تاریخ نفت -فصلی دیگر در تاریخ ملی شدن نفت- ۵
درخواست کمک مصدق از ایدن
اچسن می‌گوید؛ وزیران جدید دولت محافظه‌کار از دنیای امروز بی‌خبرند. آنها حرف‌های مشاوران خود را تکرار می‌کنند و مشاوران همان حرف‌ها را می‌زنند که دیروز می‌زدند و تجزیه و تحلیل‌شان از مسائل همان است که بود. وزیران اعتراض دارند که خود اطلاعات زیادی ندارند و باید به حرف‌های مشاوران گوش کنند. بنابراین ما با یک بن‌بست کامل مواجه هستیم. با روی کار آمدن محافظه‌کاران تنها مقداری رجزخوانی‌ها اضافه شده است.
از این قرار انتظار و توقع اینکه ایدن در ظرف چند روز پیش از بازگشت مصدق پیشنهاد متقابلی بدهد، انتظار بیهوده‌ای است.
سه روز بعد (۱۳ نوامبر) مذاکرات صریح و بی‌پرده‌ای در میان اچسن و ایدن صورت گرفت. در این مذاکرات که خلاصه آن در گزارش مورخ ۱۴ نوامبر اچسن آمده است، بروس سفیر آمریکا در پاریس و نیز سرپیرسن دیکسن معاون ایدن حضور داشتند. در آغاز جلسه اچسن به ایدن گفت که ما هر دو اطلاعات خود را از مشاوران می‌گیریم.
اما مشاوران شما کسانی‌اند که بریتانیا را با گرفتاری‌های امروزی دست به گریبان ساخته‌اند، بنابراین بهتر است که یکی از رجال مجرب و کارآزموده را برای بررسی اوضاع در لندن و واشنگتن نامزد گردانید.
اچسن معتقد بود، حتی اگر توافق با مصدق ممکن نباشد باز باید بریتانیا از مذاکره سرباز نزند تا بر همگان ثابت شود که اگر به جای مصدق کس دیگری بیاید توافق در دسترس خواهد بود، ولی ایدن می‌گفت که مشاوران او درست برعکس آن نظر دارند و بر آنند که هرگونه مذاکره و نزدیک شدن با مصدق موقعیت او را تحکیم و تثبیت می‌کند. به هر حال هر دو طرف اتفاق‌نظر داشتند که مهم‌ترین چیز در این میان تقویت موقعیت شاه است، منتها آمریکا معتقد بود که شاه و مشاوران او نیز مذاکره با مصدق را تجویز می‌کنند و می‌خواهند کار به دست مصدق تمام شود.
خلاصه و ماحصل مذاکرات مطابق گزارش اچسن این بود:
۱ - ایدن به این نتیجه رسیده است که توقع پشتیبانی از آمریکا تا آن حد که دلخواه وی می‌‌باشد، غیرممکن خواهد بود.
۲ - ایدن دلواپس این نکته است که آمریکا در چند هفته آینده شاید درصدد آن برآید که کمک‌های مالی به ایران بدهد و این امر مشکلاتی را در روابط فیمابین به وجود آورد.
۳ - حدس می‌زنم که ایدن دارد کم‌کم درمی‌یابد که موضع بریتانیا باید تغییر یابد و او باید در هر حال پیشنهادهای خود را مشخص کند. ممکن است، ایدن حاضر نشود که با مصدق به مذاکره بنشیند، اما این پیشنهادها باید آماده باشد تا به محض اینکه کس دیگری به جای مصدق بیاید به او ارائه شود.
۴ - ایدن راجع به بانک جهانی اظهار علاقه می‌کند، او می‌خواهد بدین وسیله خود را از وضع نامطلوبی که در حال حاضر گرفتار آن است خلاص گرداند و این امر را به عنوان پلی در راه وصول به حل و فصل نهایی تلقی می‌کند.
رایزنی‌ها و چاره‌اندیشی‌های روزهای آخر
در فاصله بین ۸ نوامبر و ۱۸ نوامبر که مصدق واشنگتن را ترک گفت مک‌گی چند بار دیگر به دیدن او رفت. این دیدارها در ۱۳، ۱۵ و ۱۷ نوامبر صورت گرفت. مک گی سخن از امکان تشکیل کنسرسیومی مرکب از شرکت‌های آمریکایی، هلندی و انگلیسی در میان آورد و نیز این امکان را که بانک جهانی به صورت امانی اداره پالایشگاه را بر عهده گیرد مطرح ساخت، اما دکتر مصدق به هیچ یک از نقشه‌های او علاقه نشان نداد، حتی تاکید کرد که قیمت نفت خام ایران از ۷۵/۱ کمتر نخواهد بود و مک‌گی گفت در این صورت هیچ معامله‌ای امکان‌پذیر نیست.
پاسخ اولیه ترومن به نامه دکتر مصدق هم در ملاقات ۱۵نوامبر جورج مک‌گی به او تسلیم شد. ترومن وعده داده بود که درخواست مصدق را بررسی خواهد کرد و پاسخ نهایی را بعدا خواهد داد. در عین حال مک‌گی به دکتر مصدق گوشزد کرد که نباید زیاد خوشبین باشد، زیرا کنگره آمریکا معتقد است که چرا باید وام به ایران داده شود و حال آن که آن کشور می‌تواند به راحتی سالانه ۱۵۰ تا ۲۰۰میلیون دلار از فروش نفت خود به دست آورد.
در گزارش رویدادهای این ایام چند بار از نامه‌ای که مصدق به ترومن نوشته و طی آن درخواست خود برای کمک‌های مالی و اقتصادی آمریکا را مطرح کرده بود، یاد شده است. دکتر مصدق در این نامه نخست از سوابق مذاکرات با بریتانیا یاد می‌کند و مماطله آن دولت را در توافق و قبول راه‌حل معقولی برای اختلاف می‌نکوهد و آنگاه می‌گوید: وخامت اوضاع اقتصادی ما فعلا طوری که اگر یک چاره فوری نشود جریان امور مملکت دچار تشنج و اختلال خواهد شد و خدای نخواسته ممکن است اوضاع پیش آید که برای صلح جهانی که مورد علاقه آن حضرت است، خالی از خطر نباشد... اگر با توجه به مسوولیتی که دولت آمریکا در امور بین‌المللی بر عهده دارد، همیشه علاج واقعه را قبل از وقوع بفرمایید، حتما محل اعتبار مهمی که به اختیار آن حضرت گذاشته شده، یا هر محل سهل‌الحصول دیگری که مقتضی بدانید، یک مساعدت فوری و موثری به کشور ایران بفرمایید بسیار به موقع و لازم خواهد بود.
و اینکه تقاضای کمک از اعتبار مذکور می‌کنم علت آن این است که این یک اعتبار مصوب حاضر و آماده است و به‌طوری که چنان که از مذاکرات شفاهی استنباط شده گرفتن هرگونه وام دیگری فرمالیته‌هایی دارد که نتیجه آن به زودی حاصل نمی‌شود، و الا مقصود گرفتن هدیه و کمک بلاعوض نیست و هر کارگشایی فوری بفرمایید از اولین برداشت عایدات نفت ما استرداد خواهد شد.
ارسال نظر