت میتال انرژی نیز باید ۶۰ میلیون دلار بپردازد. پالایشگاه‌های هند پیش‌تر در ماه اکتبر ۲۰۱۵ با استفاده از فرصت محدود آمریکا برای تسویه برخی از معوقات، مبلغ ۷۰۰ میلیون دلار به ایران پرداخت کردند و این پرداخت با دلار صورت گرفت. در آن زمان، شرکت نفت اسار ۳۳۸ میلیون دلار و شرکت پالایش و پتروشیمی منگلور ۲۹۹ میلیون دلار، شرکت نفت هند ۶۰ میلیون دلار و شرکت نفت هندوستان HPCL ۳ میلیون دلار پرداخت کردند.
نکته پرداخت بدهی‌های هند به ایران
از آنجا که پیش از این بانک‌های آسیایی از جمله بانک‌های هندی حاضر به پرداخت معوقات بانکی خود به ایران به ارزهایی به غیر از دلار نبودند، نفس این پرداخت معوقات بانکی به ایران با ارز یورو یک گشایش به شمار می‌رود؛ زیرا بانک‌های هندی پس از تبدیل روپیه به دلار آن را به یورو تبدیل و از طریق یک بانک ترکیه‌ای آن را به ایران پرداخت کرده‌اند.
نکته دیگری که درباره پرداخت قسط ۷۵۰میلیون دلاری هند به ایران وجود دارد این است که پیش از این ایران و هند بر سر معافیت مالیاتی منابع بلوکه شده ایران در هند با یکدیگر به توافق رسیده بودند. اما هندی‌ها در سال ۲۰۱۶ اعلام کردند که این معافیت مالیاتی در بودجه‌های سال‌های گذشته آنان قید شده بوده و این معافیت در سال ۲۰۱۶ لغو شده‌است. بنابراین طبیعتا تهران و دهلی نو باید بر سر این موضوع هم با هم به توافق رسیده باشند.
برخی از ناظران بر این باورند که این اقدام هند براساس یک مجوز موقت انجام شده‌است؛ موضوعی که اگرچه یک دستاورد به شمار می‌رود، اما همزمان این نگرانی را ایجاد می‌کند که دستاوردی موقت و موسمی باشد و سایر مبادلات بانکی ایران با کشورهای دیگر همچنان دچار چالش باشد و این معضل به‌طور ریشه‌ای بر‌طرف نشده باشد. زیرا میزان دارایی‌های بلوکه شده ایران حدود ۵/ ۶ تا ۷میلیارد دلار برآورد می‌شود. از سوی دیگر برخی ناظران بر این باورند که تبادلات اخیر بانکی ایران براساس یک مجوز موردی صورت نگرفته‌است؛ زیرا اگر چنین باشد فلسفه وجودی برجام زیر سوال می‌رود و به گفته برخی منابع نزدیک به مذاکرات هم ایران و هم آمریکا با صدور مجوز‌های موقت مخالفند و اگر بنا بر صدور چنین مجوزهایی باشد، دیگر چه نیازی به برجام بود؟ به گفته این منابع نزدیک به مذاکرات، هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی بر لزوم اجرای برجام با همه جزئیات آن تاکید دارند. آنها همچنین اضافه می‌کنند که ایران علاوه‌بر دریافت بخشی از دارایی‌های بلوکه شده خود از هند، بخشی از طلب نفتی خود از کشورهای اروپایی را هم دریافت کرده‌است؛ موضوعی که نشان می‌دهد «مجوز موقت و موردی» در کار نیست و برجام آهسته آهسته موانع را کنار زده و آرام‌آرام مسیر خود را پیدا کرده‌است.
هشدار درباره دسترسی ایران به دلار
همزمان با این تحولات مثبت، دو سناتور برجسته آمریکایی درخصوص آنچه پیشنهاد واشنگتن برای اعطای اجازه دسترسی ایران به دلار می‌خوانند، به وزیر خزانه‌داری هشدار دادند. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری «واشنگتن فری بیکن»، مارک کرک و مارکو روبیو دو سناتور برجسته جمهوری‌خواه در نامه‌ای خطاب به جک‌لو، وزیر خزانه‌داری آمریکا به او هشدار دادند تا زمانی‌که دولت دست از پیشنهاد خود برای فراهم کردن امکان دسترسی ایران به دلار آمریکا از طریق نظام مالی بین‌المللی برندارد، مانع از رسیدگی به مسائل مرتبط با این وزارتخانه می‌شوند.
در این نامه آمده است: «دولت اوباما به تعهد خود مبنی بر توقف تلاش‌هایش برای کمک به دسترسی ایران به دلار آمریکا، به‌رغم وعده پیشین خود برای انجام این کار عمل نمی‌کند و ما از این موضوع ناامید شده‌ایم که شما به درخواست مطرح شده در نامه پیش مبنی بر دادن تضمین‌های لازم برای اینکه آمریکا هرگز به نمایندگی از ایران درخصوص دسترسی ایران به دلار کاری نخواهد کرد، توجهی نکرده‌اید.» این سناتورها در نامه خود هشدار دادند تا زمانی که به درخواست آنها به‌طور مستقیم و صراحتا پاسخ داده نشود، از افراد مورد نظر وزارت خزانه‌داری برای پست‌های این وزارتخانه پشتیبانی نخواهند کرد. به گزارش این پایگاه خبری آمریکایی، احتمال دسترسی ایران به دلار به یک چالش میان کنگره و دولت اوباما تبدیل شده است، هرچند که مقامات دولتی آمریکا تاکنون گفته‌اند هیچ قصدی برای فراهم کردن امکان دسترسی مستقیم ایران به دلار ندارند و این خارج از تعهدات آمریکا طبق توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ است. به گفته یک منبع آگاه، این گفته مقامات دولتی شامل روش‌های پنهانی که از طریق آن دسترسی ایران به دلار از طریق بانک‌های بین‌المللی ممکن خواهد بود، نمی‌شود. سناتورها روبیو و کرک پیش از این در نامه دیگری همکاری نکردن دولت آمریکا برای اعطای اجازه دسترسی ایران به دلار را خواستار شده بودند که جک لو ۱۱ ماه مه (۲۲ اردیبهشت) در پاسخ به این نامه تنها گفته بود که دولت چنین کاری نخواهد کرد؛ اما به سوالات جزئی‌تر درباره تلاش‌ها برای فراهم کردن امکان دسترسی تهران به دلار آمریکا از طریق تراکنش‌های خارجی بیرون از نظام مالی آمریکا پاسخ نداده بود.
ارسال نظر