سازمانی برای مبارزه با کمونیست‌ها

شاه در جای دیگر، تشکیل ساواک را برای جلوگیری از اقدامات براندازانه‌ای می‌داند که پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در حال شکل‌گیری بود. وی تصریح می‌کند که برای تشکیل و تجهیز ساواک از سیا بهره گرفته شده بود: ایجاد ساواک، به منظور مبارزه با فعالیت‌های براندازی خارجی و داخلی علیه استقلال و تمامیت ارضی ایران بود. مسوولیت بنیانگذاری ساواک در سال ۱۳۳۲ به سپهبد تیمور بختیار تفویض شد. وی در این کار از «سیا» کمک خواست. تعداد زیادی از کارمندان ساواک برای طی دوره‌های آموزشی به آمریکا رفتند و در اداره مرکزی «سیا» به کارآموزی پرداختند. همچنین دوره‌های کارآموزی و بازآموزی انفرادی و دسته‌جمعی، برای کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت کشور در قالب سازمان‌های اطلاعاتی اروپای غربی ترتیب یافت تا با روش‌های آنان آشنایی حاصل کنند.

کریستین دلانوا در کتاب ساواک با برشمردن موارد بسیاری از سلطه نظام‌های کمونیستی طرفدار شوروی در خاورمیانه و قاره آمریکا، تشکیل ساواک را در ایران توسط آمریکا، اقدامی جهت جلوگیری از رخنه کمونیسم ارزیابی کرده است:... استدلال آمریکاییان چنین بود. البته، آنان از تارومار شدن کمونیست‌ها در ایران خشنود بودند اما محدودیت سرویس‌های امنیتی ایران را که منحصرا برای داخل کشور سازمان یافته بود به خوبی می‌شناختند. بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲، مستشاران آمریکایی در سرویس‌های امنیتی ایران کار می‌کردند. آنها بودند که تصمیم گرفتند ادارات مختلف امنیتی را در یک سازمان واحد جمع کنند که وظیفه‌اش اساسا فعالیت ضدجاسوسی در جهت اتحاد جماهیر شوروی باشد. آمریکاییان میان تهدید شوروی و خطر کمونیسم داخلی تفاوتی نمی‌دیدند لذا، به جای ایجاد دو سازمان مستقل، یکی برای مراقبت درون‌مرزی و دیگر برای مراقبت برون‌مرزی، هر دو وظیفه را درون سازمان واحدی متمرکز کردند. ماده ‌اول قانون تاسیس ساواک، گردآوری اطلاعات برای امنیت کشور بود و ماده دوم آن، تعقیب عملیات جاسوسی از هر سنخ.

محسن مبصر از روسای شهربانی دوره پهلوی هم، ضمن اینکه تاسیس ساواک را در راستای مبارزه با کمونیسم و حزب توده ارزیابی می‌کند، تصریح کرد که این هدف هیچ‌گاه از سوی ساواک جدی گرفته نشد و اقدام موثری در مبارزه با حزب توده و گروه‌های چپ صورت نگرفت. منوچهر هاشمی هم با ارائه تاریخچه‌ای از فعالیت کمونیست‌ها و حزب توده در ایران دوره پهلوی و اقداماتی که برای جلوگیری از گسترش مرام کمونیستی در ایران صورت گرفته بود، تشکیل ساواک را در راستای تداوم این مبارزه و از میان برداشتن گروه‌های چپ و حزب توده ارزیابی می‌کند.

مروری گذرا به کارنامه ساواک در طول حدود بیست و دو سال فعالیت آن، نشان می‌دهد که نمی‌توان مبارزه با حزب توده و کمونیسم را تنها علت تشکیل ساواک دانست. شاید به دلایل عدیده‌ای آمریکا فکر مبارزه با کمونیسم را به حاکمان وقت ایران القا کرده باشد، اما آنچه شد آنی نبود که ادعا می‌شد. البته ساواک در طول دوران فعالیت خود گروه‌های چپ را نیز به شدت تحت تعقیب قرار می‌داد، اما این تنها ماموریت یا حیطه عمل آن نبود، بلکه سایر گروه‌های سیاسی، مذهبی، فرهنگی و ... نیز هیچ‌گاه از تیررس حملات این سازمان در امان نماندند. روحانیون و علمای مبارز، گروه‌های سیاسی طرفدار مصدق (جبهه ملی ـ نهضت ‌آزادی) و ده‌ها گروه و تشکل دیگر، از سوی ساواک تحت تعقیب قرار گرفتند که هیچ‌یک با گروه‌های چپ همسویی نداشتند. بنابراین نمی‌توان پذیرفت که تشکیل ساواک صرفا برای مبارزه با کمونیسم و از میان برداشتن گروه‌های چپ و حزب توده در ایران بنیان نهاده شده باشد.