ایمان انصاری

کارشناس ارشد برنامه‌ریزی سیستم‌های اقتصادی

حامد آشنایی

کارشناس ارشد مدل‌سازی سیستم‌های کلان

با توجه به اهمیت بخش حمل‌ونقل که از محورهای مهم اقتصاد مقاومتی است؛ باید برنامه‌ریزی در این حوزه در اولویت‌های بالایی قرار گیرد. سهم مستقیم بخش حمل‌ونقل در تولید ناخالص داخلی کشور در اوایل دهه ۹۰ به‌طور متوسط ۶ درصد بوده که با توجه به اهداف برنامه توسعه ششم که رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصد می‌باشد، لازم است برنامه‌ریزی‌های کلانی در راستای افزایش سهم بخش حمل‌ونقل در رشد و توسعه اقتصادی صورت پذیرد. بنابراین در راستای ایجاد پکپارچگی در صنعت حمل‌ونقل، باید برنامه‌ریزی شقوق جاده‌ای و ریلی مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد. در همین راستا طرح جامع حمل‌ونقل کشور در سال ۱۳۸۱برای تمامی شقوق حمل‌ونقل کشور تدوین شد.

هدف این طرح برنامه‌ریزی بلندمدت و ایجاد یک بسته یکپارچه برای ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور برای یک دوره ۲۰ ساله می‌باشد. از مهم‌ترین الزامات این طرح به‌روزرسانی آن در ۴ دوره(هر پنج سال یکبار) بوده که از سال ۱۳۸۵ تاکنون این طرح به‌روزرسانی نشده است. در این گزارش به بررسی عملکرد واقعی بخش ریلی در مقایسه با پیش‌بینی‌های طرح جامع حمل‌ونقل و دلایل عدم تحقق این پیش‌بینی‌ها پرداخته خواهد شد. براساس پیش‌بینی طرح جامع حمل‌ونقل کشور، تقاضای بار و مسافر در سال ۱۳۹۴ به ترتیب ۱۳۰ میلیون تن و ۷۹ میلیون مسافر بوده که در مقایسه با عملکرد واقعی آن به ترتیب ۳۵ میلیون تن و ۲۴ میلیون مسافر می‌باشد که تفاوت عمده‌ای مشاهده می‌شود. از عمده دلایل عدم تحقق این پیش‌بینی‌ها، عدم اجرای پروژه‌های کلیدی و استراتژیک توسعه شبکه ریلی ازجمله خط سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان، محورهای ریلی اصفهان-اهواز، قزوین-رشت- انزلی-آستارا، چابهار-زاهدان و کرمانشاه-خسروی بوده است؛ که نقش بسزایی در افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی را به‌دنبال خواهد داشت.

بنابراین با توجه به موارد مطروحه جهت افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی و رسیدن به جایگاه واقعی این صنعت در اقتصاد کشور باید سرمایه‌گذاری در حوزه ریلی مورد توجه بیشتری قرار گیرد که با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی از جمله کمبود درآمدهای نفتی و کاهش قیمت نفت، تنها به سرمایه‌گذار خارجی می‌توان چشم امید داشت که آن هم نیاز به ثبات وضعیت اقتصادی و کسب اطمینان از شرایط فعلی را دارد. البته باید توجه داشت در سال‌های اخیر بار و مسافر کل کشور تحت‌تاثیر رکود اقتصادی روند کاهشی داشته که کاهش سهم جاده‌ای و ریلی را به دنبال داشته است؛ بنابراین برای دستیابی به اهداف طرح جامع حمل‌ونقل کشور در بخش ریلی لازم است در وهله اول به‌روزرسانی و بازنگری این طرح در راستای اولویت‌بندی اجرای پروژه‌ها صورت پذیرد که در نهایت نیازمند برنامه‌ریزی‌های کلان از سوی دولت تخصیص بودجه و تامین اعتبار به این پروژه‌ها می‌باشد.