تاریخ ایران- اوضاع اقتصادی ایالات ایران در دوره رضاخان -۱۴
صنعت اصفهان در ۱۳۱۰
سواد مراسله حکومت اصفهان
مقام محترم وزارت جلیله دربار پهلوی دامت شوکته
محترما در جواب متحدالمآل نمره ۳۰۸۳/۱ به عرض می‌رساند:
صنایع و موسسات صنعتی و کارخانجاتی که در حوزه حکومتی اصفهان موجود است، از این قرار است: قالی‌بافی، پارچه‌بافی (اعم از پارچه پشمی و نخی برای لباس و عبابافی و کرباس‌بافی و چادرشب و جاجیم‌بافی) پنبه پاک‌کنی، نخ‌ریسی و پشم‌ریسی، کارخانه سیگاربری، کارخانه آهن‌بری، نجاری، قلمزنی، نقاشی، معرق‌کاری، کاشی‌پزی، یراق‌بافی، زری‌بافی، میناسازی، کفاشی، خاتم‌سازی، طلاکوبی، جوهربندی، منبت‌کاری، دواتگری، چیت‌سازی و قلمکارسازی.
۱ - قالی‌بافی: قریب هشت هزار دستگاه قالی‌بافی در شهر اصفهان و بلوکات و توابع آن دایر و موجود است به شرح و تعداد تقریبی ذیل: شهر اصفهان و حومه چهار هزار دستگاه، چهارمحال هزار دستگاه، فریدن ششصد دستگاه، اردستان ششصد دستگاه، نجف‌آباد یکصد دستگاه، شهرضا و سمیرم سیصد دستگاه، کرون و دهق یکصد دستگاه، جوشقان دویست دستگاه [و] سایر بلوک چهارصد دستگاه. موضوع قالی‌بافی خیلی مهم است و روز به‌روز در توسعه و تزاید است و از حیث رنگ و بافت قالی در شهر اصفهان غالبا دقت دارند که تهیه فرش‌های خوب و نقشه‌های عبایی و غیره نمایند. هم تشویقاتی برای پیشرفت این صنعت لازم است و هم در قسمت رنگ و جلوگیری از رنگ‌های غیرثابت و وادار نمودن صاحبان کارخانجات قالی به تهیه پشم سفید نهایت لزوم را دارد. از چندی به این طرف کمیسیون قالی در اصفهان بر طبق نظامنامه ارسال[ی] از وزارت جلیله اقتصاد ملی تشکیل و هفته‌ای یک روز در اداره حکومتی منعقد می‌شود و نظر به اینکه یک دستورات جامع و قطعی در این باب نرسیده تا حدود امکان اقدامات کوچکی جهت جلوگیری از رنگ‌های غیرثابت به عمل آمده است. ولی کمیسیونی که دستور قطعی و نظامنامه مرتب و اساس معین ندارد،
پیشرفت‌های مهمی نخواهد کرد. عده زیادی از دستگاه‌های قالی در خانواده‌های فقرا و بی‌بضاعت دایر است که با سلیقه خودشان قالی می‌بافند، به واسطه بی‌اطلاعی از رنگ و پشم و رنگ‌آمیزی و بافندگی و انتخاب نقشه، کمتر مورد قبول خریدار و مشتری واقع می‌شود. چنانچه دو ثلث عده دستگاه‌های مزبوره در این قبیل خانه‌ها است و تفتیش و جلوگیری از عملیات سوئی که سکته به این صنعت مهم وارد می‌آورد دچار اشکال شده و محتاج مطالعه اهل اطلاع و رفع نواقص و اصلاحات اساسی است. طرز دار قالی و کشیدن به دستگاه در شهر و بلوکات مختلف است. در بعضی نقاط شهر و بلوکات دستگاه قالی دیواری، در قسمتی ایلیاتی و روی زمین بافته می‌شود. علاوه ساختمان کارخانجات قالی (آنهایی که صاحب چندین دستگاه قالی هستند) بی‌تناسب و در اتاق‌ها و دکه‌های مرطوبی معمولی چندین دستگاه برپا نموده، خانواده‌های فقیر هم در همان اتاقی که منزل و مسکن دارند و زندگانی می‌کنند، یک یا دو دستگاه برپا می‌نمایند. موضوع کارگران قالی‌بافی که عبارت از یک عده دختر و پسرهای کوچک می‌باشند از حیث سن بی‌تناسب است که باید در این باب هم عطف توجه و اقدامی شود.
2 - پارچه‌بافی: یک دستگاه پارچه‌بافی که عبارت [از] کارخانه نساجی وطن متعلق به حاجی‌محمدحسین کازرونی است که شبانه‌روز ششصد الی هفتصد متر پارچه نخی و پشمی و کرکی تهیه می‌نمایند. (کارخانه شب هم کار می‌کند.) قریب ششصد نفر مزدور زن و مرد در آن کارخانه مشغول هستند. پارچه‌بافی‌های دستی در شهر اصفهان است که دویست دستگاه آن برای کارخانه وطن کار می‌کند (به این معنی که کارخانه وطن پارچه دستباف آنجا را اتو کرده به فروش می‌رسانند) یکصد دستگاه کرباسی و دویست دستگاه دیگر پارچه و عبا و لنگ حمام می‌بافند. در اغلب بلوکات نساجی کرباس و چادر شب‌بافی زیاد است. در بلوک فریدن جاجیم و موج پشمی می‌بافند که به مصرف پتو، پرده و مبل می‌رسد. در بلوک چهارمحال قریب پانصد دستگاه گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی است. علاوه نخ‌ریسی و پشم‌ریسی دستی، حوله و جوراب و دستکش و چادرشب الوان و شال‌گردن کرکی، رویه گیوه نخی و ابریشمی، کیسه حمام پشمی، نمد مالی از کلاه و نیم‌تنه و عبا و شنل و چکمه تهیه می‌نمایند. عمده کرباسی که به اصفهان و سایر شهرهای خارج صادر می‌شود از بلوک برخوار، ماربین، نجف‌آباد، جرقویه و اردستان است. در بلوک قهپایه تا قبل از اجرای قانون
متحدالشکل نمودن البسه قریب پانصد دستگاه عبابافی بود که در اثر اجرای آن قانون به کلی از بین رفت و کارکنان آن هم متواری شدند. اخیرا نظر به اینکه از عراق و شامات مقداری عبا (پنج هزار طاقه) از تجار خواسته‌ام قریب شصت دستگاه عبابافی در آنجا دایر شده است و از قرار تحقیق سالی ده بیست هزار طاقه عبا به عراق و شامات صادر می‌شود، چنانچه در دو ساله اخیر عباهای موجودی در داخله خریدار نداشت به آنجا ارسال گردیده و خریدار خوب هم داشته است و طبق اطلاعات حاصله در اثر تقاضای تجار عراق و شامات در نایین هم که سابقه عبابافی داشته و آن هم مدتی موقوف شده بود، مجددا چندین دستگاه دایر نموده شروع به کار کرده‌اند.
ارسال نظر