حذف دستگاه برنامه‌ریزی خطرناک است

علی‌اکبر معین‌فر نماینده مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۰

در روزهایی که انقلاب اسلامی با معضل بزرگ درگیری رییس‌جمهور وقت و سایر نهادهای قدرت مواجه و شرایط جنگی نیز مزید بر علت شده بود تا تنظیم بودجه ۱۳۶۰ به بهار آن سال موکول شود، بحث‌های نمایندگان در این باره خواندنی و جذاب است. معین‌فر از نمایندگان دوره اول مجلس که پس از انقلاب یک دوره کوتاه ریاست سازمان برنامه و بودجه را نیز برعهده داشت، پیامدهای نفتی فقدان این نهاد یا بی‌اثر کردن آن را در نظارت بر عملکرد دولت تشریح می‌کند.

آن چیزی که بیش از همه باید مورد نظر ما باشد و واقعا روی آن تاکید فراوانی کنیم تیر به تاریکی انداختن، به طور موضعی عمل کردن در یک مورد، بر مبنای عواطف و احساسات قولی را به قشری از جامعه خودمان دادن بدون اینکه متوجه باشیم این قولی که به قشری از جامعه می‌دهیم اثرش در سایر بخش‌های اقتصادی مملکت چیست؟ به طور مثال، قولی که داده شد برای پرداخت مبلغ ماهانه سه‌هزار ریال به کشاورزانی که سن آنها از شصت سال متجاوز است. جناب نخست‌وزیرمان به سیستان‌و‌بلوچستان تشریف بردند. سخنرانی فرمودند و گفتند من آمده‌ام اینجا که دیگر نام محروم و مستضعف بر شما مردم گفته نشود و بعد از یک چنین وعده‌ای فرمودند و مقدماتی هم فراهم کردند. فعلا وارد این بحث نمی‌شوم که تا چه حدودی چنین قول‌هایی را دادن قانونی است و آیا به صرف اینکه در بودجه مملکت مبلغی را پیش‌بینی کنند از یک اعتبار که به عنوان اعتبار دولت گذاشته شده است، می‌شود پرداخت کرد. حالا آن را در جای خودش عرض می‌کنم که فقط همین طوری سربسته عرض کنم که این قانونی نیست و پرداخت وجوه حتما باید به تصویب مجلس برسد و این خودش قانون خاصی می‌خواهد آن هم قانون، قانون بودجه‌ای دیگر نیست قانون دو شوری است، باید به مجلس بیاید و روی آن بحث شود؛ ولی این طرف شدن با یک مطلبی به طور مجزا بدون توجه به اثری که در سایر بخش‌ها می‌گذارد و خصوصا اینکه طرف کردن مردم محروم مملکت با کسانی خواهد بود که آن کسان بیایند استدلال کنند و یک چنین کمکی را رد کنند. بنده که الان چنین سخنی را دارم می‌گویم در حقیقت مثل اینکه جلوی مردم بی‌شماری از این مملکت قرار گرفته‌ام. ظاهر امر این است. اگر مجلس چنین پیشنهادی را تصویب نکند مردم را در مقابل مجلس قرار داده‌ایم، این نه صحیح است.

رییس- آقای معین‌فر، این مساله‌ای را که می‌فرمایید، در رابطه با بودجه نیست.

معین‌فر- آقای هاشمی، در بودجه هست. درباره اعتبارات دولت است. پس این مساله‌ای بود چون مربوط نیست. من برای خاطر اینکه خیلی جوان حرف شنوی باشم زود از آن رد می‌شوم.

رییس- این تذکر برای موارد بعد است.

هادی- آقا، وسط دعوا نرخ تعیین نکن، زیاد هم جوان نیستی.

آقای محمدی- آقای معین‌فر، مال آن دفعه را نگویید مال این دفعه را بگویید.

معین فر- متاسفانه بدجوری است. گوش‌های من دو تا بیشتر نیست و نمی‌توانم همه مطالب این آقایان را بشنوم.

رییس- شوخی نفرمایید.

معین‌فر- نمی‌توانم وقتی نمی‌توانم در این تنگ کلاغ پر که نمی‌شود حرف زد.

یکی از نمایندگان- مطالب مربوط به دفعه قبل را نگویید.

معین‌فر- چشم، هر چه به نظرم رسید می‌گویم و هر چقدرش هم غلط بود، شما بعدا اصلاح بفرمایید. بنابراین، به طور مجزا وارد شدن در یک مساله‌ای، فراموش کردن مسائل دیگر است و نتیجه‌اش این خواهد بود که مشکلات سیاسی و اجتماعی هم احتمالا برای مجلس و مردم و نمایندگانی که می‌خواهند آزادانه سخن بگویند فراهم می‌آورد. نقش برنامه‌ریزی را به هیچ وجه نباید فراموش کرد. برنامه‌ریزی برای یک دولت انقلابی اساس و مبنای کار است. اگر سازمان برنامه‌ای را که الان موجود است، نمی‌پسندیم اگر ایراداتی داریم، اگر کارشناسانی بهتر از کارشناسانی که در آنجا هستند، سراغ داریم تمام ترکیب آن را می‌توانیم عوض کنیم، ولی اینکه به طور کلی بیاییم نقش برنامه‌ریزی را ندیده بگیریم و خصوصا سازمان برنامه را با این سخنانی هم که اینجا گفته شد و بارها هم گفته می‌شود، ندید بگیریم و مرتب روی آن پل بزنیم این عمل به نظر من هیچ صحیح نیست. ما اغلب در بررسی‌‌های بودجه، مواجه با این اشکال شده‌ایم دوستان عضو کابینه گاه می‌شود مراجعه می‌کنند. می‌گویند اگر اینجا را بگذارید موافقت‌نامه بین سازمان برنامه و فلان وزارتخانه ما قبول نداریم، ولی اگر بگذارید کمیسیون بودجه حالا می‌بینید در این لایحه بودجه می‌بینید که بعضی جاهایش نوشته کمیسیون بودجه به علت اصراری که بعضی از اعضای کابینه کرده‌اند وقتی که ما گفتیم باید برنامه‌ها هماهنگ شود و تناسب آنها رعایت شود و همین طوری سردستی نمی‌شود به طور موضعی عمل کرد. وقتی که چنین صحبتی را کردیم، می‌گویند ما را گیر سازمان برنامه بیندازید اگر می‌خواهید، تازه تصویب کنید درست است که هنوز بودجه سال ۱۳۶۰ تصویب نشده است و طرح‌های سال ۱۳۶۰ هنوز از تصویب مجلس نگذشته است و ایراد شما به جا است که نمی‌تواند «مجلس» در دو، دوازدهم و چهار، دوازدهم رایی بدهد که به موجب آن رای، طرح‌هایی را اجازه به دولت بدهد که آن طرح‌ها در لایحه بودجه ۶۰ که تصویب نشده، آمده است. ما این ایرادتان را قبول داریم ولی اینکه شما راه‌حلی پیدا کرده‌اید و می‌گویید این مطلب را باید به سازمان برنامه بفرستند و کارشناسان دو طرف بین هم بنشینند و صحبت کنند این راه‌حل را ما قبول نداریم، اگر می‌خواهید بنویسید و به کمیسیون بیاورید چون که ما می‌دانیم وقتی به کمیسیون برنامه و بودجه می‌آید، افراد علاقه‌مندی هستند و ساعت‌ها وقت می‌گذارند و زود تکلیف ما را نفیا و یا اثباتا معین می‌کنند. می‌خواهیم بگوییم که یک چنین روحیه‌ای الان جاری است یعنی دستگاه دولت، خودش، خودش را قبول ندارد. سازمان برنامه‌ای که باید مغز متفکر اقتصادی مملکت باشد سازمان برنامه‌ای که باید دهنده برنامه باشد و بعد بودجه را بر طبق آن تهیه کند، عملا کنار گذاشته می‌شود. من به هیچ وجه نمی‌‌خواهم دفاع از وضع بودجه سازمان برنامه کنم. ضمن اینکه معتقدم در دستگاه‌ها، سازمان برنامه طوری بوده است که حتی شاه ملعون به عنوان ترمزکننده آن را می‌شناخته. برای خاطر اینکه کسانی بودند که در مقابل زیاده‌روی‌ها می‌ایستادند و مقاومت می‌کردند، ولی من به هیچ وجه نمی‌خواهم دفاع از وضع سازمان برنامه کنم، ولی اولین کار دولت به نظر من اگر چهار وزارتخانه منحل شود و کنار گذاشته شود ولی وزارت برنامه‌ریزی مملکت و سازمان برنامه مملکت به آن توجه بیشتری مبذول شود، این ارزش را دارد. در خیلی از جهات. در لایحه چهار، دوازدهم همین طور در لایحه بودجه سال ۱۳۶۰ ما می‌بینیم که روی سازمان برنامه پل زده شده است و فرار از دست سازمان برنامه است خود دولت دارد از دست خودش فرار می‌کند. در حالی که وزیرش مال خودش هست و در کابینه خودش است و همه رقم اختیارات هم هست و دارند به نظر من حذف دستگاه برنامه‌ریزی مملکت، از سیستم اقتصادی مملکت بسیار خطرناک است برای اینکه هر کسی هر جایی هست و مسوول هر اداره‌ای هر دستگاهی هر وزارتخانه‌ای هر چقدر هم حسن نیت داشته باشد، دیدش دید محدود است. نمی‌تواند دید کلی داشته باشد. نمی‌تواند از نظر توزیع بین بخش‌های مختلف اقتصادی طرح‌های خاصی را مدنظر داشته باشد. یک دستگاه به نام دستگاه برنامه‌ریزی مملکت ما نیاز داریم و این دستگاه را باید تقویت کنیم.