تجربه‌ هارواردی‌ها در ایران

ورود گروه مشاور دانشگاه‌ هاروارد به ایران در آغاز دهه ۱۳۴۲ برای کمک به برنامه‌ریزی اقتصاد ایران به ویژه تدوین برنامه سوم عمرانی (۱۳۴۷-۱۳۴۲) در تاریخ اقتصاد ایران محل منازعه‌های متفاوت بوده است.

بخشی از این مجادلات در میان شاغلان سازمان برنامه در آن زمان بود که معتقد بودند نیازی به گروه مشاوران اقتصادی دانشگاه‌ هاروارد ندارند. بخشی از مجادله‌ها در سال‌های پس از آن رخ داد که منتقدان گفتند، رژیم گذشته، ایران را به آمریکایی‌ها واگذار کرده است. درباره مسایل مرتبط با این گروه تاکنون مطالب اندکی منتشر شده است.

تاس. اچ. مک‌لئود، سرپرست اجرایی گروه مشاوران هاروارد در این باره مطالبی نوشته است که توسط علی‌اعظم محمد بیگی به فارسی ترجمه شده است. این کتاب ۶ فصل و ۴ ضمیمه دارد.

«طرح کلان برنامه یا مدل»، «برنامه‌ریزان سازمان برنامه»، «تشکیلات سازمان برنامه»، «چارچوب اداری»، «کار ستادی در برنامه ریزی» و «فرایند تصمیم‌گیری» سرفصل‌های این کتاب است. «نقش وام دهندگان خارجی» و «درباره گروه مشاوره‌ای هاروارد» دو ضمیمه این کتاب است.

در مقدمه این کتاب آمده است: «پس از جلسات گروه در خرداد ۱۳۴۱ روشن شد که بزرگترین مشکل هر یک از مشاوران در گردآوری تجارب خود این است که تا چه حد می‌توانند تمایلات شخصی را ازمنطق حرفه‌ای جدا کنند. علاوه بر این، تصمیم نهایی مبنی بر ترک ایران نیز نتوانست به ابهام و دودلی خاصی پایان دهد که اکنون به نظر می‌رسد دیگر جزو جدایی‌ناپذیر وضعیت مبتلا به مشاوران شده باشد. به عبارت دیگر، بیشتر مشاوران، اگر شرایط فردی به آنان اجازه می‌داد شدیدا تمایل داشتند که کار خود را در ایران از سر گیرند.