بزرگترین معدن بکر اصفهان، معدن آب است

معادن قدیمی در اصفهان

معادن ایالت اصفهان در سال ۱۳۱۰ برخلاف سایر صنایع دستی- تجاری و همچنین زراعت این ایالت، چندان مورد توجه قرار نگرفته بود. شمس‌الدین جلالی در ادامه راپورت خود از «اوضاع عمومی و اقتصادی ایالت اصفهان» که با توجه به سوال‌های ده‌گانه تیمورتاش، وزیر مقتدر دربار رضاخان از ایالت‌های چندگانه ایران آن زمان صورت گرفته بود، به بررسی و تشریح معادن اطراف اصفهان پرداخته است. این راپورت که به امضای رییس شرکت مهندسی و تجارتی فنی در ایران «شونمان، سلطانی و شرکای اصفهان» است به انواع معادن در اطراف اصفهان اشاره می‌کند که تقریبا هیچ‌کدام به مرحله بهره‌برداری نرسیده‌اند. معدن آب در «کوه رنگ» که می‌تواند از طریق کارهای عمرانی آب رودکارون را به زاینده‌رود وصل کند، از بکرترین معادن اصفهان است. به خصوص اینکه نه تنها از طریق افزایش آب زاینده رود می‌توان به تولید برق پرداخت، بلکه از این معدن آب بکر می‌توان در صنعت ذوب آهن که مقدمات ساخت کوره آن انجام شده است، استفاده کرد. در شماره امروز بخش دیگری از اسناد ایالت اصفهان تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.

معادن اطراف اصفهان

اصفهان واقع شده است در وسط چندین معادن بزرگ مثل قهرود، نطنز، انارک [و] مخصوصا فریدن و چهارمحال که جزو حوزه ایالتی اصفهان می‌باشد. در نزدیکی شهر اصفهان معدن مهم غیر از رگ زغال‌سنگ و یک قدری رگ معدن سرب در شاه‌کوه که در طرف جنوب و دو فرسنگی شهر است معادن دیگری ندارد، ولی سمت شمال اصفهان در اطراف بیابان مورچه‌خورت طرف کوهستان سود و کلهرود اثرات زغال‌سنگ دیده می‌شود.

در طرف شمال شرقی اصفهان یک معدن قدیمی سرب و نقره دیده می‌شود که از آثار آن ظاهر است که سابق بر این در این معادن کار شده است و این معادن واقع است در نزدیکی زفره ده‌فرسنگی اصفهان و در نزدیکی زفره چشمه‌های آب کوه جاری است و در قریه ده وطن که واقع است در وسط راه اصفهان و زفره مطابق راپورت‌های بعضی از متخصصین معرفت‌الارض اثرات انتیمون ظاهر است.

انتیمون فلز سفیدی است که در قسمت ماشین‌سازی مصرف دارد و در طرف شرق اصفهان در کوهستان قهپایه اثرات معادن مس و آهن ظاهر است و در سنوات اخیر تا چند سال قبل از این از همان معادن مس را خارج و به هرند آورده ذوب مس می‌نمودند.

در سمت جنوب اصفهان در نزدیکی شاه سیدعلی‌اکبر دهی از محال شهرضا می‌باشد، رگ زغال‌سنگ ظاهر است و نیز در چهارمحال سمت بختیاری مطابق راپورتی که متخصصین معرفت‌الارض در موقع مسافرت به آن حدود داده‌‌اند، معادن زغال‌سنگ و آهن زیاد وجود دارد و در نقشه‌ای که منضما تقدیم می‌شود به علامت دایره قرمز نشان می‌دهد نقاطی را که دارای معادن می‌باشد، ولی به نظر این شرکت بهترین و گرانبهاترین تمام معادن اصفهان معدن آب است که در هر دقیقه میلیون‌میلیون من آب کوره رنگ به رود کارون متصل شده و لطمه بزرگی از حیث ترقی به این شهر با عظمت اصفهان وارد می‌سازد.

از همین نقطه‌نظر بوده که در قدیم‌الایام هم سلاطین بزرگ در مقام آوردن این آب بوده و در یک قسمت از این کوه کار کرده‌اند، ولی موفق به نتیجه مطلوبه نشده‌اند و کار ناتمام مانده و در سمت غربی اصفهان در نقشه‌ای با علامت دایره قرمز و این نشان می‌دهد محل پروژه وصل کردن یک قسمت از آب کارون را به آب زاینده‌رود که این مطلب به نظر می‌رسد مهم‌تر باشد از تمام معادنی که در خاک اصفهان وجود دارد.

چون که اگر آب کو[ه] رنگ کارون با زاینده‌رود ملحق شود و در تنگ‌گزی که واقع است در بیست کیلومتری محلی که آب متصل به زاینده‌رود می‌شود، سدی تدارک شود از برای ذخیره و کنترل این دو رودخانه، در این صورت در همان سمت تخمینا ده‌هزار کیلومتر قوه برق می‌شود از این آب تولید کرد و با زور و قدرت این برق ممکن است آهن چهارمحال با آهن فریدن را ذوب نمود.

مثلا پنج فرسنگ دورتر از تنگ‌گزی فوق‌الذکر قریه قوقند که یکی از دهات فریدن است، یک معدن آهن خیلی مهم واقع شده و در نقشه، این معدن به علامت قرمز و آبی معین شده است و از لحاظ مبارک می‌گذرد و نیز در سمت فریدن اصفهان سیاحان معرفت‌الارض اثرات معدن طلا را اطلاع[ع] می‌دهند و در کتب قدیم ایران هم شرحی نوشته شده است راجع به طلای بلوک کرون اصفهان که در نقشه ملاحظه می‌فرمایید و چنانچه کسی بخواهد در باب معادن اصفهان داخل بحث و مذاکره و عمل گردد بزرگ‌ترین معدن بکر اصفهان که قابل همه‌گونه استفاده عمومی می‌باشد، به عقیده ما آب است که باید از کوه رنگ متصل به زاینده‌رود بشود.