گروه تاریخ‌اقتصاد- طبق اسناد تاریخی، بازرگانی نقش مهمی در تکوین فاجعه مغول و سرازیر شدن سیل بیابانگردان خونخوار دشت گبی به ایران آباد، پرجمعیت و ثروتمند داشته‌است. مغول‌ها مردمانی فقیر و ابتدایی بودند. پس از آنکه چنگیزخان، در سال ۶۱۲ هجری (۱۲۱۵ میلادی)، بر چین شمالی و شهر پکن دست یافت، گروه زیادی از بازرگانان آسیای مرکزی از راه‌های دور عازم مغولستان شدند؛ زیرا آوازه ثروت و قدرت مغول‌ها و علاقه آنان را به تجارت شنیده بودند. از دیرباز، بازرگانان چینی و مسلمان به مغولستان آمد و شد می‌کردند. صنعتگران و پیشه‌وران گوناگون نیز با بازرگانان به مغولستان آمده در اقامتگاه‌های فئودال‌های بزرگ مغول مقیم شده و دستاوردهای تمدن و فرهنگ چین و کشورهای آسیای میانه را در دسترس جامعه چادرنشینان قرار می‌دادند. «قبل از آغاز عملیات جنگی، اکتشافات و تجسس عمیق نیروی دشمن به یاری بازرگانان مسلمان آسیای میانه که در خدمت چنگیزخان بودند و به وسیله کاروان‌ها با چین تجارت می‌کردند به عمل آمد... هم اینان راهنمای ارتش مغول نیز بودند.»بنابه آنچه خواجه رشیدالدین فضل‌الله می‌نویسد: «چون اقوام مغول صحرانشین بودند و از شهرهای دور، انواع متاع ملبوس و مفروش پیش ایشان قیمتی تمام داشت و آوازه منافع معاملات با ایشان به غایت مشهور» نخست سه تاجر بخارایی به حضور چنگیزخان رفتند و چون چنگیز خان آنان را مورد عنایت و عطایای بزرگ قرار داد، عده زیادی از بازرگانان به مغولستان روی آوردند و مورد تشویق و نوازش چنگیزخان قرار گرفتند. چنگیزخان علاقه‌مند بود که مناسبات بازرگانی خود را با ایران و آسیای باختری گسترش دهد و بخشی از نیازهای دولت جدیدالتاسیس مغول را که در درجه اول اسلحه بود، از این مناطق تامین کند. سلطان نیز متقابلا رسولی به نام بهاءالدین رازی به شهر پکن فرستاد تا با چنگیز به مذاکره پیرامون گسترش تجارت بپردازد. منبع: طبقات ناصری، جوزجانی، جلد دوم، ص ۱۰۲