اتاقک‌های دریافت عوارض

پروفسور هیرونوری آساکورا

در اروپای قرون وسطایی، بازرگانان سیار نقش چشمگیر و تاثیرگذاری در توسعه تجارت داشتند. این بازرگانان با پای پیاده یا به وسیله چارپایان در جاده‌های اروپا در تردد بودند. تا قرن دوازدهم میلادی خبری از گاری نبود و حتی برای حمل بارهای سنگین نیز از آن استفاده نمی‌شد. از گاری‌ها برای حمل بارهای سنگین در حواشی مزارع یا انتقال محصولات به بازارهای محلی استفاده می‌شد. طی قرون متمادی پس از سقوط امپراتوری روم نظام باشکوه جاده‌های رومی انسجام خود را از دست داد، هر چند راه‌های باستانی همچنان پابرجا بود، اما بزرگراه‌ها و جاده‌های اصلی دچار تغییر و دگرگونی شدیدی شدند. جاده‌های سنگفرش باستانی به راه‌های خاکی و کثیفی بدل شده بود که در زمستان‌ها مملو از گل و لای و در تابستان‌ها مملو از گرد و خاک بود. این جاده‌ها دیگر شکوه و رونق گذشته را نداشته و پر از دست‌انداز و چاله‌هایی بود که رفت و آمد را دشوار می‌کرد. تعداد پل‌ها نیز کاهش یافته بود. علاوه بر موانع و دشواری‌های فیزیکی معضل ناامنی نیز مزید بر مشکلات بود به نحوی که تردد در این جاده‌ها با هراس از تعرض و تهاجم راهزنان همراه بود.

کلیسا تلاش کرد تا امنیت تجار را برآورده سازد، اما به‌رغم تلاش‌های کلیسا دزدی و راهزنی و خشونت در اروپای قرون وسطی پدیده‌ای رایج و معمولی بود. به‌رغم وجود مخاطرات و حوادث ناگوار بازرگانان سیار دلسرد نمی‌شدند و همچنان به تردد در جاده‌های پرخطر و تجارت در اروپای قرون وسطی ادامه می‌دادند. نگوتیاتورها (مذاکره‌کنندگان) در رایم (Rheims) و مرکاتورها در تورانی (Tourani) و آلاس در قرن دهم یا یازدهم میلادی بازرگانان سیار بودند.

از سوی دیگر، حمل‌ونقل رودخانه‌ای مزایایی بر حمل‌ونقل زمینی داشت، زیرا در حمل‌ونقل رودخانه‌ای از خطرات راهزنان جاده‌ای خبری نبود و در عین حال امکان حمل بار بیشتر در رودخانه‌ها بیش از جاده‌ها بود.

تخمین حاکی از این است که یک قایق باری به تنهایی قادر به حمل ۵۰۰ حیوان بارکش بود و اغلب از مسیر غیرمستقیم به سوی بازارها حرکت می‌کرد، زیرا مجبور بود در مسیرهای رودخانه‌ای که اغلب غیرمستقیم بودند تردد کند. به‌نظر می‌رسد حمل نمک از لونبورگ به براندنبورگ و از طریق آبراهه لوبک (Lubech) واستتین به مراتب کم‌هزینه‌تر از راه زمینی مستقیم بوده است، هرچند راه زمینی در مقایسه با مسیر رودخانه‌ای به مراتب کوتاه‌تر بود. با در نظر گرفتن این حقیقت که قاره اروپا از رودخانه‌های بسیاری برخوردار است و همچنین این واقعیت که هر قایق باری ظرفیت حمل ۵۰۰ حیوان بارکش را داشته است، می‌توان دریافت که حمل‌ونقل رودخانه‌ای در قرون وسطی بسیار رایج بوده و برای اهداف تجاری مورد استفاده قرار می‌گرفت. هرچند گسترش حمل‌ونقل جاده‌ای منجر به رشد اتاقک‌‌های دریافت عوارض تردد در حاشیه رودخانه‌های اروپای قرون وسطی شد در نتیجه تعدد همین اتاقک‌ها به مانعی در برابر گسترش تجارت مبدل شد.

اتاقک‌‌های عوارض در اروپایی قرون وسطی مرسوم بودند. در قرون وسطی، ثروتمندان صاحب زمین و افراد قدرتمند همواره درصدد افزایش درآمدهای خود بودند و تجار نیز طعمه‌های آسانی برای آنها به حساب می‌آمدند. با رونق مجدد تجارت و بازرگانی در اروپا و رواج حمل‌ونقل رودخانه‌ای، تعدادی گمرکات یا اتاقک‌‌های دریافت عوارض تردد در حاشیه رودخانه‌ها تاسیس شد تا عوارض گمرکی و عوارض تردد از تجار دریافت شود. در قرن سیزدهم، در یکی از کرانه‌های رود «رن» و تنها در مسافتی ۳۰کیلومتری، ۴ اتاقک‌ دریافت عوارض تردد تعبیه شده بود. در قرن چهاردهم میلادی و در حاشیه رودخانه «لوار» (Loire) در فاصله بین «رن» و «نانت»، ۷۴ اتاقک‌ دریافت عوارض (tolls) تردد برپا شده بود. ۱۲ اتاقک‌ در «آلیه»، ۱۰ اتاقک‌ در «سارته» (Sarthe)، ۶۰ اتاقک‌ در «ون» و «سائون» ۷۰ اتاقک‌ در «گارون» (Goronne) یا در مسیرهای زمینی بین «لارئول» (La Roole) و «ناربون»، ۹ اتاقک‌ در «زیین» (Saone) بین «گراندپونت دوپاریس» و «روش گایون» (Roche Guyon). تعداد این اتاقک‌‌ها آنقدر زیاد بود که با چند ساعت پیاده‌روی حول و حوش نورنبرگ می‌شد ۱۰ اتاقک‌ دریافت عوارض را پشت سر گذاشت.

گفته می‌شود در اواخر قرن چهاردهم میلادی، ۶۴ اتاقک‌ جمع‌آوری عوارض تردد در حاشیه رود «راین» و نیز، ۳۵ اتاقک‌ در حاشیه رود «الب» (Elbe)، و ۷۷ اتاقک‌ در حاشیه رود «دانوب» وجود داشت و ۱۰ اتاقک‌ آن نیز در ورودی شهر واقع شده بود. اتاقک‌‌های دریافت عوارض در اروپای قرون وسطی کاملا رایج شدند، البته این اتاقک‌ها نه تنها در حاشیه رودخانه‌ها برپا شده بود، بلکه در حاشیه جاده‌ها، پل‌ها و هر جای دیگری که می‌شد تردد را به راحتی کنترل کرده، عوارض تردد را جمع‌آوری نمود، اتاقک‌های دریافت عوارض (Toll-houses) نیز ساخته شده بود. عوارض تردد در هر جا و بر هر نوع کالایی وضع می‌شد. یک فرد نه تنها برای عبور از روی یک پل بلکه حتی برای گذر از زیر یک پل نیز مجبور بود عوارض بپردازد و در واقع، هیچ راهی برای فرار از پرداخت عوارض تردد وجود نداشت.هر چند برخی از تعرفه‌های اروپایی قرون وسطایی اکنون در دسترس است، اما به نظر می‌رسد بسیاری از اتاقک‌های دریافت عوارض، تعرفه‌های خود را مخفی نگه می‌داشتند و هر آنچه در توان داشتند با زور و ارعاب از بازرگانان اخاذی می‌کردند. گفته می‌شود، عوارض بین «بینگن» و «کوبلنز» بالغ بر ۵۳ تا ۶۷درصد قیمت کالاها بوده است. این شیوه‌های متفاوت نشان می‌دهد که نظام گمرکی اروپای قرون وسطی تا چه اندازه ظالمانه و طاقت‌فرسا بوده است.