تاریخ عمران خوزستان- ۲
همه متخصصان خارجی بودند
انصاری در ادامه خاطرات از عمران خوزستان به اینجا می‌رسد که دیداری از سد دز انجام داده و پیامدهای اصلاحات ارضی بر زراعت را به صورت خلاصه یادآور می‌شود. بررسی شرایط فعالیت طرح احیای نیشکر در هفت‌تپه خوزستان و کارهایی که انجام شده است از دیگر مطالبی است که دربخش دوم خاطرات وی از عمران خوزستان می‌خوانید.
به همین جهت به علت وجود آلودگی اهالی شهر اغلب مبتلا به مرض تراخم بوده‌اند و شهر دزفول به نام شهر کوران نامیده می‌شده است، اما درحدود ده سال قبل، با کمک سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی و همکاری بنیاد خاور نزدیک Near East Foundation، طرحی به منظور مبارزه با تراخم دراین شهر اجرا شده که نحوه خارج شدن فاضلاب‌ها از منازل را تغییر داده و در نتیجه تعداد بیماران تراخمی به‌نحو چشمگیری کم شده است، اما با تمام‌این توضیحات، روشن بود که هنوز مساله اصلی، یعنی رعایت اصول بهداشتی، دراین شهر حل نشده و علت اصلی آن هم فقر عمومی است؛ شهرداری درآمد کافی ندارد و کمک‌های دولت هم بسیار ناچیز و فقط در حدود آسفالت کردن چند خیابان، آن هم بطور ناقص، بوده است و در نتیجه وضع اسفناک گذشته ادامه دارد. برق شهر نیز توسط دو شرکت خصوصی اداره می‌شد که با گذاشتن تعدادی تیرهای چوبی کج و معوج چند خیابان را روشن می‌کردند و به منازل تعدادی افراد نسبتا متمکن برق می‌دادند و جمع تولید برق آن‌ها از چند صدکیلو وات تجاوز نمی‌کرد.
مسوولان طرح آبیاری دز توضیح دادند که هرچند سد دز می‌تواند یکصد و بیست و پنج‌هزار هکتار را آبیاری کند، ولی در حال حاضر فقط در یک قسمت این اراضی که مساحت آن حدود ۲۲هزار هکتار است، شبکه آبیاری بنا خواهد شد. دراین مساحت تعداد ۵۸ قریه وجود دارد که متعلق به افراد بوده و تاحدی زیر کشت است و بقیه اراضی به علت نبودن آب اغلب بایر و اکثرا متعلق به دولت است. در بعضی قسمت‌های‌این اراضی اشخاصی هستند که ادعای مالکیت دارند، ولی فعالیتی در روی زمین بطور مستمر دیده نمی‌شود. به همین جهت پیش‌بینی شده است که اولین قسمت طرح آبیاری دراین منطقه ۲۲هزار هکتاری انجام شود. طبیعتا همکاری مالکین در اجرای‌این قسمت از طرح نهایت اهمیت را دارد به‌ویژه این که بانک جهانی نیز در قرارداد وام خود برای سد دز جلب موافقت مالکین و استفاده‌کنندگان از آب رودخانه دز را از بابت پرداخت آب بها جزو شرایط اصلی پرداخت وام ۴۲میلیون دلاری خود قرار داده و توسعه شبکه آبیاری از ۲۲هزار به ۱۲۵هزار هکتار را موکول به موفقیت طرح آبیاری آزمایشی دز کرده است.
دراین زمان هرچند قانون اول اصلاحات ارضی به تصویب رسیده بود ولی نحوه اجرای آن هنوز کاملا روشن نبود و مالکین امیدوار بودند به نحوی از اجرای آن جلوگیری کنند. تصور من‌این بود که مالکین از اجرای طرح آبیاری دراین منطقه ۲۲هزار هکتاری استقبال کنند و آن را به نفع خود بدانند، زیرا تمام هزینه ساختمان سد و‌ایجاد شبکه آبیاری و راهسازی را دولت می‌پرداخت و مالکین خصوصی از آب منظم در تمام مدت سال و کلیه خدمات کشاورزی و دامپروری و غیره استفاده می‌کردند بدون‌این که در پرداخت هزینه آن، به جز مبلغ ناچیزی بابت آب، سهمی‌داشته باشند. ولی مسوولان طرح توضیح دادند که مساله به‌این سادگی نیست. زیرا اولا اغلب مالکین به قول‌های دولت اعتماد ندارند و حر‌ف‌های مربوط به ساختن سد و راه و شبکه آبیاری و تسطیح اراضی و آوردن بذر و نهال و دام‌های جدید را یک نوع تبلیغات می‌دانند و می‌گویند ما تابه‌حال از‌این حرف‌ها زیاد شنیده‌ایم و دیده‌ایم که چندین سال درباره سدکرخه صحبت کردند ولی وقتی سد ساخته شد اثر مفیدی نداشت و معلوم نیست که این سد دز هم چیزی مانند سدکرخه نباشد. در مقابل‌این وعده‌هایی که به ما داده می‌شود ما باید از هم اکنون بطور قطع کاغذ امضا کنیم و متعهد شویم که پول آب بدهیم، درحالی که در زمان حاضر، طبق مقررات فعلی، از رودخانه دز
حقآبه داریم و کشت می‌کنیم و پولی هم نمی‌دهیم. چنانچه تعهد کنیم که برای استفاده از آب رودخانه دز پول بدهیم دولت به سراغمان خواهد آمد و پول اضافی از ما خواهد گرفت بدون اینکه چیزی به دست مان رسیده باشد (این مساله بعدا برای اجرای طرح مشکلات زیادی‌ایجاد کرد که به‌نوبه خود توضیح داده خواهد شد).
حدود دو بعد از ظهر به طرف این منطقه که بلافاصله در جنوب شهر دزفول قرار دارد حرکت کردیم. آقای وکیل زاده گفت مسیری که طی خواهیم کرد حدود سی کیلومتر است و در انتهای راه به محلی از رودخانه دز خواهیم رسید که در طرف دیگر آن طرح احیای کشت نیشکر هفت تپه قرار دارد. بعد از حدود دوساعت رانندگی با جیپ فقط حدود شش کیلومتر پیش رفته بودیم. در آنجا به ساختمان محقر کوچکی رسیدیم که تابلوی کهنه‌ای به دیوار آن نصب بود و نشان می‌داد دبستان چهار کلاسه‌ای به نام مالک محل نام‌گذاری شده است. گفته شد که در تمام۵۸ قریه واقع در آن منطقه فقط سه دبستان وجود دارد. پس از گذشتن از‌این دبستان، به‌علت خرابی کوره راهی که در آن حرکت می‌کردیم و غیرقابل عبور بودن آن پس از غروب آفتاب، به ناچار از ادامه بازدید صرفنظر کردیم و به دزفول برگشتیم.
روز بعد از طرح احیای نیشکر درهفت تپه بازدید شد. در این جا از کل مساحت ده‌هزار هکتاری که از طرف سازمان برنامه خریداری شده بود، حدود دوهزارو پانصد هکتار آن تسطیح شده و از لحاظ آبیاری آماده بود و کارگران محلی مشغول کاشتن قلمه‌های نیشکر بودند. مزرعه بزرگی نیز برای آزمایشات و پیدا کردن بهترین نوع نیشکر که در شرایط آب و هوایی خوزستان بالاترین عملکرد را داشته باشد دائر شده بود و عده‌ای درآن مشغول کار بودند. یک تلمبه خانه بزرگ نیز درکنار رودخانه دز ساخته شده بود که آب مورد نیاز مزارع نیشکر را تامین می‌کرد.
مسوول طرح، که از طرف شرکت بروئر (Brewer)هاوایی تعیین شده بود، با گروه ما ملاقات و پس از دادن توضیحات لازم ما را به محوطه‌ای که برای اقامت کارکنان خارجی ساخته شده بود هدایت کرد. در این محوطه تعدادی خانه مسکونی و چند اتاق برای اقامت کسانی که بطور موقت برای انجام کارهای مختلف به هفت تپه می‌آمدند ساخته شده و یک ساختمان نیز، به عنوان باشگاه، برای استفاده کارکنان خارجی اختصاص داده شده بود. مسوول طرح توضیح دادکه کلیه کارها طبق برنامه پیش می‌رود و درموقع آماده شدن نیشکرهایی که فعلا در دست کاشت است کارخانه نیز آماده خواهد بود که برای تولید شکرمورد استفاده قرار گیرد. برای درو کردن سریع نیشکرها نیز ماشین‌آلات مخصوص پیش‌بینی شده بود. نکته قابل ملاحظه‌این بود که در تمام طرح نیشکر حتی یک نفر کارشناس فنی‌ایرانی که مسوول کار موثری باشد وجود نداشت و ایرانی‌هایی که کار می‌کردند یا در خدمات پایین یا کارگر صنعتی و کشاورزی بودند.
پس از بازدید به طرف اهواز حرکت کردیم. در جنوب غربی اهواز در کنار رودخانه کارون در منطقه‌ای به نام کوی گلستان تعداد شصت خانه برای اقامت کارکنان خارجی شرکت عمران و منابع و یک باشگاه با ده اتاق مسکونی برای متخصصین که بطور موقت برای اجرای کاری به خوزستان می‌آمدند ساخته شده بود. به طوری که گزارش دادند ساختمان‌این محل با نظر کارشناسان شرکت عمران و منابع از طرف بخش خصوصی انجام گرفته و شرکت با درنظرگرفتن هزینه‌ای که برای‌ایجاد چنین محلی مورد لزوم بوده نسبت به اجاره آن اقدام کرده است.
ارسال نظر