داور و دخالت در قیمت اجاره‌خانه

خیابان نادری درسال۱۳۳۲

علی اکبر داور در مقام وزیر اقتصاد حکومت پهلوی اول و در حالی که تا زمان وزارت به شدت از سوی شاه وقت حمایت می‌شد. آسانترین کار برای حل مشکلات اقتصادی را دخالت دولت می‌دانست. این اندیشه وی موجب شده بود حتی در کار تعیین قیمت اجاره‌خانه نیز دولت را دخالت داد. در این بخش از نوشته و خاطرات وکیلی، نقش داور در تاسیس شرکت ساختمان و شرکت بیمه را می‌خوانید.

کرایه‌خانه

روزی خبر آوردند که بازرگانی به نام مصری در کوچه آقا قاسم شیروانی در خیابان نادری تهران بنایی با اطاق‌های متعدد ساخته اجاره می‌دهد. داور دستور داد، فوری رسیدگی و در صورت لزوم کمک شود تا بیشتر بسازد.

ضمنا در گزارش کرایه هر اتاق را ماهی پنج تومان قید کرده بود.

داور مرا صدا کرد و گفت: وکیلی برای کارمندی که ۳۲تومان حقوق می‌گیرد کرایه اتاق پنج تومان خیلی گران است. شما با صاحب ساختمان صحبت کنید کرایه را به نصف این قیمت (۲۵ ریال) تنزل دهد. پنج تومان را اشخاصی که درآمد محدودی دارند نمی‌توانند بپردازند و در این امر تاکید کرد و گفت: اگر راضی نشود ممکن است وزارت دارایی مثل او ساختمان‌هایی بکند و کرایه ارزان‌تر از نصف هم قرار دهد آن وقت او متضرر می‌شود و من میل ندارم این اشخاص خسارت دیده دنبال عمران و آبادی نروند. در عین حال که باید به این قبیل اشخاص کمک کرد آنها هم باید رعایت حال مردم را نموده و با انصاف رفتار کنند.

چند نفر مامور شدند و با صاحب ساختمان صحبت کردند و تخفیف قابلی در کرایه اتاق تحصیل کردند، وقتی که به داور گزارش دادیم، گفت: اساسا باید در میزان کرایه خانه‌ها تجدیدنظر شود.

شرکت ساختمان

یک روز داور در بین صحبت گفت مناقصه‌هایی که برای ساختمان‌ها می‌گذارند اغلب تولید مشکلات می‌کند. معایبی در این کار هست و چون نظارت کامل در امور ساختمان‌های دولتی نیست بیشتر با بی‌نظمی اداره می‌شود.

گفتم: به نظر من اگر هیات نظارتی را مرکب از سه یا پنج نفر از صاحب‌منصبان عالی‌رتبه و مورد اعتماد وزارت دارایی با اختیارات کامل مامور کنید تا آنها در این کار نظارت کنند شاید نتیجه مطلوب به دست آید و از طرفی اگر صلاح بدانید برای آزادی عمل، این هیات به شکل شرکتی شخصیت حقوقی پیدا کند و در تمام کارهای ساختمانی دولت دخالت و نظارت نموده و حتی پاره اوقات مستقیما تصدی داشته باشد.

گفت: فکر می‌کنم این موضوع بد نباشد، برای این شرکت چقدر سرمایه لازم است؟

گفتم: در ابتدا سه میلیون تومان کفایت می‌کند مطلب همین جا خاتمه یافت.

صبح روز بعد داور مرا صدا کرد و گفت:‌ وکیلی فکر دیشب تو را پسندیدم و طرح شرکت را ریختم، ولی عوض ۳ میلیون ۳۰ میلیون تومان سرمایه در نظر گرفته‌ام که در تمام ساختمان‌های دولتی اقدام و نظارت بکنند.

گفتم: این مبلغ را از کجا باید تهیه کرد؟

خنده‌ای کرد و گفت: بودجه تمام ساختمان‌های وزارتخانه‌ها را جزو سرمایه این شرکت قرار می‌دهم.

خود وزارتخانه‌ها دیگر مستقیما حق دخالت در ساختمان‌ها نداشته و تمام کارها در این شرکت تمرکز داده می‌شود.

دیدم با چه فکر بلندی در یک شب فکر کوچکی را به این عظمت و بزرگی رسانده است.

فورا سه نفر از صاحب‌منصبان وزارت دارایی به سمت هیات‌مدیره انتخاب شدند و شرکت را به ثبت دادند. دو روز بعد در دفتر وزارتی، مرحوم جمال پیشکار دارایی کرمانشاه را دیدم. پرسیدم کی آمده‌اید؟ گفت: دو روز قبل وزیر دارایی مرا به فوریت خواسته نمی‌دانم برای چه. یک ساعت بعد داور گفت: جمال را برای مدیریت عامل شرکت ساختمان خواستم. اتفاقا شخص کاری و درست و فعالی را انتخاب نموده بود.

شرکت سهامی بیمه

تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران که امروز یکی از بزرگ‌ترین و مفیدترین موسسات کشور ما است، یکی دیگر از ابتکارات مرحوم داور بود. نقشه تاسیس آن در شرکت مرکزی ریخته شد. مرحوم دکتر آقایان مامور نوشتن اساسنامه و تشکیلات آن گردید. پس چندی هم اداره آن را به عهده داشت.