سال تشکیل ساواک

عکس :دکتر حسین فاطمی

۱۹ - حسن وثوق‌الدوله رییس‌الوزراء ۲۰۰هزار تومان، صارم‌الدوله مسعود وزیر مالیه وقت و نصرت‌‌الدوله فیروز وزیر خارجه وقت هر کدام ۱۰۰هزار تومان برای عقد قرارداد رشوه گرفته بودند که پس از عملی نشدن قرارداد مجبور به پس دادن پول‌ها شدند. ۲۰ - اصولا مدرس، مستوفی را مرد میدان سردار سپه نمی‌دانست ولی به سبب محبوبیت مستوفی در میان مردم با کابینه وی مخالفت نکرد، اما وقتی که در اثر تعلل دولت اکثریت طرفدارانش به اقلیت تبدیل شد، مدرس و یارانش (اصلاح‌طلبان) از مستوفی خواستند استعفا بدهد. اما وی کنار نرفت و ناچار دولت را استیضاح کردند. مستوفی وقتی برای جواب دادن به استیضاح حاضر شد به علت عصبانیت نطقی کرد که عده زیادی از وکلای درستکار مجلس از وی رنجیدند و خود وی نیز بعدها از این نطق پشیمان بود.

۲۱ - این مجلس اولین دوره مجلسی بود که به طور عادی پایان می‌یافت. از مهم‌ترین کارهای آن استخدام دکتر میلسپو برای اصلاح مالیه (آذر ۱۳۰۰ / ۱۹۲۱) (وی تا سال ۱۹۲۷م در ایران ماند) و عضویت ایران در جامعه ملل بود.

۲۲ - بنابر شایعاتی این قتل با مساله دادن امتیاز نفت شمال به کمپانی‌های آمریکایی بی‌ربط نبوده است. بعد از این قتل شرکت‌های نفتی آمریکایی از سرمایه‌گذاری در ایران خودداری کرده و شرکت نفت انگلیس همچنان بدون رقیب باقی ماند.

۲۳ - حکومت خوزستان از سال‌ها پیش در این خانواده که وابسته به انگلیس بودند باقی مانده بود (شیخ جابر - شیخ مزعل - شیخ خزعل)

۲۴ - احمدمیرزا در ۱۳۰۸ ش / ۲۶ رمضان ۱۳۴۸ به مرض ورم کلیه درگذشت.

۲۵ - پیشه‌وری رهبر حزب دموکرات (دموکرات فرقه‌سی) در تبریز اعلام حکومت خودمختاری می‌نماید (۲۴شهریور) سفر پیشه‌وری و هیاتی از سران فرقه دموکرات برای مذاکره با دولت که به نتیجه نرسید. سفر مظفر فیروز معاون نخست‌وزیر به تبریز (۲۱خرداد ۱۳۲۵) و امضا قرارداد با پیشه‌وری (خرداد ۱۳۲۵). (پیشه‌وری نماینده مجلس چهاردهم بود اما اعتبارنامه‌اش رد شد.)

۲۶ - مقاوله‌نامه در همان روز (۲۹مهر) تسلیم مجلس شده بود.

۲۷ - لایحه تشکیل مجلس سنا در ۱۹/۲/۱۳۲۷ توسط دولت حکیمی تقدیم مجلس شورای ملی شده بود.

۲۸ - اعضای این کمیسیون عبارت بودند از: دکتر محمدمصدق، میرسیدعلی بهبهانی، جواد گنجه‌ای، سیدحسین مکی، خسرو قشقایی، دکتر حسن علوی، جواد عامری، دکتر کاسمی، سیدابوالحسن حائری‌زاده، اللهیار صالح، دکترسیدعلی شایگان، جمال امامی، سرتیپ‌زاده، عبدالرحمن فرامرزی، دکتر محمدعلی هدایت، پالیزی و فقیه‌زاده.

۲۹ - اولین امتیاز نفت در سال ۱۹۰۱ م. توسط ویلیام ناکس دارسی از ناصر‌الدین شاه گرفته شد. در ۱۹۰۸م. نخستین توفیق در کشف نفت حاصل و در سال ۱۹۰۹ م. شرکت نفت انگلیس و ایران (A.I.O.C.) تاسیس شد. در ۱۳۱۲/۱۹۳۳ قرارداد جدیدی بین ایران و انگلیس بسته شد. در ۱۳۲۹/۱۹۵۱ صنعت نفت ملی شد و در سال ۱۹۶۰ م. اوپک (Oil Producing and Expotrting Countries) تاسیس شد.

۳۰ - مصدق در ۱۵ مهر به نیویورک رفت و اول آذر به ایران بازگشت.

۳۱ - مصدق ابتدا به اعدام و سپس به سه سال حبس محکوم شد. سرتیپ ریاحی نیز به دو سال حبس تادیبی محکوم شد.

۳۲ - اسامی این سه تن مصطفی بزرگ‌نیا، شریعت رضوی و ناصر قندچی بود.

۳۳ - فاطمی محکوم به اعدام و در ۱۹ آبان ۱۳۳۳ اعدام شد. شایگان و رضوی به حبس ابد محکوم شدند.

۳۴ - پیمان بغداد در ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ بین ترکیه و عراق منعقد شده بود.

۲۵ - قانون پنج ماده‌ای تشکیل «سازمان اطلاعات و امنیت کشور» در اسفند ۱۳۳۵ توسط مجلس تصویب شد. اولین رییس این سازمان تیمسار تیمور بختیار (فرماندار نظامی تهران و رییس رکن ۲ ارتش) بود. بختیار در اوت ۱۹۷۰ در عراق کشته شد.

۳۶ - علم در ۷ آذر طی تلگرافی به علما و سپس در ۱۰ آذر طی مصاحبه با خبرنگاران پس گرفتن لایحه را اعلام کرد.

۳۷ - عصر عاشورا در مدرسه فیضیه قم و ۱۱ محرم در تهران دوباره تظاهراتی صورت گرفت.

۳۸ - رژیم به علمای مهاجر قول آزادی آیت‌الله (امام)خمینی را داد و در ۱۵ مهر ۱۳۴۲ آنها را تحت‌الحفظ به قم و مشهد فرستاد (عده‌ای نیز قبلا پراکنده شده بودند) تعطیلی بازار نیز به دنبال ملاقات آیت‌الله خوانساری و آیت‌الله (امام)خمینی پایان گرفت.

۳۹ - انتخابات دو مجلس در ۲۶ شهریور انجام گرفت. مجلس شورای دوره ۲۱ لزوم تغییر قانون اساسی و قانون انتخابات مجلس موسسان را تصویب کرد. (اسفند ۱۳۴۵) و با انجام انتخابات دوره ۲۲ و قبل از اتمام دوره قانونیش با فرمانی خاص منحل شد.

۴۰ - بخارایی، امانی، صفار هرندی و نیک‌نژاد از سازمان موتلفه اسلامی در ۲۶ خرداد ۱۳۴۴ اعدام شدند.

۴۱ - قطعنامه شورای امنیت در مورد استقلال بحرین (۲۱ اردیبهشت ۱۳۴۹ / ۱۱ مه ۱۹۷۰) تسلیم قطعنامه به مجلس شورا و تصویب آن در مجلس شورا (۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۹) و سنا (۲۸ اردیبهشت ۱۳۴۹). (بحرین در تقسیم‌بندی دولت به سال ۱۳۳۶ استان چهاردهم نامیده شده بود.)

۴۲ - شاه طی یک سخنرانی تلویزیونی تشکیل دولت نظامی به ریاست ارتشبد غلامرضا ازهاری را اعلام کرد.

۴۳ - نام این دو نظامی سرباز وظیفه امیدی عابد و درجه‌دار اسماعیل سلامتبخش بود.

۴۴ - وی در ۵ مرداد ۱۳۵۹/۲۷ ژوئیه ۱۹۸۰ در بیمارستانی در قاهره فوت کرد.