گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرات مجلس شورای ملی در روز سه شنبه۱۵ بهمن ۱۲۸۵ شمسی با بحث درباره اختیارات وزرا و تعیین حدود مسوولیت آنان براساس نظامنامه داخلی ادامه یافته‌است. ادیب التجار مطلبی درباره اعتراض وکلا به عدم‌تعیین وزرا و مسوولیت آنها و پیش نرفتن کارهای مجلس را قرائت کرده است. وی در ادامه اظهاراتش می‌گوید: در خصوص انجمن مالیه قرار شد تحقیقات خود را در این باب به مجلس اظهار دارد، فقط اواخر ماه گذشته جناب وثوق الدوله شرحی قرائت کرد و معلوم نشد مجلس رای اعضای انجمن مالیه را تصویب کرد یا نه و فعلا هم چهل وپنج روز بیشتر نداریم. لااقل باید پانزده روز مانده دستورالعمل مالیه حاضر باشد و حالا یک ماه بیشتر برای اصلاح این کار وقت نداریم! اعتقاد بنده این است که حالیه به طور مساوات از همه آنچه روییدنی از خاک است عشر و نیم دریافت شود و این اسهل طرق است برای آبادی مملکت با ملاحظه مخارج بی‌موقع و حقوق بدون استحقاق. رییس: اجمالا جواب این است که نظامنامه داخلی تا حال مجری نشده خودتان می‌دانید سبب آن همراه نبودن اعضا است. باید همه متفق‌القول شوند تا مجری گردد، اما سه فقره اول را به طور اجمال جواب می‌گویم. یکی در باب انجمن مالیه اجزای آن همه روزه مشغول کارند و صورت‌هایی که وزیر مالیه به من داده است استنساخ می‌نمایند هنوز تمام نشده و مطلب مهمی هم ننوشته‌اند که در مجلس ارائه شود. یکی دیگر در خصوص انجمن عدلیه است که در اجرای آن حاضرند و منتظر لوازم آن هستند. فعلا قریب شصت جلد کتاب از فرنگستان خواسته‌ایم، گمان نکنید نوشتن قانون آسان است. باید از روی ترتیب صحیح باشد و طول دارد. ادیب التجار: تلگراف تجار اصفهان از بابت راهداری که از همه چیز می‌گیرند و تظلم کرده بودند عمومیت نداشت که در مجلس خوانده شود. ادیب التجار: آن عمومیت داشت از شیراز هم به همین طور تظلم نوشته بودند که حتی از تریاک و بار زغال هم راهداری می‌گیرند. میرزا مرتضی قلی خان: در کتابچه دوازده هزار تومان ثبت است که باید بگیرند به موجب همان کتابچه هر چه هست بگیرند. ادیب التجار: بلی در کتابچه دوازده هزار تومان است، ولی به این اسم و اسم‌های دیگر خیلی علاوه می‌گیرند. حاجی محمد اسمعیل آقا: اگر به اسم گمرک و مباشرین گمرک می‌گیرند حق ندارند راهداری در تمام مملکت موقوف شد و نباید هیچ جا چیزی به این اسم بگیرند. ادیب التجار: در اصفهان به اسم تفنگ چیگری و سوق الدواب و اسامی مختلفه مبالغی پول می‌گیرند اینها به چه قسم هستند. رییس: اگر این عوارض جزو کتابچه است در این دستورالعمل که برای سال نو نوشته می‌شود این مطالب اصلاح خواهد شد و الا آخر سال است آنچه باید بگیرند گرفتند و برای سال نو هم که اصلاح می‌شود. ادیب التجار: ابدا جزو کتابچه نیست حتی از تنباکو باری چهار هزار و ده شاهی می‌گیرند. میرزا مرتضی قلی‌خان: به چه اسم می‌گیرند؟ ادیب التجار: به اسم عشور. میرزا مرتضی قلی خان: مطلب دو قسم است، یک دفعه به اسم مالیات دیوانی است البته در این صورت خواهند گرفت، یک دفعه به اسم دیگری آن هم باید معلوم شده و رفع آن بشود. آقا میرزا ابوالحسن خان: در این باب به صدارت نوشته شد چه جواب دادند؟ صدیق حضرت: مطالبه شد گفتند اول رجوع به گمرک شد که تحقیق نمایند از گمرک رد نمودند که به اینجا ربطی ندارد و حالا رجوع به وزیر مالیه شده تحقیق نماید تفصیل را اطلاع بدهند، جواب داده می‌شود. رییس: حالا هر چه بگویید زیادی است. شکایتی از اصفهان نموده بودند و برای صدارت فرستاده شد و ایشان هم رجوع به وزیر مالیه فرموده اند. پس از تحقیق جواب می‌دهند. مجلس معرفی وزرای مسوول را خواست. دولت هم آنها را به شما معرفی کرد. حال اگر مجلس می‌خواهد کاری بکند باید مشغول نوشتن قوانین باشد. آقا سید حسین: ما دو چیز خواسته بودیم. یکی معرفی وزرا، دیگر تعیین حدود تکالیف آنها. معرفی وزرا معلوم شد حدود هم به نوشتن قانون معلوم خواهد شد، ولی دو مطلب است که در نظامنامه اساسی نوشته نشده است باید این دو مطلب در ضمن دو فصل در نظامنامه مجلس سنا نوشته شود یکی اینکه از خارجه در مملکت ایران وزیری نباید باشد و وزارت کند و یکی دیگر اگرچه هنوز محتاج نشده‌ایم، ولی بعدها محتاج خواهیم شد و آن این است که شاهزادگان نباید وزارت و حکومت نمایند. به جهت اینکه اگر خیانتی بکنند باید به‌مجازات برسند و آنها از خانواده سلطنت هستند مجازات آنها صحیح نخواهد بود و اسباب تولید زحمت و اشکال خواهد شد. آقا سید حسین: آن دو مطلب را که گفتم در نظامنامه مجلس سنا بگنجانید. رییس: ممکن نیست و نمی‌شود باید در قانون وزارتخانه‌ها قید شود و بنویسند. اسدالله میرزا: آقا سید حسین در مجلس بعضی حرف‌ها می‌زند که محل تعجب است مملکت طوری ترقی کرده که خارجه وزیر می‌شود و در ممالک خارجه یهودی‌ها وزارت دارند، اما در این مملکت آقا سید حسین می‌گوید شاهزاده‌ها وزارت و حکومت نداشته باشند معنی این حرف را نمی‌فهمم. شاهزادگان با سایرین چه فرق دارند همه ایرانی هستند باید به‌درستی کار کرد، هر کس باشد. رییس: معنی وزیر را گفتم آن کسی است که با دولت طرف حساب است و از جانب دولت جمع و خرج دارد. حسنعلی‌خان: مقصود شماها پیش رفتن کار نیست و هیچ کدام غیرت و همیت ندارید تاکنون چه کاری برای ملت صورت داده‌اید ؟ محقق الدوله: ما حالا پنج ماه است که می‌آییم و هیچ کاری که فایده برای ملت داشته باشد نکرده‌ایم و خاری از پای ایشان درنیاورده‌ایم به جز اینکه اغراض نفسانی و شخصی خودمان را به کار برده‌ایم جا دارد که ملت از ماها امتنان داشته باشند؟ زیرا در عوض اینکه امورات آنها را اصلاح نماییم بدتر ضایع و خراب کرده‌ایم.