آرشیو بانک، محل اختلاف

بانک استقراضی روسیه در طول مدت فعالیت خود شرایط انحصاری داشت و حساب و کتاب‌های ویژه‌ای باز کرده بود که در آرشیو موجود بود.یکی از اختلاف ایرانیان و روس‌های کمونیست درباره آرشیو بود. سفارت روسیه معتقد بود آرشیو بانک استقراضی باید در اختیار دولت باشد... (ششم)

اموال غیرمنقول

غیرمنقول بانک که در میزان محاسبات و دفاتر بانک طهران اسم و قیمت آن ثبت نیست و در محاسبات بانک مرکزی پطروگراد ثبت است، عبارت است از عمارات و ابنیه بانک واقع در خیابان علاءالدوله... قیمت آن تعیین نشده، ولی قباله جات آن که یازده طغرا است، در ضمن اسناد امانتی تحویل نمایندگان دولت علیه ایران شد.

(هفتم)

دفتر (آرشیو):

دفتر (آرشیو) بانک، که از روی پنج صورت دارای ۱۲۰۱۶ نمره است، ضمیمه نمره ۵ به موجب تحویلنامه علی حده تحویل و موافق تصمیم کمیسیون مختلط کلیه دوسیه‌ها نمره شده و در روی هریک‌از آنها عده اوراق مضبوطه در آن تعیین و با نخ دوخته و به مهر بانک استقراضی ممهور شد.

(هشتم)

انجام تحویل:

تحویل بانک به موجب تشخیصی که در این تحویلنامه شده و نیز تادیه حقوق مستخدمین بانک کاملا بر طبق شش پروتکل ضمیمه نمره ۶ به موقع اجرا گذارده شده.

این تحویلنامه (آکت) دارای ۶ ضمیمه و در چهار نسخه نوشته شده یکی نزد نماینده نمایندگی مختار دولت جمهوری شوروی سوسیالیستی روس در ایران، دومی در وزارت امور خارجه دولت علیه ایران، سومی در بانک ایران و چهارمی در نزد ریاست سابق بانک استقراضی ضبط شد. با این احوال، در برخی از موارد کار تحویل رسمی شعب و دارایی‌های بانک سابق استقراضی به دولت ایران با مشکل مواجه شد. از جمله هنگامی که اولیای وزارت مالیه درصدد برآمدند شعبه بانک مذکور در تبریز را رسما تحویل بگیرند، با مقاومت مدیریت سابق و نیز کنسولگری شوروی در آن شهر مواجه شدند که مدعی بودند حقوق و مواجب اجزای بانک پرداخته نشده است. پیشکار مالیه آذربایجان در ۳۱ جوزا (خرداد) ۱۳۰۲ در این‌باره چنین گزارش داد:

وزارت مالیه، تحویل اوراق بانک خاتمه یافته و مسیو فخت در تحویل دادن اسناد قیمت‌دار مسامحه و تحویل آنها را منوط به دریافت وجوهات ذیل که ادعا دارد، می‌نماید. نماینده قنسولگری روس نیز با اظهارات او موافق و قرارداد کمیسیون مختلط طهران را محتاج تجدید نظر می‌داند. اولا از تاریخ ۱۵ ایول ۱۹۲۱ تا آخرین روز تحویل هر ماهی ۱۷۵۰ قران برای خود و ۹۷۵ قران برای مسیونمیتی حقوق می‌خواهد. ثانیا ۵۲۰ قران تفاوت اندامیته مسیونمیتی و ۱۸۷۰ قران تفاوت اندامیته اجزای نازل. ثالثا از اول سپتامبر ۱۹۱۸ تا سیم مارس ۱۹۲۱ معادل حقوقش اندامیته برای طومانیانس. رابعا ۱۶۵۰ قران طلب سابق مستخدمین اجزای چراغ برق مطالبه می‌نماید و وجوهات فوق کلیتا علاوه بر قرارداد کمیسیون مختلط طهران است. و مستدعی است، با مذاکراه با سفارت، به قنسولگری حکم شود مسیوفخت را مجبور به دادن اسناد و قبول قرارداد طهران نمایند والااجازه قبول صادر شود که زودتر مساله انجام یافته و اطاله پیدا نکند مستدعی تسریع فورا. نمره ۶.۲۲۴۰ اما، چنانکه از نامه بانک ایران به وزارت امور خارجه برمی‌آید، نمایندگان مذکور پیش از آن درباره موارد ادعایی مدیریت شعبه بانک سابق استقراضی و نمایندگی شوروی در تبریز به توافق رسیده بودند. به همین دلیل وزارت امور خارجه ایران از سفارت شوروی در تهران خواست تا نسبت به جلوگیری از وقوع رخدادهایی از این نوع اقدامات لازم را معمول دارد. با این احوال، کار تحویل شعبه بانک سابق استقراضی در تبریز تا ماه‌های پایانی سال ۱۳۰۴ شمسی به تاخیر افتاد و پس از اینکه مجددا دولت ایران بر پرداخت تمام و کمال حقوق و مواجب اجزای سابق این شعبه تاکید نمود ترتیبات لازم برای تحویل رسمی این شعبه به دولت ایران فراهم شد.

از دیگر موارد اختلاف دو کشور بر سر تحویل رسمی بانک سابق استقراضی به دولت ایران به چگونگی تعیین تکلیف آرشیو بانک مذکور مربوط می‌شد. سفارت شوروی در تهران مدعی بود که آرشیو بانک سابق و نیز پرونده‌هایی که ارتباط مستقیمی به معاملات و امور مالی بانک ندارد، لزوما باید به دولت شوروی مسترد شود. با این‌حال، دو کشور حل این اختلاف را نیز به پس از امضای تحویلنامه رسمی بانک موکول کردند و مذاکرات دو طرف در این باره چند سال دیگر نیز ادامه یافت. دولت ایران در همان اول مذاکرات، آمادگی خود را برای تحویل آرشیو سیاسی و غیرمالی بانک سابق استقراضی به دولت شوروی اعلام نمود، تا اینکه نهایتا دو کشور موافقت کردند، کمیسیونی مشترک از نمایندگان دو کشور با بررسی پرونده‌های مضبوط در آرشیو بانک سابق استقراضی دوسیه‌های مربوط به محاسبات مالی بانک مذکور را در اختیار دولت ایران قرار دهند و آرشیو سیاسی و غیرمالی فوق را به دولت شوروی مسترد دارند.