گروه تاریخ اقتصاد - مذاکرات مجلس شورای ملی در تاریخ یکشنبه ۶ بهمن ۱۲۸۵ با قرائت صورت جلسه روز قبل و چند اعتبارنامه از اشخاص مختلف پیگیری می‌شود و بحث به امتیاز شیلات و واگذاری آن به بانک ملی کشیده می‌شود. آقا سیدمحمد مجتهد: همه کس می‌تواند این کار را بکند، این امتیاز نیست. حاجی سید اسمعیل: چرا برای جلوگیری از خارجه خوب است به همین لفظ می‌شود ممانعت کرد. آقا میرزا طاهر: این برای این است که مسلمانان خارجه حقی داشته باشند. آقا سید محمد: به حسب قانون عرف و دولتی ملک ایران است آنها حق ندارند ولی شرعا هر مسلمانی حق دارد که غواصی کند. آقا سید محمد تقی: حضرات تجار در این باب حرفی دارند بزنند. حاجی محمد اسمعیل آقا: فعلا صلاح عامه در تشکیل این بانک است و تشکیل آن را هم یک مشوقی لازم است که مردم پول بدهند و چشم داشت منفعتی داشته باشند وقتی که این طور نباشد مردم هم آن طور همراهی که باید بکنند نخواهند کرد، پس باید این که امتیاز باشد و لفظ (می‌تواند) که امتیاز نیست. آقا سید محمد: آیا در ممالک خارجه دولت می‌تواند اموال مردم را به دیگری بدهد؟! آقا سید محمد: فرق است میانه امتیازی که دولت به کسی بدهد یا اینکه مجلس بدهد، چیزی که در مجلس تمام می‌‌شود باید به قانون شرع باشد. حاج محمد اسمعیل آقا: شما می‌خواهید با این بانک، ملت ایران را از اسارت خارجه رها کنید این امتیاز در مقابل این خدمت است که اسباب رغبت و همراهی مردم باشد و کمال سعی را در این کار بنمایند. رییس: در این گونه امور شرعیه آقایان اگر راهی دارند که سهل باشد بیان فرمایند. آقا سید محمد مجتهد: موضوع فرق می‌کند. یک دفعه این مطلب از روی دفع ضرر است که اگر این کار نشود، خسارت و ضرر کلی وارد می‌آید یک دفعه برای فایده بردن اگر از راه دفع ضرر باشد عیبی ندارد. رییس: حالا در این مورد دفع ضرر است. آقا سید حسن تقی‌زاده: بلی اگر امر دایر باشد بین بودن و نبودن بانک ملی باید باشد، ولی اگر این فصل نباشد بانک ملی نیست و تشکیل نمی‌شود یا می‌شود؟ آقا شیخ علی محمد: این طور قید کنند که اگر غواص با اسباب جدید باشد غیر صاحبان امتیاز حق نداشته باشند و اگر به همین اسباب معمول باشد آنها هم بتوانند. حاجی سید اسمعیل: این موسسان می‌گویند که اگر تمام عایدی دولت وارد این بانک بشود دایر می‌شود و الا نه. حاجی سید محمد: خیر اشتباه است دولت پولی که می‌دهد در عوض مخارج خود می‌دهد پولی که بی‌جهت در بانک باشد، نیست. حاجی سید اسمعیل: یعنی این پول دولت هیچ فایده ندارد! نمی‌شود با آن تجارت کرد. آقا سید محمد تقی: بی‌فایده که نیست البته فایده دارد. حاجی سید اسمعیل: وقتی که فایده دارد خوب است، غرض این است که بانک بی‌فایده نباشد، پس دیگر لازم نیست به این امتیاز. حاجی محمد اسمعیل: خیر حالا بانک فایده هم می‌برد، اگر این خلیج فارس همین طور که هست بماند چه فایده برای ملت دارد. آقایان می‌گویند که این امتیاز صحیح نیست، پس اینکه معدن اگر در ملک شخص بیرون بیاید عشر آن را به دولت مالیات بدهند چرا؟ آقا سید محمد مجتهد: آنجا صحیح است باید عشر را بیت‌المال بدهند. رییس: آن عیبی ندارد باید بدهند. سعدالدوله: حالا می‌فرمایید که این صدف مال عامه است نمی‌توان امتیاز داد وکلای ملت از جانب ایشان اینجا نشسته‌اند، اگر صلاح دانسته‌اند و دادند و خود ملت داده است چه عیب دارد. آقا سید محمد: اینها نمی‌توانند این کار را بکنند. حاجی معین التجار: این اسباب جدید عمله‌های خارجه می‌خواهد. حال در این نقاطی که غواصی می‌کنند ملک کسی هم هست مالک معینی دارد؟ حاجی معین‌التجار: خیر دریاست؛ ملک کسی نیست مال ایران است. آقا سید عبدالله: طوری بکنید که این امتیاز از طرف دولت باشد. بنویسید به موجب استیلایی که دولت در کلیه امورات مملکتی دارد امتیاز غواصی را به بانک داده است. آقا سید حسین تقی‌زاده: حالا می‌خواهیم بدانیم که این لفظ (می‌تواند) امتیاز است؟ سعدالدوله: اگر می‌تواند پس چرا مالیات بدهد و اگر مالیات بدهد (می‌تواند) نمی‌شود آن وقت معادن آنها هم باید (می‌تواند) باشد، چه فرق می‌کند. حاجی معین‌التجار: دولت این مطلب را قبول نمی‌کند. اسدالله میرزا: اصلا این فصل نباشد. سعدالدوله: آن وقت بانک تشکیل نمی‌شود. محقق الدوله: باید مطلب را گفت که توضیح بشود امروز به قانون دول که در دست است آیا سواحل دریا مال دولت نیست؟ صیادی در دریا مال دولت نیست؟ وقتی که مال دولت شد دولت می‌تواند حق خود را به دیگران به عنوان کمپانی شرکت بدهد. حاجی معین‌التجار: امتیاز خلیج فارس اگر با بانک نشود به فرانسه داده شده است و این جلوگیری از آن می‌کند. مخبرالملک: دیگر این فرمایش‌ها را نکنید امتیاز بدون تصویب مجلس نمی‌شود. سعدالدوله: شما هم دیگر این فرمایش‌ها را نفرمایید بدون تصویب مجلس همه کار می‌کنند. صدیق حضرت: عرضی دارم، این بانک برای این تشکیل می‌شود که یک پولی به دولت قرض دهد غیر از اینکه نیست؟ صدیق حضرت: باید معلوم باشد که این پول را کی می‌دهد و به چه شرط می‌دهند. آقا میرزا ابوالحسن خان: گفته شد که این امتیازنامه نیست، فرمان حریت است، صحیح است؛ ولی فرمان حریت وقتی می‌شود که این امر پیش برود و بانک تشکیل بشود و پیشرفت آن به این است که ملت همراهی کنند و پول بدهند.