دولت‌های پس از مشروطه
فرمانفرما آمد
شاهزاده عین‌الدوله که چندین بار استعفا داد و دوباره سرکار آمد، سرانجام رفت و میرزا حسنخان مستوفی‌الممالک روز ۱۲ مرداد ۱۲۹۴ ریاست وزیران را پذیرفت. هیات وزیران ۲۶ مردادماه ۱۲۹۴ به ترتیب زیر به حضور شاه رسید.
میرزا عبدالحسین فرمانفرما
شاهزاده عین‌الدوله که چندین بار استعفا داد و دوباره سرکار آمد، سرانجام رفت و میرزا حسنخان مستوفی‌الممالک روز ۱۲ مرداد ۱۲۹۴ ریاست وزیران را پذیرفت. هیات وزیران ۲۶ مردادماه ۱۲۹۴ به ترتیب زیر به حضور شاه رسید. ۱- میرزا حسنخان مستوفی‌الممالک، رییس الوزرا و وزیر داخله
۲- محمد ولیخان سپهدار اعظم، وزیر جنگ
۳- پرنس محمدعلیخان علاءالسلطنه، وزیر عدلیه
۴- میرزا حسنخان وثوق‌الدوله، وزیر مالیه
۵- میرزاحسنخان محتشم‌السلطنه، وزیر امور خارجه
۶- محمدصادق خان مستشارالدوله، وزیر پست و تلگراف
۷- میرزا ابراهیم‌خان حکیم الملک، وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
۸- شاهزاده اسدالله میرزا شهاب‌الدوله، وزیر فواید عامه و تجارت.
دوران زمامداری مستوفی‌الممالک مصادف با بحرانی‌ترین اوقات جنگ جهانی بود. با اینکه دولت ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود، اما نیروهای عثمانی از مرزهای غربی وارد ایران شده بودند. در جنوب غرب و شمال غرب نیز جاسوس‌ها و ماموران آلمانی فعالیت می‌کردند.
دولت روسیه نیز هر روز بر شمار نیروهای خود می‌افزود و انگلیسی‌ها نیز با اعزام سربازان هندی جنوب را مرکز فعالیت خود قرار داده بود. دولت انگلستان روز ۲۷ مرداد ۱۲۹۴ به بهانه هرج و مرج در بوشهر، اعلانی داد که به بوشهر نیرو می‌فرستد و این کار را انجام داد. نیروهای روسیه نیز به سمت قزوین حرکت و این شهر را تسخیر کردند و قصد تصرف پایتخت را نیز داشتند.
شاه و دربار می‌خواستند به این مناسبت پایتخت را تغییر دهند. این تصمیم شاه موجب شد سفیران روسیه و انگلیس نزد شاه رفته و از او خواستند از این کار اجتناب کند و در غیر این صورت او را از سلطنت خلع خواهند کرد.
دولت روسیه برای اینکه مانع از تغییر پایتخت شود نیروهای خود را که تا کرج آمده بود برگرداند. در همین روزها بود که عده‌ای از نمایندگان و رجال به قم رفته و «کمیته ملی» تشکیل دادند. اعضای کمیته اما پس از اینکه با یورش نیروهای روسیه مواجه شدند اول دی ماه ۱۲۹۴ به کاشان و اصفهان فرار کردند.
مهاجران در اصفهان با اقبال مواجه شده و سیدحسین مدرس نیز به آنها پیوست. مستوفی‌الممالک اما استعفا کرد و شاهزاده عبدالحسین میرزا فرمانفرما از طرف احمد شاه مامور تشکیل کابینه شد. او افراد زیر را روز ۳ دی ۱۲۹۴ به عنوان دولت به شاه معرفی کرد:
۱- عبدالحسین میرزا فرمانفرما، رییس الوزرا و وزیر داخله
۲- محمد ولیخان سپهدار اعظم، وزیر جنگ
۳- شاهزاده میرزا شهاب‌الدوله، وزیر علوم، معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه
۴- فتح‌الله خان سردار منصور، وزیر عدلیه
۵- شاهزاده اکبر میرزا صارم‌الدوله، وزیر فواید عامه و تجارت
۶- محمد علیخان علاءالسلطنه، وزیر عدلیه
۷- علیقلی‌خان مشاور الممالک انصاری، وزیر امورخارجه
اما در این روزها کمیته ملی نیز در کرمانشاه دولت تشکیل داده بود که کارش به جایی نرسید. مقام‌های روسی به عبدالحسین میرزا فرمانفرما اعتماد نداشتند و به تحریک پرداختند. روز ۱۰ اسفندماه ۱۲۹۴ عبدالحسین میرزا فرمانفرما به حضور شاه رسید و استعفای خود را تقدیم کرد.
ارسال نظر