دولت و رشد اقتصادی

دکتر مسعود نیلی، اقتصاددان برجسته ایران و همکارانش به تازگی کتاب «دولت و رشد اقتصادی در ایران» را که نتایج یک طرح پژوهشی است توسط انتشارات نی منتشر کرده‌اند. نیلی در پیش‌گفتار کتاب تاکید کرده است که «سیاست‌گذاران»، «محققین» و «مدرسین دانشگاهی» مخاطبان ویژه این کتاب هستند که علاوه بر مخاطب عمومی می‌توانند از مباحث آن استفاده کنند. در مقدمه کتاب نیز آمده است: «موضوع آثار و پیامدهای اقتصادی فعالیت دولت، از مهم‌ترین مباحثی است که در علم اقتصاد مورد توجه قرار گرفته است. از مجموعه مطالعات صورت گرفته این نتیجه مشترک عاید می‌شود که رشد اقتصادی، توزیع درآمد، تورم و بیکاری که از مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی- اجتماعی و حتی سیاسی هستند.

همگی از فعالیت‌های دولت تاثیر می‌پذیرند... کتاب حاضر در ۵ فصل تنظیم شده است. در فصل اول نظریه دولت در چارچوب اقتصاد بخش عمومی، انتخاب عمومی و اقتصاد سیاسی بررسی شده است. فصل دوم، خواننده را به کارکرد تاریخی دولت در ایران آشنا می‌کند. در این فصل، اندازه و روند مخارج دولت در یکصد سال اخیر ایران بررسی شده و سیر تاریخی آن از زمانی که کارکرد دولت به عنوان نهاد حاکم بر قدرت‌های رقیب شکل گرفته بود را پوشش می‌دهد.

در فصل سوم، مبانی آماری موردنیاز برای تخمین یک مدل اقتصادسنجی رشد با محوریت نقش دولت فراهم می‌شود. یکی دیگر از مواردی که در فصل سوم به آن پرداخته شده است، ارائه شاخصی برای حجم تصدی‌های دولت است. در فصل سوم تلاش شده است با استفاده از اطلاعات موجود در سازمان حسابرسی که عملکرد مالی شرکت‌های دولتی را ثبت می‌کند و با تفکیک بودجه شرکت‌های دولتی از بودجه عمومی و نیز منظور کردن سهم دولت از سهام شرکت‌های دولتی و تقسیم ارقام عملکرد بر ارزش ستانده کل اقتصاد، شاخص‌های مناسب‌تری برای حجم تصدی‌های دولت ساخته شود.

در فصل چهارم شاخص میزان اثربخشی سیاست‌های دولت مورد توجه قرار گرفته است. قدرت دولت در تنظیم سیاست‌های اقتصادی و اجرای آن از شاخص‌های مهم حکمفرمایی خوب است. برآوردهای انجام شده در مورد شاخص اثربخشی حاکی از آن است که این شاخص در دهه ۴۰ و تا قبل از شوک نفتی اوایل دهه ۱۳۵۰ در سطح نسبتا مطلوبی قرار داشت.

در فصل پنجم، معادلات متعددی برای توضیح رفتار رشد اقتصادی در ایران تخمین زده می‌شوند... براساس نتایج به دست آمده، اصلاح سیاست‌های اقتصادی در جهت کاهش ملاحظات دولت در اقتصاد با اولویت سیاست‌های پولی، تجاری، اعتباری و مالی و نیز اثر افزایش اثربخشی سیاست‌ها در فصل پنجم از اولویت مطلق در اصلاح کارکرد دولت در جهت ایفای نقش موثر در ارتقای رشد برخوردار است.