روایت دیگر
پیامدهای انقلاب شوروی در رابطه با ایران - ۱۶ بهمن ۹۱
سهیلا ترابی فارسانی- نهضت اقتصاد مرند، هیات تجار ارومیه، نهضت اقتصاد خوی و نهضت اقتصاد آستارا طی تلگراف‌هایی به تبریز موافقت خود را با اهداف و خواست‌های مورد نظر اعلام کردند. از مشهد نیز به تبریز تلگراف شد و از نهضت تبریز خواسته شد به هیات دولت و مجلس تلگراف کنند و نتایج اقدام‌های خود را به دیگر مراکز این جمعیت ارسال کنند. این‌گونه مکاتبه‌ها حاکی از روابط گسترده و منظم بین شاخه‌های ایالتی این شبکه می‌باشد.
از شیراز نیز خبر داده‌اند که بازار بسته شده، تجار و کسبه تجمع کرده و جلسه‌ای در منزل ملک‌التجار تشکیل شده است و چند نفر انتخاب شدند تا خواست‌های خود را به گوش دولت و مسولان امر برسانند. در اصفهان نیز «مجمع اقتصادیون اصفهان»، مرام‌نامه و «بیان‌نامه‌ای» منتشر کرد و همراهی خود را با نهضت اقتصاد دیگر شهرها اعلام کرد. مرام‌نامه این جمعیت از این قرار بود.
۱-حتی‌الامکان استعمال و ترویج امتعه وطنی (هرچند هم گران باشد) و اجتناب و احتراز از امتعه خارجی (هرچند ارزان باشد). ۲-تشکیل شرکت: الف) تشکیل شرکت‌های مهمه برای وارد کردن کارخانجات و تهیه لوازمات ضروریه که فعلا مملکت ایران فاقد آن است ب) تشکیل شرکت‌های تعاونی. ۳- سعی و اهتمام در اصلاح امور زراعتی، بستن سدها و دایر کردن معادن. ۴- ازدیاد اجناس که صادرات مملکت را تشکیل می‌دهد از قبیل قالی، پنبه، ابریشم، پشم، چرم و غیره.
مجمع اقتصادیون اصفهان در پاسخ به اینکه «چه باید کرد» توصیه می‌کند که حرکت در مسیر مرام‌نامه این جمعیت، کشور را از پوشیدن «جامه ننگ بندگی» خلاصی خواهد داد. آنان در بیان‌نامه خود خطاب به «بانوان گرامی» و «خواهران عزیز» از زنان ایرانی خواستند با این جریان همراه شده و از «استعمال امتعه خارجی» بپرهیزند. آنان تاسیس و بسط چنین تشکیلاتی در دیگر شهرها را نیز ضروری دانستند.
در تهران نیز «جمعیت نهضت اقتصاد مرکز»تشکیل و با حرکت عمومی تجار در سراسر کشور همراهی کرد. آنان علاوه بر طرح خطوط کلی خواست‌های تجار مبنی بر لزوم تسریع در انعقاد قرارداد تجاری، از تجاری که در بازار مکاره شرکت کرده و با تجارتخانه‌های روسی معامله کرده‌اند، ابراز تنفر نمودند. آنان بستن مرزها بر واردات را «نجات از مرگ اقتصادی» دانستند. تجار طی مقایسه‌ای با دولت ترکیه، عملکرد دولت ترکیه در حفظ آزادی تجار و اختیارات مطلق در تعرفه گمرکی را موجب ترقی این کشور دانستند. جمعیت اقتصاد مطلق در تهران ضمن تایید و اعلام موارد ذکر شده در بیانه نهضت گیلان به موارد دیگری نیز اشاره می‌کند که در ادامه تشکیل جلسه‌های نهضت مطرح شده است. جمع‌آوری فقرا از سطح شهر، گذراندن قانونی در مورد استخراج نفت و تسریع در افتتاح بانک‌ملی از مواردی بود که در جلسه‌های این جمعیت مطرح و تصمیماتی اتخاذ شد و قرار بر این شد تا این تقاضاها با دولت در میان گذارده شود.
تشکیل جمعیت‌های نهضت اقتصاد در سراسر کشور، نشانه تلاش از سوی تجار برای نشان دادن وحدت و انسجام گروهی، تقویت ساختار درونی گروه و اعلام مقاومت منفی خود در قبال هجوم سرمایه‌های بیگانه، تقویت صادرات، نشان دادن تمایل به رشد صنعت و به‌کارگیری شیوه‌های جدید تجارت و سرمایه‌گذاری از طریق شرکت‌ها و جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و خلاصی از قیدوبندهای مالی قدرت‌های بزرگ با پیشنهاد مجدد افتتاح بانک‌ملی بود. این جریان فکری نیز همچون هر حرکت جمعی دیگر مخالفان و موافقانی داشت.
در حمایت از خواسته‌های نهضت اقتصاد در اصفهان، اتحادیه اصناف اصفهان از خواست‌های تجار حمایت کرد. اصناف اصفهان در قطعنامه‌ای با عنوان «وطن در خطر است» اعلام کرد که از این پس از «امتعه اجانب» استفاده نمی‌کنند و به همان کالاهای وطنی قناعت می‌نمایند و از صرف هزینه برای تهیه «اسباب لوکس و اشیای تجملی» که پول آن به «جیب اجانب» ریخته می‌شود، احتراز خواهند کرد. آنان علت عقب‌ماندگی کشور را «غفلت متمادی و پیروی نکردن از اصول تجدد» دانستند. در گزارش نظمیه قزوین نیز از همراهی اصناف با تجار در بیشتر حرکت‌های جمعی این دو گروه دیده می‌شود. همان‌طور که در وقایع گذشته نیز ذکر شد رهبری فکری این حرکت‌ها با تجار بود و اصناف بیشتر به این ماجراها کشانده می‌شدند. البته در ماجرای نهضت اقتصاد، موانع تجار در شمال کشور بی‌تردید بر موازنه عرضه و تقاضای کالاها موثر بود و بر قیمت اجناس در بازار داخلی تاثیر می‌گذاشت و همین امر بر کسب و کار اصناف نیز تاثیر داشت. با وجود چنین‌انگیزه‌هایی صدور اعلامیه‌ها و بیانیه‌هایی مبنی بر موافقت و همراهی با تجار به‌راحتی انجام می‌شد. در مورد مواضع علما راجع‌به خواست‌های تجار، به‌نظر می‌رسد همچون گذشته همراهی‌هایی وجود داشته است ولی این همکاری‌ها به‌صورت گسترده صورت نگرفت. در اصفهان، حاج‌شیخ نور الله اصفهانی در ذیل اعلان اتحادیه اصناف، بیانیه‌ای با عنوان «اسلام در خطر است» منتشر کرد و ضمن تایید نظریه‌های اصناف از رواج کالاهای بیگانه در کشور انتقاد کرد. وی لزوم «تقید علمی» به استفاده از کالاهای وطنی را ضرورتی حتمی دانست. عدم استفاده از اجناس بیگانه و ترویج خودبسایی ملی همواره مورد حمایت علما بوده است. همان‌طور که مشابه همین اعلان در مورد شرکت اسلامیه اصفهان و در حمایت از کالاهای وطنی پیش از این صادر شد. ولی در این مقطع زمانی به‌صورت یک جریان عمومی بروز نکرد و همه‌گیر نشد.
ادامه دارد
ارسال نظر