پایه پولی به مثابه یک شاخص مهم در رشد حجم پول در اقتصاد ملی اجزایی دارد که شامل خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی، خالص بدهی دولت به بانک مرکزی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و خالص سایر دارایی‌ها، بدهی و سرمایه‌ بانک مرکزی است.

افزایش هر کدام از این عناصر و نسبت آنها به پایه پولی در کسب و کار شهروندان و دولت اثرات متفاوتی دارد. ارقام جدول حاضر نشان می‌دهد روند خالص بدهی دولت به بانک مرکزی از ۱۳۵۳ تا ۱۳۸۳ همواره افزایشی بوده است که به معنای نوعی استقراض است که اثر آن بر تورم در سال‌های متناظر آشکار شده است. کاهش خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در سال‌های ۱۳۵۷ نسبت به سال پیش از آن و سال ۱۳۶۱ نسبت به ۱۳۶۰ از نکات قابل توجه است.اثرات رشد بیشتر پایه پولی در سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۳ در رشد تورم سال‌های یاد شده قابل توجه است.