روایت دیگر - نگاهی به کتاب ایرانیان در بابل هخامنشی
شاهدان ایرانی در بابل
گروه تاریخ اقتصاد- تماس‌های نزدیک بازرگانی، سیاسی و فرهنگی میان ایران و میانرودان در سپیده دم تمدن بنیاد نهاده شد. عیلام باستانی‌ترین دولت در قلمرو ایران، در تمامی دوران حیاتش به گونه‌ای جدایی ناپذیر با سومر، بابل و آشور ارتباط داشت. آشوری‌ها سده‌های متوالی با قبایل ماد جنگیدند تا سرانجام از اتحادیه ماد و بابل شکست خوردند. تماس میان ایران و میانرودان به ویژه پس از ۵۳۹ ق.م شدت یافت، یعنی زمانی که بابل به دست پارس‌ها فتح و بنابراین تبدیل به بخش مکمل و مرکز اقتصادی جهان بسیار متحد فرهنگی هخامنشی شد.
فرهنگ بابل باستان در طول دو سده تسلط پارس‌ها گسترش یافت. اخترشناسی و ریاضی بابل تحت فرمانروایی هخامنشیان پیشرفت ویژه‌ای داشت. توفیقات آن از جمله بزرگ‌ترین پیشرفت‌های تاثیرگذار تمدن باستان به شمار می‌رود. در همان دوران حقوق بابل به شکوفایی رسید و تحولات چشمگیری نیز در روابط اجتماعی- اقتصادی کشور روی داد.
در بابل هخامنشی به همراه ساکنان بومی و شمار قابل‌توجهی از مصریان، سامیان غرب و مهاجران آسیای صغیر و دیگر بخش‌های امپراتوری، گروهی نیز از ایرانیان بودند که سمت‌های رسمی دولتی داشتند یا سرباز بودند یا کسانی بودند که به هر دلیل در این کشور زندگی می‌کردند. به این ایرانیان غالبا با عنوان طرفین قرارداد، شاهد و مقامات دستگاه اداری شاهی در اسناد بابلی اشاره شده است. به این ترتیب، شمار انبوهی از اسامی خاص، عناوین رسمی، حقوقی، اصطلاحات فنی و تخصصی در اسناد بابلی ثبت شده است؛ بنابراین اسناد بابلی- عیلامی، آرامی و سایر منابع همزمان با آنها، آگاهی‌های ارزشمندی به دست می‌دهند و دانش ما را نسبت به فرهنگ لغات فارسی باستان می‌افزایند.
این اسناد ما را در بازسازی اشکال گوناگون روابط اجتماعی- اقتصادی این دوره قادر می‌سازد. این منابع شامل اسناد اداری، اقتصادی، حقوقی و تجاری، نامه‌های خصوصی و مکاتبات رسمی است. این اسناد به ویژه در دوره‌ای از نیمه دوم سده ششم تا ربع اول سده پنجم ق.م فراوان‌ترند. در این میان اسناد بایگانی شرکت تجاری موراشو که محل اصلی آن در نیپور بود و در جنوب و مرکز بابل به کار رفت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این اسناد مربوط به دوره فرمانروایی اردشیر اول و داریوش دوم هستند و بین سال‌های ۴۵۵ تا ۴۰۳ ق.م در نیپور و دیگر شهرها تدوین شده‌اند؛ این متون به حدود ۲۰۰ نام ایرانی اشاره کرده‌اند. روی هم رفته در حدود شش هزار سند بابلی از دوره هخامنشی مربوط به معابد و بایگانی خصوصی تاکنون انتشار یافته است.
«ایرانیان در بابل هخامنشی» که به تازگی توسط نشر ققنوس منتشر شده است، حاوی همه شواهد بابلی، منابع کتاب شناسی، کلاسیک و آرامی درباره کسانی است که دارای نام ایرانی بوده و به طور دائم یا موقت در بابل سکونت داشته‌اند. این افراد معمولا پارسی، مادی یا نماینده برخی قبایل ایرانی بوده‌اند، اگرچه شماری از این اشخاص سامی یا دو رگه بوده‌اند.
«محمد ا. داندامایف» نگارنده این کتاب، اثر خود را در سه بخش و یک نمایه و کتابنامه منتشر کرده است. در بخش اول با نام «سنت و نوآوری» مواردی نظیر نظام اداری، سازمان قضایی، مالیات‌های دولتی، مناسبات مربوط به زمین، خدمات نظامی، خط مشی معبد و تمایلات فرهنگی و اعتقادی بابل در خلال فرمانروایی هخامنشی بررسی می‌شود.
بخش دوم کتاب « نام‌های ایرانی» است و در آن برخی از نام‌های ایرانی به همراه معانی آن آورده شده است. دراین بخش ما با ۳۵۳ نام و توضیح آن آشنا می‌شویم.
«ساکنان فلات ایران و آسیای میانه در بابل» عنوان بخش سوم این کتاب است که در آن به مسائلی نظیر اقوامی نظیر عیلامی‌ها، مادها، پارس‌ها، سکاها، سایر آریایی‌ها، خوارزمیان و دیگر ایرانیان شرقی و هندیان در کنار ادیان آن دوران شرح داده می‌شوند. اوضاع حقوقی و اجتماعی ایرانیان و دیگر اقلیت‌های قومی در بابل از دیگر مطالبی است که بخش سوم «ایرانیان در بابل هخامنشی» به آن می‌پردازد. نگارنده در این بخش به نقل از مالوان می‌نویسد: «تساهل دینی از ویژگی‌های قابل توجه فرمانروایی پارسی و کوروش کبیر آزاداندیش گسترش دهنده سیاست انسانی بود.» به این ترتیب شاهان هخامنشی گرچه خدای بزرگ خود، اهورامزدا را ستایش می‌کردند، به خدایان ملل شکست خورده نیز باور داشتند و آنها را ستایش می‌کردند. بنابراین شاهان مزبور نه‌تنها ایزدان ایرانی، بلکه ایزدان مصری، بابلی، یونانی و سایر ملت‌ها را می‌ستودند و برای آنها قربانی می‌کردند.«محمد ا. داندامایف» در بخش پایانی کتاب خود علائم اختصاری درون متن را به تفصیل شرح داده است. کتابنامه از دیگر بخش‌های کتاب است و در پایان نیز اسامی ایرانی با ذکر صفحه‌ها آورده شده است. با توجه به آنچه گفته شد این کتاب یک پژوهش ارزشمند درباره ایرانیان ساکن در بابل در طول فرمانروایی هخامنشیان قلمداد می‌شود. نگارنده با دقت گل نوشته‌های عیلامی باقیمانده از بایگانی عظیم موراشو را بررسی کرده و فهرستی از ایرانیان ساکن بابل و سایر شهرهای میانرودان را به دست داده است. به این ترتیب با مطالعه این اثر ضمن آشنایی با تعداد ایرانیان ساکن در بابل می‌توان روابط اجتماعی، فرهنگی و به ویژه اقتصادی عصر هخامنشی با دیگر سرزمین‌های تابع امپراتوری را دریافت. «ایرانیان در بابل هخامنشی» را می‌توانید با قیمت ۱۴ هزار تومان از کتابفروشی‌ها تهیه کنید.
ارسال نظر