گروه تاریخ اقتصاد- جلسه سی‌و هشتم مذاکرات دارالشورای ملی در روز پنج‌شنبه ۱۰ بهمن ۱۲۸۵شمسی تشکیل شد. در این نشست درباره چگونگی تعیین مسوولیت وزرای جدید و تدوین صحیح نظامنامه داخلی گفت‌وگو می‌شود (البته در اینجا صحبت کوتاهی نیز درباره اصلاح قانون اساسی مطرح می‌شود): رییس: غرض از تمنای مجلس و حضور وزرای محترم این بود که مسلم است بدون همدستی وزرا کاری از مجلس پیشرفت ندارد باید با اتحاد و همدستی کار دولت انجام شود. سعدالدوله: باید کاری کرد که امورات پیشرفت داشته باشد تا وقتی که قانون وضع بشود نمی‌شود این طور کارها مختل بماند امروزه باید جلوگیری کرد. حاجی محمد اسمعیل آقا: جناب وزیر مالیه چه می‌فرمایند؟ وزیر مالیه: من گفته‌ام همان است که در چند روز پیش گفته شد. حاجی محمد اسمعیل آقا: امروز غیر از آن روز است امروز باید وزیر مالیه به طور صحیح معرفی بشود. سعدالدوله: امروز وزیر مالیه باید مثل وزیر مالیه خارجه تمام عایدات و فواید دولتی از نقد و جنس راجع به او باشد و او مسوول تمام آنها باشد شما این طور حاضرید بگویید. وزیر مالیه: خارجه که می‌گویید دول خارجه متعدد است هر مملکتی یک نحو اقتضایی دارد امروز من وزیر مالیه ایران هستم آنچه به من راجع است همان بود که گفتم نقد و جنس می‌گویید چه وقت با من بود که من تحویلدار نیستم، آنچه آن روز گفتم اگر امروز باز بگویم مکرر خواهد بود. حاجی سید نصرالله: غرض این است که امروزه باید اصلاح امور مملکت کرد. وزیر مالیه: من پیش هم گفتم اگر غرض اصلاح است آنچه از من پیشرفت دارد به قدر قوه خودم حاضرم، ولی از یک شخص تنها کار پیشرفت ندارد. حاجی امین الضرب: مقصود این است که وزیر مالیه در تمام صادرات و واردات دولتی مسوول است یا خیر؟ وزیر داخله: این مطلب را باید از صدراعظم پرسید و از ایشان بخواهید. سعدالدوله: من از رییس می‌پرسم که واسطه بین مجلس و دولت است. وزیر داخله: وقتی که نظامنامه را به وزارتخانه‌ها دادند آن وقت هر وزیر مثل وزیر خارجه مسوول تمام امورات اداره خودش می‌باشد. وزیر مالیه: این مطلب صحیح است، این مختصری بود که فرمودید می‌خواهید عرض کنم اول مرتبه اصلاح ترتیب قانون اساسی است این مطلب در عهده یک نفر نیست باید کمیسیونی منعقد بشود؛ یعنی انجمنی باشد بر اینکه هر کس اطلاع کامل دارد به اتفاق یکدیگر بنشینند و بنویسند لازم نیست که از وزرا و مجلس باشند هر کس از افراد ملت که می‌تواند این کار را بکند در آن انجمن حاضر بشود و آنچه می‌داند بنویسد بعد از نوشتن این قانون همانطور به قانون نظامنامه عمل کنند بعد از آن برای اجرای آن قانون محتاج به بعضی از قوانین می‌شویم که آنها را باید در ادارات اشخاص عالم بنویسند بیاورند در مجلس تصحیح کنند. حاجی سید نصرالله: امروز یک اندازه درست و صحیح است این عدد اصول وزرا است که حاضر شدند. آقا سید حسن تقی زاده: وزارت گمرک حاضر نیست. حاجی سید نصرالله: ما وزیر گمرک نداریم شما می‌خواهید او را وزیر گمرک بدانید. حاجی امین الضرب: عجب است که جناب وزیر علوم می‌گوید زود است و همه می‌گویند دیر شده و کاری از پیش نرفته. وزیر علوم: وقتی که قانون نظامنامه مرتب شد به آن عمل می‌شود. مخبرالملک: قانون چه منافاتی دارد با اینکه وزیر داخله از حکما پول نگیرد و پیشکش از آنها نگیرند که حکومت بدهند اینها چه حرف است باید کار از روی صحت باشد. حاجی سید باقر: چرا از وزیر لشکر پول نگرفتند با او کار دارند. سعدالدوله: آن کمیسیونی که شده بود و آن عرایضی که بنده کرده بودم شاه هم تمجید فرمودند که صحیح است نباید از حکام پیشکش گرفت حال باز می‌گویند که از آصف الدوله به همان ترتیب سابق پیشکش گرفته و اضافه مالیات را از او می‌گیرند و حکومت را به او دادند. وزیر عدلیه: همچو چیزی نیست اضافه مالیه همان مال سابق است امسال را گفتند این حرف‌ها نباشد و مالیات را با آن دستوری که می‌دهند بگیرند، سال دیگر را از روی ممیزی بگیرند. سعدالدوله: این همه شکایتی که از آصف الدوله کردند شما وزیر عدلیه هستید چه کرده‌اید؟ وزیرعدلیه: شنیدم ولی کسی به من چیزی نگفته است و از من نخواسته‌اند این شخص وزیر لشکر که می‌گویند پول داده است به کی داده است و کجا و چرا همین می‌گویند از او پول گرفته‌اند. وزیر لشکر: به خدا قسم که من هیچ خبر نداشتم بی‌خبر دیدم که این کار را به من رجوع کردند، چرا من پول می‌دادم. سعدالدوله: شما می‌گویید که من ندادم، ولی همه مردم می‌گویند که شما پانزده هزار تومان داده‌اید. وزیر عدلیه: من هیچ حاضر نیستم و روا نمی‌دارم که به کسی ظلم بشود، ولی آن ترتیبی که شما می‌خواهید اسباب و اجزا و پول می‌خواهد به من بدهند، من حاضرم که عمل کنم. آقا سید‌هاشم: این مجلس ناقص بود همانطور که قرار بود باید روز یکشنبه صدر اعظم با وزرا بیایند در اینجا تا حدود مسوولیت ایشان معلوم شود. وزیر مالیه: من حالا می‌توانم چند اداره را جمع خود بگیرم. آقا میرزا ابوالحسن خان: مقصود گمرک است و در آن روز هم از شما پرسیده شد حال اگر فردا از شما از اداره گمرک سوال بشود جواب می‌دهید یا نه؟ وزیرمالیه: ترتیب امروز و دیروز همان است فرقی نکرده. حاجی سید نصرالله: مسوولیت گمرک ملزوم وزارت مالیه هست. حاجی محمد اسمعیل آقا: هنوز معلوم نیست که او وزیر باشد! معرفی نکرده‌اند که شما او را وزیر می‌خوانید. رییس: خلاصه فرمایش وزیر این است که باید اصول وزارتخانه‌ها نوشته شود و زودتر به آن عمل شود.