جایگاه بازار محصولات اصفهان در خوزستان

معدن زغال سنگ

شمس‌الدین جلالی، به عنوان رییس هیات تفتیشیه مالی اصفهان راپورتی از اوضاع عمومی و اقتصادی این ایالت برای تیمورتاش، وزیر دربار پهلوی تهیه کرده بود که در شماره‌های پیشین به مواردی از این اسناد که شامل زراعت، صنایع دستی و بومی و سایر موارد بود اشاره‌ای کوتاه شد. در شماره امروز وی به معادن متعددی که در ایالت اصفهان قرار دارد اشاره می‌کند و در پایان این بخش از اسناد نیز اشاره می‌کند که اگر محصولات زراعتی اصفهان را به خوزستان صادر کنیم، می‌تواند عایدات مناسبی را برای مردم اصفهان و همچنین مردم خوزستان در بر داشته باشد. به گفته جلالی، این راپورت براساس اطلاعات معروضه از نایب‌الحکومه‌های بلوکات و ارباب اطلاع شهری تحصیل شده است. ادامه این بخش از اسناد و ایالات ایران از اوضاع اقتصادی - اجتماعی در دوره رضاخان تقدیم خوانندگان ارجمند می‌شود.

تولید ابریشم

موضوع وادار نمودن و تشویق مردم به غرس اشجار توت و به عمل آوردن محصول ابریشم، به طوری که در قسمت دوم عرض شد اهالی را باید تا درجه‌ای مجبور به درختکاری کرد. حرف، نصیحت و ترغیب و تحریض خیلی موثر نیست. فعلا به طور کلی دستور به نواب حکومت در بلوکات داده شده است که اهالی را تشویق و وادار به غرس اشجار در فصل مقتضی بنمایند و لازم است ماه‌های بهمن و اسفند که موقع کشت قلمه درخت توت است به وسیله التزام از کدخدایان محلی (در نقاطی که آب [و] زمین به قدر کفایت باشد) و ریش‌سفیدان و مالکین گرفته شود و مجبور نمایند که غرس اشجار توت نمایند و برای تهیه ابریشم هم با مذاکره با نماینده اداره نوغان و وارد کردن تخم نوغان اقدامات و تقسیماتی خواهد شد.

معادن اصفهان

موضوع معادن و نوع آن و اینکه کدام یک را کار می‌کنند:

[۱.] مطابق راپورت و نقشه ضمیمه که از لحاظ مبارک می‌گذرد، طبق اطلاعات و تحقیقات علمی مهندسین معادن، معادن مفصله ذیل در نقاط معینه هست، ولی تاکنون هیچ یک از آنها را کار نکرده‌اند. معدن سرب و نقره در ظفره در بلوک قهپایه، معدن آهن مس در جبل قهپایه، معدن انتیمون در ورطون قهپایه، معدن طلا در دمه کمر کرون، دو معدن طلا در گرزبالای کرون، معدن آهن در غرغن فریدن، معدن سرب در گنهران کرون، معدن آهن در کوهان کرون، معدن زغال‌سنگ در شاه سیدعلی‌اکبر شهرضا، معدن آهن [و] سرب در اطراف مرغ، دو فرسخی شهر اصفهان. هفت فقره معدن آهن و زغال‌سنگ در بلوکات چهارمحال، معدن زغال‌سنگ در هزار دره اصفهان، یک فرسخی شهر که فعلا انترهوسل آلمانی مهندس مامور کشف این معدن اخیری است. دو معدن زغال‌‌سنگ در کلهرود و سو [=سه] در خاک نطنز واقع است و چون محل این دو معدن در بیابان مورچه‌خورت و محل مزبورجزء حکومت اصفهان است، مهندسین در راپورت‌ها و نقشه‌های خود ضمیمه اصفهان نموده‌اند. نقشه نمره ۴.

۲ - طبق راپورت نایب‌الحکومه‌ها در اردستان معدن سنگ مرمر است و کار نمی‌کنند. در کوه‌های فخور اردستان تا اصفهان ۱۲ فرسخ است، معدن مس و آهن و گل سرخ دارد. در بیابان نزدیک ملک‌آباد اردستان معدن زغال‌سنگ وجود دارد. در جوشقان چهار فرسخی میمه در کوه سرخ معدن طلا، آهن، سرب، مس [و] شنجرف می‌گویند هست. در یک فرسخی قریه کاهو جوشقان معدن آهن و در سمت غربی میمه در چهارفرسخی معدن کربنات دو پلمب موجود است. از معدن طلای کوه سرخ جوشقان چندی قبل مقداری سنگ نمونه آن جهت وزارت جلیله اقتصاد ملی برای تجزیه ارسال گردید. معدن نمک در حبیب‌آباد برخوار پنج فرسخی اصفهان و در جرقویه است که مصرف نمک حوزه اصفهان بیشتر از معدن حبیب‌آباد است. نمک این معدن قدری تلخ و برای کار دباغی خوب است، ولی اهالی اصفهان از همین نمک صرف می‌کنند و یک علت تلخی نان شهر اصفهان نیز همین است. در کوه‌های حل بلوک قهپایه معدن طلا و مس می‌گویند وجود دارد.

در خاتمه برای توسعه زراعت و فلاحت اصفهان و اینکه بازار فروش برای محصول اصفهان به دست آید، بهترین تشویق و ترغیب جهت توسعه همان تهیه بازار فروش است که ایالت خوزستان باشد که میوه‌جات و محصول اصفهان را می‌توان در آن بازار به اعلی قیمت به فروش رسانید، بلکه از آنجا ممکن است به خارجه صادر نمود، ولی نظر به بعد مسافت فعلی هم برای فروشنده صرف نمی‌کند و هم ممکن است میوه‌جات در راه ضایع و خراب شود، لیکن طبق راپورت و نقشه ضمیمه که به نظر مبارک می‌رسد راپورت نمره ۳ و نقشه نمره ۳ چنانچه راه عبور و مرور را از طریق فعلی ملایر تغییر داده و مطابق راپورت و نقشه ضمیمه جاده شوسه نمایند، هم راه کمتر از نصف می‌شود و هم رفع محظور خرابی و ضایع شدن میوه‌جات خواهد شد.