گروه تاریخ اقتصاد- خلاصه مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روزشنبه ۱۱ مهر ۱۲۸۶ شمسی را در خصوص قرارنامه و مراسله‌ای که از سفارت انگلیس به وزارت امورخارجه رسیده می‌خوانید؛ اقرارنامه‌ای که در آن دولتین انگلیس و روس ایران را به دو منطقه تحت نفوذ خود تقسیم می‌کنند: مراسله سفارت انگلیس به وزارت امور خارجه‏ به تاریخ ۲۴ سپتامبر ۱۹۰۷ - شعبان ۱۳۲۵ جناب مستطاب اجل اکرم افخم را با کمال احترام تصدیع ‌افزا می‌گردد... قرارداد در باب ایران‏ نظر به اینکه دولتین انگلیس و روس متفقا متعهدند که آنتکریته و استقلال ایران را مراعات نمایند و محض آنکه صمیمیا مایل به حفظ نظم در تمام نقاط این مملکت و ترقى صلح‌آمیز آن می‌باشند و مایلند که براى تمام سایر ملل بالسویه حقوق تجارتى و صناعى همیشه برقرار بوده باشد و چون هر یک از دولتین مذکورتین به ملاحظه ترتیب جغرافیایی و اکونومى اهتمام مخصوصى در حفظ امنیت و نظم بعضى ایالات متصله و یا متجاوزه ایران به سرحد روس از یک طرف و به سرحد افغانستان و بلوچستان از طرفى دیگر دارند براى احتراز از هرگونه علل و اسباب حدوث اختلاف نسبت به مصالح خودشان در ایالات سابق‌الذکر ایران به موجب مدلول فصول ذیل با یکدیگر اتفاق نمودند: فصل اول‏: دولت انگلیس متعهد می‌شود که در آن طرف خطى که از قصر شیرین از راه اصفهان و یزد و خاخ به نقطه از سرحد ایران منتهى و سرحد روس و افغانستان را تقاطع می‌نماید براى خود یا کمک به رعایاى خود یا معاونت به اتباع دولت دیگر درصدد تحصیل هیچگونه امتیاز پلتیکى یا تجارتى از قبیل امتیازات راه‌هاى آهن و سایر راه‌ها و بانک‌ها و تلگراف‌ها و حمل و نقل و بیمه و غیره برنیاید و نیز دولت انگلیس متعهد است که وجها من الوجوه به هیچ وسیله در اوقاتى که دولت روس به مقام معاونت به مطالبه این قبیل امتیازات در نواحى مزبوره برمی‌آید ابدا ضدیت ننماید؛ مسلم است که اماکن مذکوره در فوق جزو نواحى است که در آنها دولت انگلیس متعهد است که در مقام تحصیل امتیازات مذکوره فوق برنیاید. فصل دوم‏: دولت روس هم متعهد است که در آن طرف خطى که از سرحد افغانستان از راه قازبک و بیرجند و کرمان رفته به بندرعباس منتهى مى‌شود براى خود یا کمک به اتباع خود یا معاونت به رعایاى دول دیگر درصدد تحصیل هیچگونه امتیاز پلتیکى یا تجارتى از قبیل امتیاز راه‌هاى آهن و سایر راه‌ها و بانک‌ها و تلگراف‌ها و حمل و نقل و بیمه و غیره برنیاید و نیز دولت روس متعهد است که وجها من الوجوه به هیچ وسیله در اوقاتى که دولت انگلیس درمقام کمک به مطالبه این قبیل امتیازات در نواحى مزبوره برمى‌آید ضدیت ننماید و مسلم است که اماکن مذکوره در فوق جزو نواحى است که در آنها دولت روس متعهد است که در مقام تحصیل امتیازات مذکوره فوق برنیاید. فصل سوم: دولت روس متعهد مى‌شود که بدون اینکه قبلا با دولت انگلیس مشاوره و تفهیمى شده باشد به هیچگونه امتیازى که به رعایاى انگلیس در نواحى ایران واقعه فیمابین خطوط مذکوره در فصل اول و دوم داده شود ضدیتى نکند، دولت انگلیس نیز به همین نحو در باب امتیازاتى که به رعایاى روس در همان نواحى ایران داده مى‌شود متعهد است تمام امتیازات موجوده حالیه در نواحى مذکوره در فصل اول و دویم هم به حال خود برقرار بود. فصل چهارم‏: مسلم است که عایدات تمام گمرکات ایران به استثناى گمرکات فارس و خلیج فارس یعنى عایداتى که به ضمانت وجه اصل و منافع قروض دولت ایران از بانک استقراضى روس تا تاریخ امضاى این قرارداد حالیه داده شده براى همان منظور کما فى السابق برقرار خواهد بود نیز مسلم است که عایدات گمرکات ایران در فارس و خلیج فارس و همچنین عایدات عمل صید ماهى سواحل ایران در دریاى خزر و همچنین عایدات پست و تلگراف براى اداى قروض دولت ایران از بانک شاهنشاهى که تا تاریخ امضاى این قرارداد حالیه داده شده است کما فى السابق برقرار خواهد بود. فصل پنجم‏: در صورت عدم ترتیب اداى وجه اصل یا پرداخت منافع فروش ایران از بانک استقراضى و بانک شاهنشاهى تا تاریخ امضاى این قرارداد و در صورتی که براى دولت روس لازم شود در محال عایداتى که براى مرتب رسیدن قروض از بانک استقراضى رهن شده و آن محال در نواحى مذکوره در فصل دویم این قرارداد واقعند کنترلى بگذارد و نیز در صورتی که براى دولت انگلیس لازم شود در محال عایداتى که براى مرتب رسیدن قروض از بانک شاهنشاهى رهن شده و محال مزبوره در نواحى مذکوره در فصل اول این قرارداد واقعند کنترلى بگذارد دولتین انگلیس و روس متعهد هستند که قبلا دوستانه با یکدیگر مشورت نموده متفقا قرار اقدام برقرارى این کنترلى را بدهند از تمام مداخلاتى که برخلاف اصول و اساس این قرارداد حالیه است احتراز جویند در سنت پطرزبورگ نسختان به انجام رسید. ۳۱ اوت ۱۹۰۷/ امضا (نیکسون - ایزولسکى) مستشارالدوله: بر همه معلوم است که مدت‌ها دولت روس و انگلیس در ایران نفوذ پلتیکى و تجارتى داشته‌اند و در بعضى نواحى مال بعضى زیادتر بود در حقیقت ایران میدان کاملى بود به جهت آن دو دولت. خیلى جاى تعجب است که دو دولت در داخله دولت مستقلى قرارداد می‌گذارند! معلوم است که دول حقوق تجارتى خود را به هر وسیله باشد برقرار می‌دارند، بدون اینکه صاحبخانه مطلع باشد... آقا سیدحسن تقى‌زاده: همه کس می‌داند از براى دولتى که دو دولت دیگر در خاک او قرارداد بگذارند جاى تاسف است، ولى این را هم می‌گویم که دولت ایران می‌تواند حقوق خود را حفظ کند و هیچ خللى بر او وارد نیاید و بعد از تمام مذاکرات می‌توانم بگویم که زنده باد استقلال ایران.