گروه تاریخ اقتصاد- آنچه می خوانید بخشی از مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی است در روز یکشنبه، 10 فروردین 1287 شمسی. محور اصلی این گفت‌وگو قرائت استعفانامه احتشام‌السلطنه از ریاست و عضویت مجلس است و اختلاف نظر وکلا در ضرورت انتخاب فوری رئیس مجلس:
نایب رئیس: نهایت جاى تاسف است که جناب احتشام‌السلطنه از ریاست و عضویت مجلس خود را مستعفى داشته‌اند، لیکن هر کس آزاد است و در صورتی که خودشان به طیب خاطر استعفا از ریاست و عضویت داده‌اند، دیگر نمی‌‌شود ایشان را مجبور کرد و اگر باید موافق قانون اساسى رفتار شود خوب است آقایان وکلا رئیس انتخاب کنند.
آقا میرزا محمود: پارسال که صنیع‌الدوله استعفاکردند مذاکره شد. گفتند باید اول رئیس انتخاب شود و ما باید براى ریاست شخصى را انتخاب کنیم که قانون داخلى مجلس را بتواند اجرا کند نه اینکه خوب بنویسد یا اینکه درشکه داشته باشد یا شاه‌شناس باشد و ما باید هر یک از وکلا را قابل ریاست بدانیم و یک نفر را انتخاب کنیم. اگر نتوانست نظامنامه داخلى را اجرا کند فورى دیگرى را انتخاب می‌کنیم.
اسدالله میرزا: بنده عرض می‌کنم همان‌طور که گفته شد اگر از امروز بگذرد رئیس که انتخاب می‌شود شاید به درد ما نخورد، زیرا که حالا شاید بنده یک راى صحیحى دارم. اما امروز بگذرد به واسطه معاشرت با بعضى شاید تبدیلى در راى من پیدا شود و باید همین امروز رئیس انتخاب شود تا این اشکالات رخ ندهد.
آقا سید حسن تقى‌زاده: ایراد شاهزاده رفع می‌شود به اینکه امروز مجلس را تعطیل کنیم و در جلسه آتیه هر روزى که هست رئیس را انتخاب کنیم، زیرا که ما امروز رئیس را انتخاب نکنیم مجلس ختم می‌شود و دیگر از امروز جلسه نداریم که بى‌رئیس باشد یا نباشد. پس بهتر است که با تأمل در جلسه آتیه انتخاب کنیم.
آقا شیخ محمدعلى: ما که در مدرسه درس می‌خواندیم می‌گفتند کلمه یا اسم است یا فعل است یا حرف و آنچه در قانون دیده‌ایم نباید حرف باشد و رئیس باید نظم قانون مجلس را بداند و نظامنامه داخلى را اجرا کند و رئیس را که انتخاب می‌کنیم باید کسى باشد که حس ملیت و قومیت داشته باشد تا بتواند قوانین مجلس را اجرا کند و عرض می‌کنم که کسى که سابق نان استبداد را خورده نباید انتخاب شود، زیرا که این قسم رئیس باز جمعى را دور خود جمع کرده و اسباب ضدیت می‌شود. پس باید به دقت و تأمل انتخاب شود.
آقا سید علینقى: اولا بنده با اشخاصى که می‌گویند باید صبر کرد هم عقیده هستم و ثانیا اشخاصى که قول آنهایى را که می‌گویند. حالا باید انتخاب شود صحه می‌گذارند این تصحیح را بنده قبول ندارم، بلکه آنها حرف هر دو طرف را می‌گویند صحیح است. ثالثا اینکه می‌گویند مقام ریاست اهمیتى ندارد، بنده عرض می‌کنم خیلى اهمیت دارد و کسانى که به خارجه رفته‌اند می‌دانند که در همه جا مقام ریاست اهم است، پس باید چند روزى صبر کرد و یک نفر از روى دقت انتخاب شود.
اسدالله میرزا: اینکه گفتند ضدین را صحیح می‌گویند، بنده اعتراض دارم. دیگر اینکه آقاى تقى‌زاده گفتند پس فردا بنده عرض می‌کنم که پریروز وزیر امور خارجه را بنا بود براى توضیح سیم تلگراف بندرعباس به مجلس بخواهید در صورتى که این مساله را تلگرافا از لندن خبر می‌دهند و هنوز وزیر امور خارجه از این مذاکرات مجلس خبر ندارد و رئیس باید امروز معین شود که از این قبیل مطالب معطل نشود.
آقا سید حسن تقى‌زاده: هر وقت گفت وگوى انتخابات در مجلس می‌آید بنده این مطلب را تشریح کرده‌ام که در ممالک مستبده ملت چنین می‌دانند که باید پادشاه از همه کس عاقل‌تر باشد و تمام سعادت مملکت به دست شاه است و غیر از این چیز دیگر را نمی‌دانند، زیرا که راى در دست یکى است و همچنین انتخابات مجلس هم باعث سعادت و شقاوت مملکت است در ممالک مشروطه در انتخاب کمیسیون‌ها و انتخابات عمومى و انتخاب ریاست و غیره باید اشخاصی که می‌خواهند انتخاب نمایند از همه چیز صرف نظر کرده و اغراض را کنار گذاشته شخص متدین را انتخاب کند در این صورت در انتخاب رئیس علاوه بر تدین به طورى که گفته شد باید کسى باشد که قانونى باشد و کارکن باشد و یک اندازه هم در اداره کردن پارلمان علم داشته داشته باشد که بتواند درست اداره نماید و اهتمام در کار داشته باشد و این کلمه که یک سال و نیم است ما را معطل کرده (که وحى منزل نیست) گفته نشود و در مقابل کار امروز را به فردا بیندازد. مقصود این است به جهت اجراى این مساله دو روزى بعد انتخاب شود بهتر است.
حسینقلى خان نواب: صورت مجلس را بخواهید ببینید در ماده صنیع‌الدوله چه قسم رفتار شده همان طور رفتار شود.
اسدالله میرزا: صنیع‌الدوله چند روزه به مجلس نیامد، ولى رسمیت نداشت آن روز که استعفانامه ایشان به مجلس آمد همان روز انتخاب کردند.
نایب رئیس: چند روزى گذشت! چنین نیست (در این موقع راى گرفته شد به این طریق که هر کس انتخاب رئیس را امروز لازم می‌داند ورقه سفید بیندازد و هر کس راى دارد که دو سه روز بماند ورقه آبى بیندازد و اکثریت آرا بر امروز شد و انتخاب شروع شد. در این موقع براى انتخاب رئیس سه دفعه راى گرفته شد در دفعه اول و دوم اکثریت نسبى و دفعه سیم به اکثریت تامه که شصت راى بود. مخبرالملک به ریاست انتخاب شد.)