اصول مشروطیت رعایت نمی‌شود
گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرت نمایندگان مجلس ملی، روز سه‌شنبه، 10 تیر 1286 شمسی درباره اوضاع نابسامان مملکت و اخبار موحشی که از شهرهای مختلف به گوش می‌رسیده، چنین ادامه یافته است:
آقا شیخ ابراهیم: در زنجان به هم ریخته‌اند دو تلگراف آمده، گفته‌اند انجمن و مجلس حرام است شهر مغشوش است، هر چه اصرار می‌کنیم مامور و حاکم برود به طفره می‌گذرانند، امروز صبح رفتم براى تحصیل جواب. در دربار تمام اجزا تعطیل کرده مواجب می‌خواهند.
آقا سید حسن تقى‌زاده: به نظر بنده اولیای دولت در این موقع خیانت می‌کنند، ولى به واسطه آن اتحادی که از دو ماه قبل حاصل شد نمی‌توانم این کلمه را نگویم، بلکه پروتست می‌کنم که حاجى آقا محسن قوه جدیدى به جهت خودش تحصیل نکرده و همچنین جاهاى دیگر جهت اینکه اقدام فورى نمی‌شود و مفسدین در دو فرسنگى شهر نشسته‌اند و جلوگیرى نمی‌شود بلکه مساعدت با آنها می‌کنند، بیست و پنج تلگراف می‌کند، مجانى می‌شود در زنجان از طرف رییس قشون مظفرالدوله و توپچی‌ها که نوکر دولتند تحریک می‌شوند.
وکیل‌التجار: مطلب باید مشتبه نباشد. همین قدر فهمیده شده که این تحریکات از کجا است! دیگر زندگى نیست گمانم این است که بیش از این هم تحمل کردن جایز نباشد که اتصالا در اطراف آدم کشته شود و مال به غارت برود و هر چه به وزارتخانه‌ها رجوع شود، هیچ اثرى نبخشد، در خصوص طوالش مکرر تظلم شده، نسبت را به رعیت داده، کسى که باعث قتل و غارت شده او را نمی‌خواهند.
آقا سید حسن تقى‌زاده: علاج ظاهر است، باید لایحه نوشته شود.
رقعه از طرف وزارت داخله به مجلس رسیده بود، قرائت شد قریب به این مضمون به مجلس محترم شوراى ملى: مقصود وزارت داخله آن بود که مامور نظامنامه برود و رفع فساد را کند سردار امجد نوشته است مامور مخصوص بیاید و یک نفر هم از طرف مجلس خواسته‌اند که برود و رسیدگى کند، آن تلگراف شفارود را ملاحظه کرده هر طور مصلحت بدانید اقدام کنید تلگراف شفارود قرائت شد، توسط وزارت داخله به خاکپاى مبارک حوادثی که در گرگان‌رود اتفاق افتاده به عرض رسانیده. یک کرور ضرر ملاعلى دهرى با سایر اشرار وارد آورده به آن هم قناعت نکرده، رعایاى روسیه را وارد، لکم‌هاى ماهى‌گیرى را سوزانیده، ثلث گرگان‌رود به باد رفت، باز هم باید ساکت باشیم یا رفع کنید یا واگذار به خودمان نمایید.
رییس‌التجار: در مملکت ایران دو هیات داریم؛ یکى دولت هر چه از اطراف اخبار می‌رسد، می‌گویید، دروغ است. در هفته گذشته وزرا فرمان‌فرما را حاکم تبریز کردند، از تبریز تلگراف آمده که ما او را نمی‌خواهیم، شما یک تکلیفى هم براى وزرا معین کنید.
آقا سید حسن تقى‌زاده: ما به طور اصول مشروطیت رفتار نمی‌کنیم هر جا صرفه دارد رفتار می‌کنیم، هر جا ندارد نمی‌کنیم. در تمام دنیا کلیه مطالب به ملاحظه یک نکته راجع به وزارتخانه‌ها است که آن مسوولیت باشد، ولى ما برخلاف رفتار می‌کنیم! هم استقلال وزرا را می‌خواهیم و هم امنیت بلاد را و هر مطلبى که رجوع می‌شود می‌گویند نباید وقت معین کرد و حال آنکه باید خود وزارتخانه‌ها آن مطلب را فورا یا در وقت معین انجام بدهند و اگر غیر از این باشد تکلیف معلوم است و بالمره امر به ما مشتبه شده است که وزرا ثابت لایتغیر هستند.
حاج امام جمعه: اعتقاد خودم را عرض می‌کنم، مکرر گفته‌ام باز هم می‌گویم ما در این بهارستان آسوده نشسته‌ایم و روزى دو ساعت هم به اینجا آمده و می‌رویم و ابدا از سایر جاهاى مملکت خبردار نیستیم که چه می‌شود! تلگراف اردبیل رفته و غیر از صداى شلیک تفنگ چیزى نشنیده. شما گمان می‌کنید به همین چند کلمه مملکت آسوده می‌شود؟! من بر حسب تکلیف می‌گویم که تمام مردم داعى به فساد هستند تا مجازات نباشد نمی‌شود، تا قوه مجریه نباشد منظم نخواهد شد، تقصیر وزرا چیست؟ قشون که ندارید، پول که ندارید، پس فکرى کنید که امنیت حاصل شود حرف را باید بى‌غرضانه گفت.
آقا میرزا فضل على‌آقا: حالاما نباید به این مطلب بچسبیم که تقصیر با وزرا است یا با وکلا؟ زن‌ها و دخترهاى مردم در خطرند. در همه جا من تا حال به زبان نیاوردم که وکیل هستم، زیرا که خجالت می‌کشم تا حال کارى براى ملت نکرده‌ایم، خبر از عراق می‌رسد؛ از سایر جاها اخبارات موحشه می‌رسد! تاکنون در رفع این مفاسد چه اقداماتى شده است؟!
آقا سید حسن تقى‌زاده: مکرر گفته‌ام باز هم می‌گویم که هر کس می‌گوید نباید به وزرا چسبید، خارج از مشروطیت است تکلیف مجلس نیست اصلاح مملکت را بکند یا اطراف شاه را صحیح نماید، باید فقط وزرا را مسوول بداند.
حاج میرزا آقا: همه می‌فرمایید که باید دولت قوه خود را براى پیشرفت مشروطیت صرف کند، بنده عرض می‌کنم صرف نمی‌شود، آیا این پولی که می‌رود به حضرت عبدالعظیم اگر به سرباز داده شود مملکت امن نمی‌شود؟!
مخبرالملک: خوب است در روزنامه‌جات قدرى همت خود را مصروف این مطلب دارند که مردم را تشویق کنند به همراهى با بانک از رعایا خبر می‌رسد تفاوت عمل را نمی‌دهیم، سایرین هم پول به بانک نمی‌دهند. از قرارمعلوم باید پول را از خارج آورد الان پانزده روز است اعلان بلدیه منتشر شده است، هیچ یک از این جراید در خصوص ترتیب این انجمن چیزى ننوشته‌اند، در عوض اخبار لندن می‌نویسند خوب است. نظر همه متوجه به این نکته شود که ما امروز قوه استعدادی نداریم، پول نداریم، باید در این راه فکرى کرد ودرصدد تشکیل بانک برآمد.
آقا سید جعفر: تمام این فرمایشات صحیح است، ولى وزرا کجا ثروت باقى گذاردند؟! تمام امتیازات را به خارجه دادند و ثروت خودشان را زیاد کردند، با وجود این اگر امنیت بدهند مردم حاضرند که همه نوع همراهى بکنند، حتى نسوان حلى و زیور خود را بفروشند و بدهند.