تاریخ عمومی -گزیده تاریخ به انتخاب کاتوزیان - ۲۰
نامه‌های لیاخوف که مجلس را به توپ بست
۲ - در زمان صدارت امین‌الدوله سه تن بلژیکی به ریاست نوز برای سرپرستی گمرک وارد ایران شدند (۱۲۷۸ ش.)
۳ - نامهای دیگر این مسجد جمعه، آدینه و آبگینه نیز بوده است.
۴ - مهم‌ترین عوامل خارجی موثر برای پیدایش نهضت مشروطیت عبارت بودند از: انقلاب کبیر فرانسه (۱۷۸۹م)،ترقی سریع ژاپن و شکست روسیه از ژاپن (۱۹۰۵ م)، انقلاب نافرجام روسیه تزاری (۱۹۰۵م).
۵ - وی دو پسر به نامهای میرزا حسن‌خان پیرنیا مشیر‌الملک (مشیر‌الدوله بعدی) و میرزا حسین خان پیرنیا (موتمن‌الملک) داشت که در سیاست ایران نقش‌های مهمی را ایفا کردند. خود وی چند روز بعد از ترور امین‌السلطان فوت کرد.
۶ - مهم‌ترین روحانیون ضدمشروطه این دوره عبارت بودند از: سیدمحمد کاظم یزدی در نجف، شیخ فضل‌الله نوری در تهران، حاج‌ملا محمد خمامی در رشت، ملاقربانعلی در زنجان و حاج‌میرزا حسن مجتهد در تبریز.
۷ - کارگردانان این واقعه صنیع حضرت و مقتدر نظام بودند. از معممین شیخ فضل‌الله نوری، سید علی‌آقا یزدی، ملامحمد آملی پیش‌نماز مدرسه مروی، شیخ محمود ورامینی و سیدمحمد یزدی (اکبرشاه) حضور داشتند. چند نفر من‌جمله جوانی به نام سید عنایت توسط مستبدین کشته شدند (شیخ محمود ورامینی از ورامین همراه عدهای آمده بود و بعد از پایان یافتن فتنه و در اثر سرکشی در ورامین و فشار مجلس دستگیر و زندانی شد - سید علی آقا یزدی، پدر سید‌ضیا‌الدین طباطبایی، بعد از انهدام مشروطه توسط محمد علیشاه، در دسته مشروطه‌خواهان وارد شد و در این راه کمک‌های زیادی کرد.)
۸ - روزنامه‌های مهم این دوران در ایران عبارت بودند از: صوراسرافیل، روح‌القدس، مجلس، ندای وطن، زبان ملت و مساوات.
۹ - از مهم‌ترین کارهای مجلس اول به جز تدوین قانون اساسی و متمم آن، سعی در تاسیس بانک ملی بود که به نتیجه نرسید.
۱۰ - چهار نامهای که لیاخوف در آن دوران به فرماندهی کل قفقاز فرستاده است و توسط پانوف روزنامه‌نگار بلغاری منتشر شد (تاریخ انقلاب ایران، ادوارد براون) نشان می‌دهد که نقشه به توپ بستن مجلس توسط لیاخوف و سفارت روس کشیده شده بود.
۱۱ - در ابتدای جنگ در تبریز قوای دولتی شامل دسته‌های زیر بود: رحیم‌خان چلیپانلو (سردار نصرت) و پسرش بیوک‌خان (نصرت‌‌الممالک)، شجاع نظام مرندی، ضرغام و ... و سپس که تبریز قیام کرد و ایستاد، افراد زیر با سپاه به کمک دولتیان آمدند: عین‌الدوله، نصرالسلطنه (سپهدار اعظم و سپهسالار اعظم بعدی)، فوج قزوین به سرکردگی انتصار‌السلطان، سواره و سرباز بختیاری به سرگردگی سالار جنگ، سواره‌های سنجابی و چگنی، یک دسته قزاق، سپاه ماکو متشکل از کردان شکاک و جلالی و سواران خود ماکو به سرکردگی عزوخان، خواهرزاده اقبال‌السلطنه (توسط اقبال‌السلطنه فرستاده شد.)
از آن سوی نیز حدود صد تن گرجی از سوی حزب سوسیال‌دموکرات روسیه به کمک تبریزیان آمدند.
۱۲ - در این موقع مجاهدین به شاه رو آوردند و حاضر شدند برای رفع محاصره شهر و رفع بهانه دخالت روسیه تسلیم شوند. شاه نیز درباره دادن مشروطه و سازش با مجاهدین توافق کرده بود، اما دیر شده بود و سپاهیان روسیه از مرز گذشته بودند.
۱۳ - وی روز ۱۸ شهریور ۱۲۸۸ همراه عدهای (امیربهادر، مجلل‌الملک، ارشد‌الدوله ...) از تهران عازم شد و در ۱۶ فروردین ۱۳۰۳ به مرض دیابت در پاریس فوت کرد.
۱۴ - قاتلین بهبهانی حیدر اردبیلی، رجب سرابی، حسین‌لله و علی‌اصغر نام داشتند که همان شب قتل در لباس خرده‌فروش دوره‌گرد از تهران خارج شدند. طراح قتل نیز به روایتی حیدرخان عمواوغلی بوده است.
۱۵ - از مهم‌ترین کارهای مجلس دوم استخدام مورگان شوستر آمریکایی برای اصلاح مالیه و استخدام سرهنگ یالمارسن سوئدی برای تشکیل قوای ژاندارمری بود.
۱۶ - فعالیت قوای خارجی در طول جنگ در ایران به ترتیب زیر بود: روسیه از جانب شمال قوا وارد ایران کرد (نیروی روس در رمضان ۱۳۳۳ق به فرماندهی ژنرال باراتف در انزلی پیاده شدند و در صفر ۱۳۳۴ هـ.ق و همدان و در ربیع‌الثانی همین سال کرمانشاه را تصرف کردند) - انگلیس در جنوب قوا پیاده کرد (نیروی انگلیس در بوشهر پیاده شد) - عثمانی از جانب شمال غربی وارد ایران شد (آذربایجان و کردستان) - آلمان به فعالیت‌های جاسوسی و تحریک طوایف پرداخت (و اسموس در فارس، دکتر پوزین در اصفهان و مسیو شونمان در کرمانشاهان فعالیت می‌کردند)
(جنگ اصلی در آذربایجان و بین قوای روس و عثمانی بود.)
۱۷ - نمایندگانی که در تهران ماندند و مهاجرت نکردند دو دسته شدند: «دموکرات تشکیلی» (وثوق‌الدوله، سید محمد بیرجندی (تدین)، ملک‌الشعرای بهار...) که موافق تشکیل مجلس در زمان غیبت مهاجرین و وجود قوای بیگانه در ایران بودند و «دموکرات ضدتشکیلی» (سیدمحمد کمره‌ای) که مخالف این امر بودند.
۱۸ - از این تاریخ تا زمان کابینه قرارداد دولت‌های زیر به ترتیب بر سر کار آمدند: فرمانفرما (مدت کمی) - سپهسالار اعظم (سپهدار اعظم قبلی) - وثوق‌الدوله - علاء‌السلطنه - عین‌الدوله - مستوفی‌الممالک - صمصام‌السلطنه - وثوق‌الدوله (کابینه قرارداد).
ارسال نظر