سیاست نزدیکی لندن به اعراب

نیروهای انگلیسی در عراق- ۱۹۴۸

دولت لندن برای اینکه بتواند جا پای خود را در مستعمرات شرق محکم کند به ایجاد اتحادیه اعراب با دستیاری ملک عبدالله مبادرت کرد، ولی جانبداری انگلستان از اعراب و جلوگیری از مهاجرت یهودیان به فلسطین باعث شد تا ترومن، رییس‌جمهور وقت آمریکا سیاست مهاجرت بزرگ یهودیان به فلسطین را در پیش گیرد و یهودیان در میان بازی آمریکا و انگلستان و اعراب قرار گیرند. ژاک پیرن در بخش دیگری از کتاب خود تحت‌عنوان «جریان‌های بزرگ تاریخ معاصر» به این قسمت از پیامدهای تاریخی بعد از جنگ جهانی دوم اشاره کرده است که تقدیم خوانندگان محترم می‌شود. ایجاد اتحادیه بزرگی شامل عراق، اردن، سوریه، لبنان و فلسطین این بار به دستیاری ملک عبدالله که دوست صمیمی انگلیسی‌ها بود در ۱۹۴۶ موفق شدند اتحادیه از عراق و اردن به وجود آورد. وزارت دفاع و امور خارجه مشترکی تشکیل دادند، ولی یک بار دیگر در سوریه اغتشاشات دامنه‌داری ایجاد شد. این بار انگلیسی‌ها به عنوان استقرار نظم و آرامش دخالت مستقیم نموده بقایای سربازان فرانسوی را مجبور کردند سوریه را ترک نمایند. (۱۹۴۵) این واقعه سرانجام دوران طولانی کشمکش سیاسی بین دو قدرت بود که از مدت‌های مدید در این مناطق محسوس بود. چون سوریه به کلی از دست فرانسویان خارج شده بود، انگلستان کوشید سیاست اتحاد عرب خود را بدون رقیب دنبال کند، ولی در عمل مواجه با اشکالات فراوان شد، یعنی چون در ۱۹۴۸ انگلیسی‌ها درصدد برآمدند طرح یک اتحاد نظامی را که به موجب آن سرزمین عراق می‌توانست مورد استفاده برای نقشه‌های نظامی آن کشور به کار رود، قیام ناسیونالیست شدیدی در سرتاسر کشور آغاز شد و دولت ناچار شد در تحت فشار نهضتی‌ها، از عقد قرارداد سر باز زند. این بار انگلیسی‌ها مجبور شدند به سوی اردن رو آورند. در واقع اردن موقعیت نظامی حساسی داشت، یعنی نقطه اتکایی است بین مصر که داعیه استقلال را در سر می‌پروراند و عربستان سعودی که با امتیاز معادن نفت مهمش در تحت نظر آمریکا قرار دارد. بالاخره در ماه مارس ۱۹۴۸ اتحادی با اردن به امضا رسید که به موجب آن ملک عبدالله با دریافت اعتبار سالیانه به مبلغ ۵/۲ میلیون لیره ارتش خود را در تحت فرماندهی کلوپ پاشا مجهز نماید.

مخالفت لندن با مهاجرت یهودیان به فلسطین

سیاست نزدیکی به اعراب که از طرف انگلیسی‌ها پیش گرفته شده بود قهرا با اسرائیل دچار اصطکاک می‌شد. به خصوص که «سوریه بزرگ» شامل سرزمین اسرائیل بود. در دوران جنگ یک مشت از یهودیان شجاعانه در صفوف ارتش انگلستان جنگیدند، ولی پس از پایان جنگ اعراب با مهاجرت قوم یهود به سرزمین فلسطین شدیدا مخالفت نمودند. انگلستان بین این دو قطب مخالف یعنی عرب و یهود، بالاخره از اعراب طرفداری نمود، بنابراین با مهاجرت یهودیان به فلسطین مخالفت نمود.

یهودیان نیز در جواب دست به اقدامات تروریست زدند و در ژوئن ۱۹۴۶ مهمانخانه «کینگ داوید» مقر ستاد بزرگ انگلستان در فلسطین منفجر شد. انگلیسی‌ها برای جلوگیری از جنگ‌های خانگی نمایندگان اعراب و یهودیان را دعوت کردند که به لندن برای مشارکت در کنفرانس حضور یابند، ولی نه اعراب به این پیشنهاد جواب دادند و نه یهودیان دعوتشان را اجابت نمودند، بلکه فقط اتحاد عرب چند نماینده اعزام داشت.

جنگ‌های خانگی روز به روز تهدید‌آمیزتر می‌شد، ناگاه ترومن، رییس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که با نظریه یهودیان موافق بوده و یکصد هزار نفر می‌توانند بلادرنگ به سرزمین موعود اسرائیل مهاجرت نمایند و توطن اختیار کنند، ولی این پیشنهاد مورد قبول اعضای کنفرانس نشده و مجمع بدون اخذ نتیجه منحل شد، انگلستان پس از این کشمکش‌های دامنه‌دار کوشید وضع متوسطی بین دو حریف اختیار نماید و قبول کرد که هر ماه ۱۵۰۰ مهاجر وارد سرزمین فلسطین گردند. یهودیان به این راه‌حل موجز و بی‌قدر شدیدا اعتراض کردند، لذا کمیسیونی مرکب از آمریکاییان و انگلیس‌ها موضوع را تحت مداقه قرار داده پیشنهاد ترومن را قبول کرد. در این اثناء لیک مسلمانان که به دست فاروق اداره می‌شد، نسبت به دول غربی و به خصوص انگلیس‌ها رویه سخت و مخالفی پیش گرفت. انگلستان که می‌ترسید دنباله این جنجال به مسلمانان سایر نقاط آسیا کشانده شود، وضع مهاجرت ممنوع و غیرقانونی بوده و در جزیره قبرس به توقیف عده یهودی که آماده مهاجرت بودند مبادرت ورزید. یهودیان که از جزر و مد سیاست انگلستان به ستوه آمده بودند، تصمیم گرفتند که به تنهایی وارد میدان عمل بشوند، لذا اولین ستون‌های یهودی وارد صحرای «نگوو» شدند.

انگلستان می‌خواست سرزمین فلسطین را به سه منطقه مجزا تقسیم کند. منطقه یهودی‌نشین، عرب‌نشین و منطقه مخلوط که از هر دو قوم سکونت داشتند و مترصد بودند خود نیز در آنجا مستقر گردیده پایگاه‌های نظامی برای مقابله با مصری‌ها که مساله سودان و سوئز بیش از پیش تحریک می‌کرد مقابله کند، ولی باز هم نه اعراب زیر بار رفتند و نه اسرائیلی‌ها تن به قضا دادند. بالنتیجه انگلیسی‌ها که نمی‌خواستند اعراب را با خود دشمن کنند نسبت به اسرائیلیان رویه سرسخت‌تری در پیش گرفتند.