وزیر راه شهر سازی با اشاره به قرارگرفتن ایران در مرحله بازنگری و بازاندیشی زندگی مدرن گفت: بیش از ۱۰۰ سال از ورود مدرنیته به کشور گذشته و امروز با تنگناهای پیچیده زندگی شهری روبه‌رو هستیم که شهرسازی ریل پایه پاسخی به یکی از پایه‌های زندگی مدرن در ایران است. عباس آخوندی، در دومین همایش شهرسازی ریل پایه ضمن گرامیداشت یاد و خاطره آتش‌نشان‌های حادثه پلاسکو و نیز آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به‌عنوان فردی که پای ریل را به شهر باز کرد، گفت: در حال حاضر توسعه سکونتگاه‌ها فراتر از بحث ریل و حمل‌ونقل ریلی است. وی تصریح کرد: در بازنگری زندگی مدرن پنج بحران در زندگی نوین شهری ایران در پنج حوزه شناسایی شده است که شامل ازهم‌ گسیختگی اجتماعی، کاهش قابلیت زندگی در کلان‌شهرها، کندی حرکت در کلان‌شهرها و بحران منابع زیستی و ناکارآمدی اقتصادی است. وی گفت: در مفهوم از هم گسیختگی اجتماعی کاهش سرمایه اجتماعی، بی‌اعتمادی عمومی، گسترش فقر و غنا و تردید نسبت آینده قابل مشاهده است. همچنین کاهش قابلیت زندگی درکلان‌شهرها نکته بسیار مهمی است.پس از تمام تلاش‌های انجام شده در سده اخیر به‌ویژه در دوران جمهوری اسلامی، از ۵۶ میلیون نفر ساکن در شهرها بیش از یک سوم معادل ۱۹ میلیون نفر در وضعیت بدمسکنی مطلق در حاشیه‌ها یا بافت‌های میانی فرسوده به‌سر می‌برند. از طرفی کاهش سرعت تردد خودروها به ۲۵ کیلومتر در ساعت در شهرها و کمتر از هفت کیلومتر در ساعات اوج، نشان‌دهنده بحران جدی در مفهوم حرکت است.

وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: هوا در جایگاه منبع زیستی رایگان که طبیعت در اختیار ما گذاشته، در کنار منابع آب در وضعیت بحرانی قرار گرفته است. تقریبا بیشتر کلان‌شهرها افزون بر مشکل زیست‌محیطی مانند اصفهان و مشهد در تشنگی به سرمی‌برند. حتی شهری همانند اهواز بر کنار کارون نیز از این مشکل مستثنی نیست. آخوندی در ادامه گفت: به‌جای آنکه در بررسی مسائل سکونتگاه‌های ایران ریشه‌یابی درست شود با طرح و ارائه پیشنهادهایی همانند انتقال آب از دریای عمان به مشهد یا فلات مرکزی در عمل به‌شدت بحران افزوده می‌شود. وی با اشاره به پیام این سمینار بیان کرد: پیام ما دراین سمینار بازنگری در زندگی مدرن شهری در ایران از طریق بازآفرینی شهری و شهری‌سازی ریل‌پایه است. موضوع دستور کار ما نحوه زندگی در ایران، چگونگی زندگی در سکونتگاه‌ها و جابه‌جایی کالا و انسان با حفظ کیفیت و سرعت است.

وزیر راه و شهرسازی توجه مطلق به مظاهر مدرنیته را مورد نقد قرار داد و ضمن تاکید بر ضرورت رویارویی با مدرنیته گفت: چند لایه عقب‌تر باید مسائل مورد توجه قرار گیرد. وی گفت: آیا کوهپایه البرز توانایی تحمل جمعیت ۱۰ میلیون نفری را دارد؟ آیا به صرف اینکه ما قدرت داریم تمام آب رودخانه‌های اطراف را به تهران بیاوریم، این مجوزی است برای ما که هر میزان جمعیت را به این تهران تحمیل کنیم. وضعیت امروز تهران محصول همین تفکر است. آخوندی با اشاره به پنجمین بحران شناسایی شده از سوی وزارت راه و شهرسازی مبنی بر ناکارآمدی اقتصادی بیان کرد: این نوع توسعه سکونت از حیث بهره‌‌وری اقتصادی وحشتناک است. وی گفت فقط به این دو عدد توجه کنید. درسال ۱۳۸۵ تعداد خانه‌های خالی درشهرهای ایران معادل حدودا ۶۵۰ هزار واحد مسکونی بود. اما طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران تعداد این واحدها درسال ۱۳۹۰ به یک میلیون و ۶۳۰ هزار واحد رسید. با توجه به اینکه اغلب این واحدها در کلان‌شهرها ساخته شده است؛ درصورتی که به‌طور میانگین قیمت هرواحد خالی حدود ۳۰۰ تا سیصد و پنجاه میلیون تومان معادل تقریبی یکصد هزار دلار محاسبه شود، میزان عدم بهره‌وری از پنج سال سرمایه‌گذاری در مسکن در ایران به ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. وی درادامه تصریح کرد: این توسعه شهری بر مبنای سوداگری و کاهش نرخ بهره‌وری است که ایران را با بحران مواجه کرده است.

رویکرد محله‌محوری در شهرسازی ریل‌پایه

وی با طرح این سوال که آیا ساخت یک میلیون واحد اضافه و رساندن آمار واحدهای خالی به یک میلیون و ۶۵۰ هزار واحد کمکی به حل بحران شهرهای غیرقابل زندگی می‌کند و می‌تواند این مشکل را مرتفع کند، گفت: اندیشه بازآفرینی شهری بهسازی بافت فرسوده و نوسازی بافت ناکارآمد راه حل‌های رفع بحران شهرهای غیرقابل زندگی است؛ زیرا ما نمی‌خواهیم صورت مساله را پاک کنیم یا دور زده و پروژه‌هایی را در بخش‌های دیگر تعریف و اجرا کنیم؛ بلکه می‌خواهیم خود موضوع را دستو کار قرار دهیم و به جنگ آن برویم. وزیر راه و شهرسازی در ادامه با اشاره به شهرسازی ریل پایه به‌عنوان راه حل ترکیبی گفت: به‌عنوان مثال وقتی که در ورامین ریل وارد زندگی مردم شود، در واقع آن شهر مورد بازآفرینی قرار می‌گیرد و با اجرای طرح توسعه شهری مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه ریل (TOD) کیفیت زندگی و هویت به آن شهر بازمی‌گردد و مردم به‌عنوان شهروند درجه یک درایران پذیرفته می‌شوند.

وی افزود: با اجرای tod در ورامین ما در پی آن هستیم که به منزلت اجتماعی مردمی که در جنوب شهر تهران جزئی از انقلاب مشروطه و نهضت امام خمینی بودند توجه مجدد کنیم. آنان منزلت از دست رفته خود را به دست می‌آورند. ما می‌گوییم منزلت اجتماعی محله مورد زندگی شما تفاوتی با شمال شهر ندارد. ما کمک می‌کنیم که این منزلت در جامعه حس شود. آخوندی با بیان اینکه با شهرسازی ریل پایه مفهوم محله خلق می‌شود، گفت: برخلاف شهرنشینی فعلی که باعث دوری ساکنان و غریبه شدن آنان با یکدیگر شده است بازگشت مفهوم محله موجب آشنایی نگاه‌ها می‌شود. ما در شهرسازی ریل‌پایه محله‌محور هستیم. وی با تکیه بر مفهوم مدرن بهره‌وری در نظام حمل‌ونقل درون و برون شهری بیان کرد: در حوزه حمل‌ونقل دو موضوع یکپارچگی و چندوجهی بودن بسیار کلیدی است. در موضوع یکپارچگی نمی‌توان مترو، قطار حومه‌ای و قطار بین شهری را از یکدیگر تفکیک کرد، بنابراین مفهوم یکپارچگی حمل‌ونقل در قالب بار و مسافر در شهرسازی بسیار بااهمیت است. به همین نحو حمل‌ونقل چند وجهی و ترکیب بین دریا و ریل، یا دریا و جاده یا ریل و جاده یا همه آنها با هوا بسیار مهم است.

از این رو است که یکپارچگی و چندوجهی بودن حمل‌ونقل دو موضوع بنیادین است. در نهایت حمل‌ونقل سریع، ایمن و باکیفیت انسان و کالا از در تا در یا از مبدا به مقصد مهم است، بنابراین تفکیک‌های درون یا برون شهر یا شقوق حمل‌ونقل مختلف از منظر بهره‌بردار چندان مهم نیست. وزیرراه و شهرسازی تصریح کرد: با هماهنگی مدیرعامل قبلی راه‌آهن و حوزه معاونت شهرسازی، روابط شهرسازی ریل‌پایه آماده شد و در۲ جلسه آینده شورای عالی معماری و شهرسازی، اصول و ضوابط شهرسازی ریل پایه مصوب می‌شوند. به گفته وی، شهرسازها در ایران براساس شهرسازی ریل‌پایه آموزش نمی‌بینند و در این حوزه نیازمند همکاری بخش‌های دانشگاهی واجرایی هستیم.