نماگرهای تاریخی
فرانسوی‌ها و خلیج‌فارس
فرانسه به عنوان یکی از غول‌های اروپایی همواره با انگلستان رقابت داشته است و این رقابت علاوه‌بر وقوع جنگ‌های طولانی در مرزهای دو کشور به رقابت در سایر کشورها نیز می‌رسید. فرانسوی‌ها همواره از اینکه در تجارت با هند و برخی کشورهای آسیایی از انگلستان عقب مانده بودند اظهار ناخرسندی می‌کردند و تمایل داشتند که از هر راهی که شده این عقب‌ماندگی را جبران کنند و خلیج فارس منطقه‌ای بود که فرانسوی‌ها را به آنجا کشاند.
باز شدن کانال سوئز تمام برنامه‌های فرانسویان را متوقف ساخت
فرانسه به عنوان یکی از غول‌های اروپایی همواره با انگلستان رقابت داشته است و این رقابت علاوه‌بر وقوع جنگ‌های طولانی در مرزهای دو کشور به رقابت در سایر کشورها نیز می‌رسید. فرانسوی‌ها همواره از اینکه در تجارت با هند و برخی کشورهای آسیایی از انگلستان عقب مانده بودند اظهار ناخرسندی می‌کردند و تمایل داشتند که از هر راهی که شده این عقب‌ماندگی را جبران کنند و خلیج فارس منطقه‌ای بود که فرانسوی‌ها را به آنجا کشاند. «به هنگام رقابت بین انگلستان و هلند در خلیج فارس دولت دیگری نیز فعالیت خویش را در این منطقه آغاز کرده بود. وادلا نایب کنسول فرانسه در بوشهر گفت: از سال ۱۰۳۳ هـ.ق (۱۶۲۳ م) مبلغان دینی در بصره مستقر شدند.
آنان هنوز هم یاد دیدار تاوانیه جهانگرد بزرگ فرانسوی را که در سال ۱۰۴۹ هـ.ق (۱۶۳۹م) خلیج فارس را سیاحت نموده زنده نگه داشته‌اند. به این ترتیب به مدت دو سده، مرکز بازرگانی فرانسویان در بصره به موازات مبلغان دینی و کنسولگری فرانسه در پیشرفت بود.»
«در سال ۱۰۴۳ هـ.ق (۱۶۶۴ میلادی) کمپانی هند شرقی فرانسه نیز تشکیل شد. شاه عباس دوم نماینده کمپانی هند شرقی فرانسه را به دلیل ضرورت پذیرش نیروی سوم تجاری در خلیج‌فارس مورد پذیرش قرار داد و به این ترتیب فعالیت تجاری فرانسوی‌ها در ایران آغاز شد. با حمله محمد افغان تجارت فرانسویان چونان دیگر رقبا مختل شد و با افول اقتدار هلندیان در خلیج فارس آنان به رقبای اصلی انگلیسی‌ها تبدیل شدند.
وقوع جنگ‌های فرانسه و انگلیس در اروپا که از سال ۱۱۳۵ تا ۱۱۴۲ هـ.ق (۱۷۵۶ تا ۱۷۶۳ م) طول کشید روابط این دو دولت را در خلیج فارس خصمانه نمود. از بین بردن تاسیسات تجاری انگلیس در بندر عباس نمونه‌ای از اقدامات فرانسویان در خلیج‌فارس بود که سرانجام این جنگ‌ها با شکست فرانسه پایان یافت. در سال ۱۱۷۳ هـ.ق (۱۷۵۹ م) مرکز تجاری انگلیسی‌ها به وسیله فرانسوی‌ها گلوله‌باران و به ویرانه‌ای تبدیل گردید.
این عامل و همچنین تعدیات نصیرخان لاری، هجوم اعراب حوله و جواسم به بندر عباس باعث شد که آنها در سال ۱۱۷۷ هـ.ق (۱۷۶۳ م) مرکز تجاری خود را از بندر عباس برچینند و به بصره منتقل نمایند. هلندی‌ها هم به کلی مرکز تجاری خود را در بندر عباس تعطیل کرده و در خارگ مستقر شده بودند.»
«پس از انقلاب فرانسه و به حکومت رسیدن ناپلئون تمایلات گسترش‌طلبی در فرانسویان قدرت گرفت. ناپلئون می‌خواست با تکیه به ایران و مسقط به هندوستان و انگلستان حمله‌ور شود. ولی تمام برنامه‌های فرانسویان در خلیج فارس پس از باز شدن کانال سوئز به تمام معنی متوقف گشت.»
«پس از این فرانسوی‌ها در خلیج فارس به فعالیت اقتصادی می‌پرداختند و همزمان نیز توجه داشتند که با حمایت از حکام محلی از اقتدار انگلستان بکاهند.
در سال ۱۲۵۵ هـ.ق (۱۸۷۶م) فرانسوی‌ها چندین نمایندگی تجاری در بصره و نقاط مجاور آن داشتند. در سال ۱۲۷۵ هـ.ق (۱۸۷۸م) پس از بازدید شاه ایران از پاریس امتیازات چندی به فرانسویان داده شد، از آن رسته می‌توان به قرارداد آبیاری فرانسویان در خوزستان اشاره کرد.
در سال ۱۲۶۲ هـ.ق (۱۸۸۳م) به دنبال مطالعه عبور خط راه‌آهن از خزر تا خلیج فارس بودند که همه با دخالت انگلیس‌ها بی‌نتیجه ماند، در این سال‌ها دوستی بین فرانسه و روسیه و مخالفت و رقابت آنها با کشورهای آلمان، ایتالیا و اتریش سبب نزدیکی فرانسه و اتحاد فرانسه با انگلیس شد که این موجب پیشرفت راحت‌تری در بسط و توسعه فعالیت در خلیج‌فارس شد.
با همه تلاش و کوشش‌های فرانسه برای تجارت اقتصادی عایدات زیادی شامل حال آنها نشد و با همه نفوذ فرانسویان به حدی که حکام محلی برای مصون ماندن و رهایی از چنگ انگلیس گاهی پرچم فرانسه را بر کشتی‌های خویش یا بر سواحل خویش می‌افراشتند. فرانسویان پس از ایجاد کمپانی حمل‌و‌نقل دریایی بین بمبئی و بصره و ناکامی آنها، کم و بیش حضور آنها را در خلیج‌فارس کمرنگ ساختند.»
ارسال نظر