در دوره مشروطه نیاز مالی و اقتصادی علما توسط بازاریان تامین می‌شد و روحانیت هم از تجار در برابر مظالم و تعدیات دیوانیان حمایت می‌کرد؛ به طوری که روحانیت در حل و فصل امور مالی ودعاوی تجار نقش عمده‌ای داشتند. از طرف دیگر تجار بزرگ به دلیل مسافرت‌های خارج از کشور، آشنایی با دستاوردهای تمدن غرب و گسترش تجارت و حمل‌ونقل و به‌طور کلی توسعه اقتصادی و سیاسی غرب از درک عمیق‌تری نسبت به سایر اقشار جامعه برخوردار بودند و به همین دلیل افق‌‌های فکری مشترکی با روشنفکران داشتند. بدون تردید آشنایی تجار با افکار ترقی‌خواهانه روشنفکران در فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های تجار موثر بوده است... تجار ایرانى قبل از وقوع مشروطه مطمئن شده بودند که دولت ایران از آنها حمایت نمی‌کند، امنیت مالى و اقتصادى آنها را تامین نمى‌کند، بازار پولى کشور در دست انگلیسى‌ها است و عملا اقتصاد ایران دچار بن‌بست شده. همین امر و به چوب بستن چند تاجر معروف در تهران موجب شد که تاجران نیز عزم لازم برای تغییر حکومت را پیدا کنند.» منبع: سهیلا ترابی فارسانی، کتاب تجار مشروطیت و دولت مدرن

گفته‌ها