بازگشت غرب به دیدگاه‌های ایران

مهدی ذاکریان

استاد دانشگاه

اخیرا پارلمان اروپا قطعنامه‌ای را تصویب کرده و طی آن خواستار تحریم تسلیحاتی عربستان سعودی به دلیل ارتکاب جرائم جنگی این کشور در یمن شده است. این اقدام پارلمان اروپا باید از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد؛ دروهله نخست باید بدانیم که کشورهای اصلی اتحادیه اروپا نگاهی مبتنی بر مشارکت و ایجاد همکاری‌های گسترده با عربستان سعودی دارند که دلیل اصلی آن نیز به ثروت و قدرت ناشی از فروش نفت در عربستان بازمی‌گردد. بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ آمریکا ۹۰ میلیارد دلار اسلحه به ریاض فروخت، در سال ۲۰۱۵ فرانسه قرارداد ۱۰میلیارد دلاری فروش تسلیحات با عربستان امضا کرد و بریتانیا نیز اخیرا قراردادهای فروش هواپیما و ناوهای هوشمند با این کشور منعقد کرده است. بنابراین فضای حاکم بر کشورهای غربی به ویژه آمریکا فضای همکاری با عربستان سعودی است و رهبران اتحادیه اروپا نیز تحت‌تاثیر این فضا هستند و از آمریکا تبعیت دارند. منتها رفتاری که عربستان نسبت به بحران یمن از خود نشان داد، رفتار مبتنی بر برخورد با حوثی‌های مسلح و انقلابیون حاکم در مناطق مختلف یمن نبود، بلکه سرکوب همه با هم؛ چه نظامی و غیرنظامی بود. طبق اعلام سازمان ملل ۶۱۰۰ نفر غیر‌نظامی در یمن کشته و نزدیک به ۳۰ هزار نفر زخمی شده‌اند، همچنین بر‌اساس همین گزارش بسیاری از مناطقی که مورد حمله قرار گرفته مناطق غیرنظامی بوده و سعودی‌ها تمام مناطق را بمباران کرده‌اند. این در حالی است که در حقوق بین‌الملل بشردوستانه اصلی به نام اصل تفکیک وجود دارد که بر‌اساس آن در حملات نظامی باید مناطق نظامی از غیرنظامی تفکیک شود.

از سوی دیگر چندی پیش بان‌کی‌مون، دبیر‌کل سازمان ملل اعلام کرد که عربستان در پرونده یمن به گونه‌ای عمل کرده که برخی از این عملیات‌ها را می‌توان مصداق جنایت جنگی دانست. سازمان مبارزه با گرسنگی نیز اعلام کرد به دلیل محاصره سرزمینی و دریایی یمن و عملیات هوایی، گرسنگی میان غیر‌نظامیان افزایش یافته است. تمام این مسائل باعث شد تا شماری از نمایندگان پارلمان اتحادیه اروپا قطعنامه‌ای را با اکثریت آرا تصویب کنند که بر اساس این قطعنامه از کشورهای عضو اتحادیه اروپا خواسته شده تا از هر‌گونه معاملات تسلیحاتی با عربستان خودداری کنند. همچنین از فدریکا موگرینی، نماینده اتحادیه اروپا در روابط خارجی خواسته شده که کشورهای عضو را ملزم به رعایت این مساله کند.

به تبع قطعنامه پارلمان اروپا، کشورهای عضو باید در سیاست خارجی خود در قبال عربستان تجدیدنظر کنند و این امید وجود دارد که غرب و اروپا نگاه خود را نسبت به سعودی‌ها تغییر دهند. این نگرش در اتحادیه اروپا، نگرش بازگشت به دیدگاه‌های ایران یا همان مقابله با افراط‌گرایی است. لذا امروز به نوعی افراط‌گرایی‌ای که سعودی‌ها انتخاب کرده بودند مورد محکومیت اتحادیه اروپا قرار گرفته است. درواقع مسیر نظام بین‌الملل مقابله با افراط‌گرایی است و امروز این نگاه در اقدام اخیر پارلمان اروپا متبلور شده است لذا امروز نمایندگان اتحادیه اروپا از دولت‌های خود خواسته‌اند که بر‌اساس این قطعنامه، عربستان سعودی را تحریم تسلیحاتی کنند که این تحریم تسلیحاتی فراتر از تحریم و محاصره تسلیحاتی است. از موگرینی هم خواسته شده ابتکاراتی برای نجات غیرنظامیان در یمن داشته باشد.

باید توجه داشت که افکار عمومی کشورهای عضو اتحادیه اروپا به شدت از رفتار عربستان متاثر است و از آنجایی که نمایندگان پارلمان اروپا، نمایندگان مردم و ملت‌شان هستند، این تاثر و ناراحتی را منعکس کردند. جالب توجه است که این نکته با انتخابات ایران تقارن پیدا کرد و مردم ایران نیز نشان دادند نمایندگانی می‌خواهند که حرف آنها را منعکس کند. در سیاست خارجی و نظام بین‌الملل نمایندگان کشورها، حرف مردم خود را می‌زنند، به همین صورت نمایندگان ایران نیز باید حرف مردم خود را بزنند.

همچنین بدون شک انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان در ایران مورد توجه کشورهای غربی بوده است. انتخابات‌های آزاد و مشارکت سیاسی برای هر کشوری سبب مشروعیت، اعتبار و گشایش در روابط خارجی می‌شود. امروزه در نظام بین‌الملل کشورها ترجیح می‌دهند با نظام‌های سیاسی‌ای ارتباط برقرار کنند که نمایندگان واقعی ملت‌ها باشند. کشورها نگران آن هستند که رابطه با کشوری برقرار شود که نظام سیاسی‌اش بی‌ثبات باشد لذا انتخابات آزاد، دموکراتیک و مشارکت سیاسی بالا، ابزارهای قدرت و توانمندی ایران در حوزه سیاست خارجی محسوب می‌شود؛ مردم ایران روز جمعه ۷ اسفند ماه با مشارکت و با بیان نوع انتخاب‌شان که انتخاب افراد و گروه‌های مخالف با افراط‌گرایی و انتخاب افراد موافق با سیاست خارجی دو سال گذشته بود، به دنیا پیام دادند که خواهان روابط مسالمت‌جویانه همراه با احترام نسبت به ملت ایران هستند و سیاست خارجی این دو سال را تایید کردند. همچنین به کسانی که ادعای دلواپسی می‌کردند یک «نه» بزرگ گفتند.

این انتخابات نشان داد که دلواپسان مشروعیت ندارند، مردم صلاحیت اصلی آنها را تایید نکردند و آنها نزد مردم مردود شدند. مجموعه این اتفاقات و بینشی که مردم برگزیدند، نگاه افراط‌گراهای آمریکایی و اسرائیلی را نیز باطل کرد؛ تندروهایی که به دروغ مدعی می‌شدند ایران قابل اعتماد نیست. اسرائیلی‌هایی که می‌خواستند چهره زشتی از ایران نشان دهند اما در دو سال اخیر تیرهایشان به سنگ خورد. این انتخابات عزای بزرگ برای آنها و ماتمی برای تندروهای داخلی بود زیرا مشارکت بالای مردم، سیاست خارجی تنش‌زدا، همکاری‌جویانه و چند‌جانبه‌گرایانه ایران را تایید کرد. به رغم آنکه پیش از این انتخابات، فشارها و مشکلات فراوانی پیش‌روی دستگاه سیاست خارجی ایران قرار داشت اما این مثال‌زدنی است که روسای کشورهای بزرگ دنیا به ایران بیایند و نفر اول ایران پس از رهبری یعنی رئیس‌جمهوری به کشورهای بزرگ دنیا سفر کند. به عبارتی کشورهای غربی سر تعظیم و احترام نسبت به ایران فرود آوردند و با انتخابات اخیر در ایران، رژیم صهیونیستی ناچار به زانو زدن در برابر عزت ایران خواهد شد. امید می‌رود با روی کار آمدن مجلس جدید، گشایش بیشتری در سیاست خارجی ایران ایجاد شود و کشوری مانند عربستان که یکی از کشورهای مهم منطقه و جهان اسلام است، ناچار شود در مقابل مشروعیت سیاسی، عزت ملت و رهیافت منطقی سیاست خارجی ایران سرتسلیم فرود آورد.