رویال داچ شل یا هشت پای بین‌المللی-بخش پایانی

ب- کیوان در ترجمه خود از کتاب انحصارات صنعتی و بانکی که در سال ۱۳۵۱ توسط انتشارات «کتاب نمونه» چاپ شده است با نگاهی چپگرایانه تاریخچه و فعالیت رویال داچ‌شل را بررسی کرده و نتیجه گرفته است که این شرکت در سیاست خارجی امیرپالیسم نفوذ داشته و به مقابله با انقلابیون اتحاد شوروی پس از سقوط روسیه تزاری پرداخته است. حضرت م.ساموئل در شورای اداری شل عضویت دارد. شعبه انگلیسی کنسرسیوم با گروه مورگان - گرنفل( Morgan Grenfell) به وسیله لردبی‌زیستر اولین مدیر این بانک پیوند یافته است. به علاوه این شخص در شورای اداری شرکت صنایع جنگی ویکرز (Vickers) و شورای انحصار بزرگ الکتروتکنیک انگلیسی آسوستیه الکتریک اینداستری - (Associated Electric Industries)عضویت دارد.

کنسرسیوم به وسیله آ.فارب (A.Forb) رییس میدلند بانک (Midd land Bank) با یکی از پنج بانک بزرگ انگلیسی در تماس است.

مک.فادزن (Mc Fadzean) یکی از شخصیت‌های مهم شورای مدیریت شل است. او سابقا رییس کنفدریشن اوف بریتیش اینداستری (Confederation of British industry) بود، ولی اکنون رییس شورای ملی صادرات بریتانیا است. در شورای مدیریت کنسرسیوم لردشاو کروس (Lord Shawcross) وزیر سابق دادگستری نیز عضویت دارد.

مدیریت رویال داچ‌شل در مقابل جنبش‌های سیاسی و اقتصادی که برای کنسرسیوم تولید خطر و مزاحمت نماید، بسیار حساس است. برای در هم شکستن موج نارضایی که از فعالیت‌های انحصار در کشورهای در حال رشد به وجود می‌آید، طرح وسیع «منطقه‌ای» کردن را پیش کشیده و هر جا که منافع‌اش اقتضا کند، نمایندگان کشورهای جهان سوم را در کادر متوسط مدیریت دخالت می‌دهد. به‌علاوه مدیریت رویال داچ‌شل، برای پرهیز از ضایعاتی که ناشی از ملی کردن موسسات است، اکنون از تاسیس پالایشگاه در کشورهای نفت‌خیز احتراز می‌جوید و این پالایشگاه‌ها را در مناطقی می‌سازد که نفت به مصرف می‌رسد.

رویال داچ‌شل همواره در سیاست خارجی امپریالیسم نفود بسزایی داشته است. کنسرسیوم با وقوع انقلاب در روسیه تزاری و از دست دادن امتیازات نفتی در باکو (Bakou) و گروزنی(Groznyi) - منطقه نفتی قفقاز - سیاست خشنی در قبال حکومت شوروی در پیش گرفت. موضع‌گیری کنسرسیوم یکی از علل اصلی ناکامی کنفرانس ۱۹۲۲ لاهه در شناسایی حکومت شوروی از طرف دولت‌های سرمایه‌داری بود. هانری دتردینگ یکی از مبتکرین قطع روابط سیاسی انگلستان با حکومت شوروی در سال ۱۹۲۷ است. او در جنگ‌های داخلی اسپانیا به نیروهای ارتجاعی کمک مالی می‌نمود و متقابلا از آنها تعهد گرفت که پس از کسب پیروزی، انحصار فروش فرآورده‌های نفتی در داخل کشور را به رویال‌داچ‌شل واگذار نمایند. پس از جنگ دوم جهانی این انحصار در صف هواداران سرسخت جنگ سرد و کاهش روابط اقتصادی بین شرق و غرب فعالیت می‌نمود.

فعالیت‌های رویال داچ‌شل و دیگر شرکت‌های نفتی سرچشمه اساسی منازعات خونین نظامی در خاورمیانه است. در سال ۱۹۶۵ رویال داچ‌شل و بریتیش پترولیوم ۲۴ درصد نفت استخراجی این منطقه را در دست داشتند، بیش از ۲۰ درصد منافع کنسرسیوم از نفت خاورمیانه تامین می‌گردد.

روسای کنسرسیوم برای مقابله با سیاست برخی از کشورهای عربی در راه نوسازی و اصلاحات اجتماعی و اقتصادی از اسرائیل پشتیبانی می‌کنند. با وجود این، جنگ ضایعات سنگینی برای این انحصار به بار آورده است.

این کنسرسیوم از آغاز جنگ در خاورمیانه به علت بسته شدن کانال سوئز ناچار شده است برای حمل نفت به ظرفیت ۶ میلیون تن از نفت‌کش‌های کرایه‌ای استفاده کند و تا سال ۱۹۶۸ (تاریخ‌تحریر این مقاله) بالغ‌بر ۱۵۰ میلیون دلار کرایه بپردازد.

انحصارات بین‌المللی بیش از پیش در اقتصاد و سیاست دولت‌های سرمایه‌داری معاصر نفوذ می‌کنند. رشد غول‌هایی چون رویال داچ‌شل عدم توازن در مناسبات اقتصادی جهان را افزایش داده، فاصله موجود بین نیروهای امپریالیستی و کشورهای در حال رشد را عمیق‌تر می‌سازد. سیاست این انحصارات یکی از کانون‌های اساسی وخامت در سراسر جهان است.