تاریخ قاجار - امتیاز تنباکو و نتایج آن-۱۰
قول تزار روس به صادرات تنباکو
ادوارد براون، نویسنده کتاب «انقلاب مشروطیت ایران» در حالی به تشریح و بررسی امتیاز تنباکو در ایران پرداخته است که نقش روسها در این خصوص را نیز مورد بررسی قرار داده است.به نقل از کتاب وی، روسها در قیام مردم ایران علیه انحصار تنباکو برنده واقعی بودند تا جایی که تزار روسیه به ایران قول داد که علاوه بر حل مشکلات مرزی با ایران، در ترتیب مساله صادرات تنباکو به ایران نیز سیاست همراهی را در پیش گیرد. ادامه این مطلب در شماره امروز تقدیم خوانندگان گرامی میشود. امتیاز تنباکو خاتمه یافت، اما تبعات آن بر جای ماند. از جمله پیامدهای بلاتردید آن لطمه عظیمی بود که بر حیثیت انگلستان که متاسفانه در این واقعه اسفبار نقشی درخور تحسین ایفا ننموده بود، وارد آمد. پیامد دیگر، حیثیتی بود که روسیه اکتساب کرد. مطالب ذیل که در یادداشتهای یومیه دکتر فوریه، دهم و یازدهم فوریه آمده است مهمتر از آن است که حذف گردد:«تردید نیست که در این رویداد روسها دخالت بسیار داشتهاند. کشمکش بین روس و انگلیس در ایران امری مستمر است و این بار پیروزی روسها بیش از حد انتظار بود؛ چراکه امینالسلطان، به محض آنکه دریافت سیاستی را که تعقیب میکرد محکوم است، برای ممانعت از سقوط خویش با زرنگی و هشیاری سیاست خود را تغییر داده و با روسها به حسنتفاهم رسید. در همان روز صدراعظم نتیجه مطلوب حاصله از گفتوگوی خود با وزیر مختار روس را دایر بر امید به اعاده آرامش در کشور در صورت الغای امتیاز، به دست آورد.»«امینالسلطان پس از گفتوگو با وزیر مختار روس، آقای «دوبوتزوف» (M. de Butzof) که سه ساعت به طول انجامید، از سفارت روس بازگشت. وی رسمیترین اطمینان را دایر به تغییر مشی خود به وزیر مختار داده و افزوده بود که ممکن است شما به قول من اعتماد نکنید، ولی عملیات من در آینده صدق این گفتار را آشکار خواهد ساخت.»«روسها باید از این نتیجه بزرگ به خود بالیده تبریک گویند و آن را به سقوط صدراعظم ترجیح دهند، زیرا شاه به حفظ مقام وی علاقهمند بوده و همچنین دوبوتزوف نیز هنگامی که حمایت روسیه و شخص خود از امینالسلطان را در صورت انجام تعهداتش تضمین مینمود، کمتر از صدراعظم صداقت نداشت.»«در اینجا احساسات موافق من نسبت به روسها بر کسی پوشیده نیست. این احساسات به زمان «مونتهنگرو» (Montenegro) و تقریبا بیست سال قبل بازمیگردد. همچنین همگان از محبت من نسبت به امینالسلطان و وفاداری نسبت به شاه آگاهند؛ بنابراین گرچه هیچ گاه در سیاست فضولی نمیکنم، ولی ممکن است اجازه داشته باشم که خوشحالی خود را از حل و فصل این اختلاف ابراز داشته و بگویم که جدا امیدوارم این وضع ابدی و جاودان باشد.»«شاید بیمورد نباشد که بیفزایم این اقدام هنگامی از سوی صدراعظم عملی گردید که شاه اخبار تاثرانگیزی از نمایندگان خود در سنتپترزبورگ و قسطنطنیه دریافت. مضمون آن اخبار این بود که تزار قول داده است که با سلطان در جهت حل و فصل مشکلات مرزی و از آن مهمتر ترتیب مساله صادرات تنباکو، همراهی کند.»
ارسال نظر